ΕΡΓΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ;
Ένα από τα μεγαλύτερα ενεργειακά έργα που σχεδιάζονται στην Κρήτη, η νέα γραμμή μεταφοράς υψηλής τάσης Χανιά – Δαμάστα, βρίσκεται στο επίκεντρο έντονων αντιδράσεων. Πρόκειται για μια εναέρια γραμμή μήκους σχεδόν 97 χιλιομέτρων, με 269 πυλώνες που θα υψώνονται σε όλο το μήκος της διαδρομής, διχοτομώντας ουσιαστικά την ενδοχώρα του νησιού. Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων προβάλλει το έργο ως αναγκαίο για τη σταθεροποίηση του ηλεκτρικού δικτύου, όμως οι συνέπειες που επιφέρει σε γεωργικές εκτάσεις, προστατευόμενες περιοχές, δασικά οικοσυστήματα και στο Γεωπάρκο UNESCO του Ψηλορείτη προκαλούν εύλογη ανησυχία.
Η γραμμή Χανιά – Δαμάστα σχεδιάζεται να ενώσει τα δύο σημεία ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κρήτης με την ηπειρωτική Ελλάδα, την Πελοπόννησο και την Αττική. Το έργο προβλέπει την εγκατάσταση 269 πυλώνων ύψους περίπου 33 μέτρων, με απόσταση 350 μέτρων μεταξύ τους, σε συνολικό μήκος περίπου 97 χιλιομέτρων. Οι πυλώνες βαρέως τύπου με έξι καλώδια υψηλής τάσης, που φτάνουν θερμοκρασίες 80-90 βαθμών Κελσίου, θα διασχίσουν την περιοχή της Δαμάστας και του Αστρινού στο Μαλεβίζι, ενώ στη διαδρομή τους θα περάσουν από δεκάδες κοινότητες στο Ρέθυμνο στο Μυλοπόταμο και στον Αποκόρωνα,.
Σύμφωνα με τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, για την εγκατάσταση κάθε πυλώνα θα απαιτηθούν αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, ενώ το έργο δεν περιορίζεται σε γεωργικές εκτάσεις αλλά επηρεάζει δασικές ζώνες, περιοχές ενταγμένες στο δίκτυο Natura, αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και το Γεωπάρκο UNESCO Ψηλορείτη.
Ο Δρ. Χαράλαμπος Φασουλάς, πρόεδρος του Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO Ψηλορείτη, μιλώντας για τη μελέτη, τονίζει πως «η χάραξη που επιλέγεται δεν είναι απλώς τεχνική επιλογή, είναι μια επιλογή που υποβαθμίζει το φυσικό περιβάλλον για να αποφευχθεί το κόστος απαλλοτριώσεων σε γεωργική και τουριστική γη». Όπως εξηγεί, ενώ υπάρχει ήδη μια γραμμή υψηλής τάσης που συνδέει το εργοστάσιο της ΔΕΗ στα Λινοπεράματα με εκείνο στα Χανιά, δεν επιλέχθηκε να ακολουθηθεί μια παράλληλη όδευση. Αντιθέτως, η νέα γραμμή φεύγει από την υπάρχουσα και ανοίγει καινούργια διαδρομή, περνώντας μέσα από την ενδοχώρα.
Η όδευση που περιγράφει η μελέτη ξεκινά από τα Λινοπεράματα, ακολουθεί πορεία σχεδόν παράλληλη με την παλαιά εθνική οδό Ηρακλείου – Ρεθύμνου, διασχίζει τον Μυλοπόταμο και κατευθύνεται προς το Πέραμα. Η νέα χάραξη, μετά το Γαράζο αρχίζει και ανεβαίνει προς τους πρόποδες του Ψηλορείτη περνάει νότια των Μαργαριτών, νότια του Αρκαδίου και της Ελεύθερνας. Στη συνέχεια περνάει από τους Αρμένους και μέσω της ενδοχώρας φτάνει μέχρι την περιοχή της λίμνης του Κουρνά όπου προβλέπεται να ανέβει στην πλαγιά δυτικά της λίμνης στην ορεινή ζώνη του Αποκόρωνα για να καταλήξει στην περιοχή του Στύλου με υπόγειο τρόπο.
Βαριές περιβαλλοντικές συνέπειες
«Μιλάμε για 269 νέους πυλώνες, ύψους 33 μέτρων, που θα απαιτήσουν εκτός από τις απαλλοτριώσεις και νέους δρόμους για την πρόσβαση στα σημεία εγκατάστασης. Η μελέτη αναφέρει ότι οι δρόμοι αυτοί θα αποκατασταθούν μετά την κατασκευή, όμως πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι οι κολώνες χρειάζονται μόνιμη πρόσβαση για συντήρηση», υπογραμμίζει ο κ. Φασουλάς. Η έντονη μορφολογία του εδάφους, με φαράγγια και απόκρημνα σημεία, καθιστά το έργο ακόμη πιο παρεμβατικό, καθώς απαιτεί τη διάνοιξη νέου οδικού δικτύου σε ευαίσθητες περιοχές.
Οι περιβαλλοντικές συνέπειες είναι βαριές. Το έργο περνά μέσα από ορεινές και ημιορεινές ζώνες του Γεωπάρκου Ψηλορείτη, σε περιοχές όπου φύονται σπάνια δάση βελανιδιάς γύρω από το Αρκάδι και τις Μαργαρίτες. «Αυτά τα δάση είναι τα μοναδικά υπολειμματικά δάση βελανιδιάς που έχουμε στην Κρήτη και κινδυνεύουν άμεσα», επισημαίνει ο πρόεδρος του Γεωπάρκου. Παράλληλα, η γραμμή διασχίζει για περίπου 9 χιλιόμετρα ζώνες Natura που προστατεύουν τη φύση και την ορνιθοπανίδα, ενώ για άλλα 5 χιλιόμετρα εφάπτεται σε ζώνες ορνιθοπανίδας. «Όταν μιλάμε για πουλιά, είτε η γραμμή περνάει μέσα στην προστατευόμενη περιοχή είτε ακριβώς δίπλα, το πρόβλημα είναι το ίδιο. Η Ορνιθολογική Εταιρεία έχει τεκμηριώσει ότι αυτού του είδους οι γραμμές δημιουργούν τεράστιους κινδύνους για ηλεκτροπληξίες και συγκρούσεις», τονίζει ο κ. Φασουλάς.
Πέρα από την άμεση περιβαλλοντική επίπτωση, η μελέτη παρουσιάζει μια κρίσιμη αδυναμία. Δεν εξετάζει ουσιαστικές εναλλακτικές λύσεις. «Μια εναλλακτική που εξετάζεται είναι η μη λύση. Δηλαδή να μη γίνει τίποτα. Υπήρξε και μια αναφορά για παράλληλη χάραξη στην υφιστάμενη γραμμή και μια άλλη με μικρές αλλαγές. Ουσιαστικά, όμως, δεν υπήρξε διερεύνηση νέων επιλογών», λέει χαρακτηριστικά. Οι τοπικοί φορείς ζητούν να εξεταστούν προτάσεις όπως η υποθαλάσσια διασύνδεση ή η όδευση κατά μήκος του νέου ΒΟΑΚ, ο οποίος θα βρίσκεται πολύ κοντά στους δύο τερματικούς σταθμούς.
Το παράδοξο του Γεωπάρκου UNESCO Ψηλορείτη
Η στάση της Πολιτείας απέναντι στο Γεωπάρκο UNESCO Ψηλορείτη είναι επίσης σημείο αιχμής. Η μελέτη αναφέρει ότι η ύπαρξη του Γεωπάρκου «δεν δημιουργεί εμπόδια» για το έργο, καθώς η περιοχή δεν αναγνωρίζεται σαν προστατευόμενη περιοχή από την ελληνική νομοθεσία!
Δηλαδή, η περιοχή που έχει αναγνωρίσει η UNESCO λόγω της ιδιαίτερης αξίας του φυσικού και πολιτισμικού της περιβάλλοντος, δεν είναι θεσμοθετημένη σαν προστατευόμενη περιοχή από την ελληνική νομοθεσία!
Όμως, όπως υπενθυμίζει ο κ. Φασουλάς, «η Ελλάδα έχει αναλάβει διεθνή υποχρέωση απέναντι στην UNESCO να προστατεύει και να διατηρεί τα στοιχεία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος για τα οποία αναγνωρίστηκε το Γεωπάρκο». Δηλαδή, μπορεί να μην υπάρχει τυπική δέσμευση, αλλά υπάρχει ουσιαστική.
Οι αντιδράσεις είναι έντονες. Ο Δήμος Αποκόρωνα έχει καταθέσει ασφαλιστικά μέτρα, ενώ συλλογικότητες και άλλοι φορείς επισημαίνουν ότι το έργο δεν αντιμετωπίζει το ζήτημα της ενεργειακής σταθερότητας με τον βέλτιστο τρόπο, αλλά εξυπηρετεί κυρίως την ανάπτυξη νέων σταθμών ανανεώσιμης ενέργειας στην Κρήτη. «Μέσα στους κερδισμένους αυτής της κατασκευής δεν είναι ούτε το φυσικό περιβάλλον, ούτε το Γεωπάρκο Ψηλορείτη, ούτε οι πολίτες. Οι μόνοι που θα κερδίζουν είναι όσοι σχεδιάζουν νέες εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, γιατί η γραμμή περνάει πολύ κοντά στις περιοχές όπου έχουν προγραμματιστεί αυτές οι μονάδες», υπογραμμίζει ο Δρ. Φασουλάς.
Τέλος, όπως έχει γίνει γνωστό το τμήμα της Γραμμής Μεταφοράς Υψηλής Τάσης που θα διατρέχει τον νομό Ρεθύμνου χωροθετείται εντός των ορίων των Δημοτικών Ενοτήτων Λαππαίων, Ν. Φωκά, Ρεθύμνης, Αρκαδίου, Συβρίτου, Γεροποτάμου, Κουλούκωνα, Μυλοποτάμου και διέρχεται από τις Τοπικές Κοινότητες Επισκοπής, Αρχοντικής, Αργυρουπόλεως, Ζουριδίου, Αγ. Κωνσταντίου, Ρουστίκων, Κάτω Βαλσαμόνερου, Καλονύκτη, Αγ, Ανδρέα, Γωνιάς, Άνω Βαλσαμόνερου, Καστέλλου, Αρμένων, Καρέ, Όρους, Σελλίου, Ρουσσοσπιτίου, Χρωμοναστηρίου, Πρασιών, Χαρκίων, Αμνάτου, Ελεύθερνας, Αρχαίας Ελεύθερνας, Μαργαριτών, Βιράν Επισκοπής, Γαράζου, Αβδελλά, Αγ. Μάμα, Καλύβου, Χώνου, Αλοιδών, Αϊμονα, Θεοδώρας, Κρυονερίου, Δοξαρού, Απλαδιανών, Αγ. Ιωάννου, Βενίου, Χουμερίου, Ορθέ, Μελισσουργακίου, Καλανδαρέ, Βωλεώνων, Αποστόλων.
