Σε όλο και περισσότερες γειτονιές ανά τη χώρα, η εικόνα ενός καταστήματος με κατεβασμένα ρολά και μια αφίσα που γράφει «Κλειστό λόγω φορολογικών παραβάσεων» δεν είναι πλέον σπάνια. Το μήνυμα σαφές: η επιχείρηση εντοπίστηκε να παραβιάζει τη φορολογική νομοθεσία και η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) προχώρησε σε προσωρινό λουκέτο.

Όμως, πίσω από αυτή την εικόνα κρύβεται ένα μεγαλύτερο ζήτημα: πού τελειώνει η ανάγκη του κράτους για φορολογική συμμόρφωση και πού ξεκινά ο δημόσιος διασυρμός;

Η πρακτική της τοιχοκόλλησης της εν λόγω ανακοίνωσης σε επιχειρήσεις που παρανομούν έχει, αναμφίβολα, αποτρεπτικό χαρακτήρα. Το κράτος θέλει να στείλει ένα μήνυμα μηδενικής ανοχής απέναντι στη φοροδιαφυγή. Και δικαίως: οι απώλειες για τα δημόσια ταμεία είναι τεράστιες, ενώ η άνιση μεταχείριση εις βάρος των συνεπών φορολογουμένων δημιουργεί αίσθημα αδικίας και απογοήτευσης.

Ωστόσο, η δημόσια έκθεση της επιχείρησης, πριν ακόμη υπάρξει οριστική κρίση ή τελεσίδικη απόφαση, παραπέμπει σε πρακτικές διαπόμπευσης που γεννούν ηθικά και νομικά ερωτήματα. Είναι δίκαιο μια επιχείρηση να στιγματίζεται δημόσια για μια παράβαση που μπορεί να είναι ήσσονος σημασίας ή αποτέλεσμα γραφειοκρατικού λάθους; Και τι γίνεται αν, σε δεύτερο χρόνο, αποδειχθεί ότι η παράβαση δεν υφίσταται;

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις επιχειρήσεων που είδαν τη φήμη τους να καταρρέει σε μία μέρα. Μια ανακοίνωση στον τοίχο, ένας πελάτης που θα τη φωτογραφίσει, και σύντομα το περιστατικό κυκλοφορεί σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συνοδευόμενο από σχόλια και εικασίες. Η ζημιά, σε πολλές περιπτώσεις, είναι ανεπανόρθωτη – ανεξαρτήτως της έκβασης της υπόθεσης.

Η φορολογική συμμόρφωση είναι απαραίτητη και η μάχη κατά της φοροδιαφυγής πρέπει να είναι διαρκής και ουσιαστική. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο αυτή επιτυγχάνεται, έχει τεράστια σημασία. Όταν τα μέσα τιμωρίας θυμίζουν «κοινωνικό διασυρμό», κινδυνεύουν να μετατραπούν σε αυθαίρετη τιμωρία, χωρίς το φίλτρο της δικαιοσύνης.

Ίσως είναι καιρός για μια πιο συνετή και θεσμικά οριοθετημένη προσέγγιση. Η επιβολή κυρώσεων οφείλει να είναι αναλογική, να σέβεται το τεκμήριο της αθωότητας και να αποσκοπεί στη συμμόρφωση – όχι στην εξόντωση.

Γιατί στο τέλος, η φορολογική δικαιοσύνη δεν μετριέται μόνο σε ευρώ που μπήκαν στο ταμείο. Μετριέται και στη δικαιοσύνη που νιώθουν οι πολίτες ότι εφαρμόζεται για όλους, με ισονομία, σύνεση και σεβασμό