Το Δάσος των Αραβάνων είναι ένα σχετικά «άγνωστο» αξιοθέατο του Ρεθύμνου, το οποίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα φυσικά μνημεία του Γεωπάρκου του Ψηλορείτη. Οι Αραβάνες, είναι μια μεγάλη σε έκταση περιοχή στους βόρειους πρόποδες της οροσειράς της Ίδης. Στα Λιβάδια είναι γνωστή ως Πάνω Αραβάνες ενώ συνεχίζεται στις ορεινές εκτάσεις των οικισμών Άγιου Μάμα, Αβδελά, Γαρίπα, Τριπόδο, Κεραμωτών, Καλανταρές, Ορθέ, Πηγουνιανών, Κυνηγιανών, Αρχαίας Ελεύθερνας, Ελεύθερνας, της Μονής Αρκαδίου και συνεχίζεται στην Αμαριώτικη πλευρά του Ψηλορείτη μέχρι το σημείο, γνωστό, ως «Τση Μύγιας το πλάι»!
Εκεί, νοτιοανατολικά της Μονής Αρκαδίου στις βορειοδυτικές πλαγιές του Ψηλορείτη, σχηματίζεται το μεγάλο σε έκταση Δάσος των Αραβάνων που φτάνει έως και την κορυφή της Μύγιας. Πρόκειται για ένα όντος σπουδαίο δάσος, ένας βιότοπος μοναδικός. Καλύπτεται από θεόρατα, μεγαλοπρεπή δέντρα κυρίως πρίνους, αζίλακες και ασφένδαμους. Σε υψόμετρο 1400 μέτρων υπάρχει ο γραφικός Βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου του Μεθυστή, που είναι κτισμένος κοντά στην Αρκαδιώτικη Πηγή, το γάργαρο νερό της οποίας, ποτίζει τις Αραβάνες και δροσίζει τους επισκέπτες της ολόκληρο τον χρόνο. Εξαιρετικά είναι τα τοπία στο μικρό οροπέδιο του Αγίου Κωνσταντίνου, περιοχή που βρίσκεται ανατολικότερα από το ξωκλήσι του Άγιου Γεωργίου.
Για να φτάσει στο δάσος, η μεγαλύτερη έκταση του οποίου αποτελεί περιουσία της Μονής Αρκαδίου, ο επισκέπτης έχει δύο συγκεκριμένες επιλογές. Μία πρόσβαση είναι δυνατή μέσω δύσβατου χωματόδρομου που ξεκινάει από την Αρχαία Ελεύθερνα ενώ άλλος κάπως καλύτερος κτηνοτροφικός δρόμος βρίσκεται δυτικά της Μονής Αρκαδίου, ακριβώς μετά την είσοδο του ΧΥΤΑ Αμαρίου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι παραδοσιακά μονοπάτια προς τις Αραβάνες υπάρχουν από όλους τους οικισμούς, ακόμα και από τον Λάκκο του Μυγερού στο Λιβαδιώτικο Αόρι. Ωστόσο, είναι δύσβατα μονοπάτια και απαιτούν κυρίως εμπειρία ορειβάτη, για όποιος θέλει να τα περπατήσει.
Σύμφωνα με τους μελετητές της Ελληνικής Γλώσσας, η λέξη Αραβάνες πιθανότατα προέρχεται από την «Αραβανιά», δηλαδή την τοποθεσία που εκπαιδεύονταν τα Γεωργαλίδικα άλογα της Κρήτης για να κάνουν το αραβάνι, όπως ονομάζεται ο χαρακτηριστικός πλαγιοτροχασμός που βοηθάει τον αναβάτη τους στην ξεκούραστη διάσχιση των ορεινών κακοτράχαλων και δύσβατων μονοπατιών.
Σε ό,τι αφορά τα ιστορικά στοιχεία, οι Αραβάνες ήταν πάντα κρησφύγετο αγωνιστών κατά την διάρκεια των απελευθερωτικών αγώνων της Κρήτης ενώ είναι γνωστό πως το ιδιαίτερα σκιερό αυτό τμήμα του Ψηλορείτη βοήθησε τους αντάρτες του ΕΑΜ να κρυφτούν κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο από τους Γερμανούς κατακτητές. Στην τοποθεσία Βιτσίλα, η οποία βρίσκεται 1.5 χλμ από την Αρκαδιώτικη Πηγή, βρίσκεται το σπήλαιο που χρησιμοποιήθηκε ως αρχηγείο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ της περιοχής.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΠΥΡΙΔΑΚΗΣ
