Οι διαπροσωπικές σχέσεις περνάνε μια ιδιαίτερα δύσκολη φάση και μαζί τους και η χειραψία. Για πολύ καιρό η χειραψία αποτελούσε έναν έγκυρο, πρακτικό, διεθνή χαιρετισμό, μέχρι τη στιγμή που απαγορεύτηκε ξαφνικά τον Μάρτιο του 2020, λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, που σάρωνε τον πλανήτη. Σύμφωνα με έναν κοινό μύθο, η χειραψία ανάγεται σε μια εποχή κατά την οποία οι άνθρωποι ήθελαν να καθησυχάσουν ο ένας τον άλλον ότι δεν κρατούσαν όπλο: η ανοιχτή παλάμη, το κούνημα του χεριού πάνω κάτω, το οποίο θα φανέρωνε οποιοδήποτε όπλο κρυμμένο στο μανίκι, ήταν ένδειξη ασφάλειας και εμπιστοσύνης.
Από ιστορική και γεωγραφική άποψη, η χειραψία έχει πολλές διαφορετικές σημασίες και την αδικούμε όταν ισχυριζόμαστε ότι η μόνη λειτουργία της διαχρονικά είναι αυτή του χαιρετισμού. Αντίθετα, θα έπρεπε να τη θεωρούμε μονάδα αφής (όπως είναι η αγκαλιά ή το φιλί). Η επαφή αποτελεί έμφυτη παρόρμηση για το ανθρώπινο είδος και πιστεύω πως δεν μπορούμε να υποτιμήσουμε τη σημασία της. Η χειραψία, καθησυχαστική και μεγάλης ψυχολογικής σημασίας, είναι ένας από τους χρυσούς κανόνες των ανθρώπινων σχέσεων.
Δεν πιστεύω ότι η χειραψία πέθανε τον Μάρτιο του 2020· αντίθετα, είναι προσωρινά σε αποκλεισμό, σε κοινωνική αποστασιοποίηση και σε καραντίνα, αλλά δεν θα πάψει να υπάρχει, όπως και οι περισσότεροι από εμάς άλλωστε.
Οι προϊστορικοί πρόγονοί μας άφησαν τα αποτυπώματα των χεριών τους σε τοίχους σπηλαίων, σαν να ήθελαν να επικοινωνήσουν μαζί μας μέσω του χρόνου. Οι Έλληνες έδιναν τα χέρια στο πεδίο της μάχης και για τους Ρωμαίους η χειραψία επισφράγιζε τον γάμο. Η διπλωματική χειραψία έχει καθορίσει τη μοίρα εκατομμυρίων ανθρώπων, από την αρχαία Μεσοποταμία μέχρι το προαύλιο του Λευκού Οίκου, ενώ η χειραψία ήταν μάρτυρας της γέννησης της δημοκρατίας και της εξέχουσας θέσης της στη Δύση εκατοντάδες χρόνια αργότερα. Η αποικιοκρατία και η παγκοσμιοποίηση έχουν ορίσει το είδος της χειραψίας που χρησιμοποιούμε.
Η εξερευνήτρια Ella Al-Shamahi, συμπληρώνει:
Η ιστορία της χειραψίας είναι διάσπαρτη από γνωστά περιστατικά περιφρόνησης, ταμπού που έχουν καταρριφθεί, εκκεντρικά επιστημονικά πειράματα και εθνική υπερηφάνεια.
Με τα χρόνια, δοκίμασα τα παρακάτω:
1. Να αποφεύγω την χειραψία.
2. Να βάζω το δεξί χέρι στο μέρος της καρδιάς.
3. Να χαιρετάω με στρατιωτικό τρόπο.
4. Να επικοινωνώ απλά να λέω ότι δεν κάνω χειραψία.
5. Να καλύπτω τα χέρια μου με γάντια.
Η συναναστροφή μου με κόσμο μου έμαθε να αποδέχομαι τη χειραψία. Αλλά και πάλι υπήρχε μια παρατεταμένη περίοδος αυξημένης εγρήγορσης: το άγγιγμα αντρικών χεριών, με την περίεργη αίσθηση που δημιουργεί το πιο άγριο δέρμα τους και το μεγαλύτερο μέγεθός τους, εξακολουθούσε να είναι κάτι πολύ καινούργιο για μένα και γι’ αυτό ήμουν πολύ επιφυλακτική. Εκείνοι που είχαν συντηρητικές θρησκευτικές απόψεις πίστευαν ότι το άγγιγμα οδηγούσε σε επικίνδυνα μονοπάτια. Στην πραγματικότητα δεν είχαν άδικο: από τη στιγμή που άρχισα να αποδέχομαι διστακτικά τις χειραψίες, οι κοσμικοί ήθελαν να αποδεχτώ συγχρόνως και τις αγκαλιές. Και οι αγκαλιές με το αντίθετο φύλο ήταν κάτι για το οποίο δεν ήμουν προετοιμασμένη.
Ακόμα και πριν από την εμφάνιση του κορονοϊού είχα μάθει, να απολυμαίνω το κάθισμα της λεκάνης πριν τη χρησιμοποιήσω και, αφού έπλενα καλά τα χέρια μου, να στέκομαι δίπλα στην είσοδο και να περιμένω μέχρι κάποιος να ανοίξει την πόρτα, ώστε να μη χρειαστεί να αγγίξω το χερούλι στις δημόσιες τουαλέτες.
Θεωρώ τελικά ότι ο καλύτερος τρόπος δημιουργίας μιας σχέσης είναι να μπορούν να μας αγγίξουν οι άλλοι. Η αφή μας ενώνει με έναν τρόπο με τον οποίο η απόσταση δεν το πετυχαίνει. Παραδόξως, η απλωμένη παλάμη με το σφίξιμο της σάρκας του άλλου αποτελεί την σωματική έκφραση της ιδέας που συμβολίζει το χέρι στην καρδιά. Γι’ αυτό, η χειραψία είναι διαχρονική και συμβολίζει τόσα πολλά θετικά πράγματα: τη συμφωνία, την τρυφερότητα, το καλωσόρισμα, την αποδοχή και την ισότητα.
Η σημασία της χειραψίας
Λέγεται ότι ο Τζον Φ. Κένεντι ζήτησε να γίνει μια μελέτη με θέμα τον τρόπο χαιρετισμού των παγκόσμιων ηγετών και το 2010 ο Σεβρολέ ζήτησε από τον Τζέφρι Μπίτι, καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, να ορίσει την τέλεια χειραψία. Επινόησε έναν τόσο εκτενή μαθηματικό τύπο, που μοιάζει με διαφημιστικό τέχνασμα, ενώ συγχρόνως όρισε δώδεκα πολύ λογικές μεταβλητές, μεταξύ των οποίων και την οπτική επαφή και τη θερμοκρασία του χεριού.
Ιδού οι μεταβλητές: η οπτική επαφή, ο λεκτικός χαιρετισμός, το αληθινό χαμόγελο, η τελειότητα της λαβής, πόσο στεγνό είναι το χέρι, η δύναμη, η θέση του χεριού, το σθένος, η θερμοκρασία των χεριών, η υφή των χεριών, ο έλεγχος, η διάρκεια.
Η χειραψία είναι θέμα ευγένειας, συμμετρίας, εξισωτισμού και θαλπωρής και αν για εσάς είναι μια αρένα όπου σκοπός σας είναι να έχετε το «πλεονέκτημα» έναντι του «αντιπάλου» σας, τότε ουσιαστικά έχετε παρεξηγήσει την έννοια αυτής της χειρονομίας.
Πρώτον και κύριον, μην ξεχνάτε ότι η χειραψία δεν είναι θέμα δύναμης ή κοινωνικής θέσης και ότι ισχυριζόμενοι αυτό υπονομεύετε τη φύση της. Στην Αγγλία του 1863 υπήρχαν αναφορές μιας πρακτικής όπου μερικές «εκλεπτυσμένες κυρίες» έκαναν χειραψία μόνο με δύο δάχτυλα με όσους θεωρούσαν κατώτερούς τους.
Θέλετε να κάνετε χειραψία; Ως χειρονομία και μια μορφή της γλώσσας του σώματος, η χειραψία βασίζεται στη συμμετρία και στην αμοιβαιότητα και, επομένως, αφορά και τις πολιτισμικές και κοινωνικές ευαισθησίες. Αν υποπτευθείτε ότι ο συνομιλητής σας δεν θέλει να κάνει χειραψία, μείνετε πίσω και αφήστε τον να κάνει εκείνος το πρώτο βήμα, μιμούμενοι τις κινήσεις του.
Χειραψία με τον σωστό τρόπο
Χρησιμοποιήστε το δεξί σας χέρι αν μπορείτε και αν μπορούν και οι άλλοι. Το αριστερό χέρι φαίνεται να είναι ταμπού παγκοσμίως (ή, τουλάχιστον, να προτιμάται λιγότερο), με εξαίρεση στον κανόνα τις χειραψίες των αριστερόχειρων και των προσκόπων. Ο θετικός συμβολισμός που σχετίζεται με το δεξί χέρι και, αντίθετα, ο αρνητικός συμβολισμός που σχετίζεται με το αριστερό χέρι είναι βαθιά ριζωμένοι στην ιστορία μας.
Στην ισλαμική παράδοση το δεξί χέρι είναι καθαρό και το αριστερό βρόμικο: στις θρησκευτικές κοινότητες χρησιμοποιούν το αριστερό χέρι όταν πηγαίνουν στην τουαλέτα και το δεξί για να φάνε. Αυτό ξεκίνησε σε έναν κόσμο που είχε ελάχιστο σαπούνι, και μερικές φορές και ελάχιστο νερό, και επομένως δεν ήταν κακό σύστημα, αν και σήμερα σημαίνει ότι ακόμα δεν μπορώ να κρατήσω το πιρούνι με το αριστερό μου χέρι - βασικά η αριστερή μου πλευρά είναι αστοιχείωτη.
Αυτή η αντιστοιχία μεταξύ της δεξιάς πλευράς και της αγνότητας επεκτείνεται σε μια ηθική διάκριση ανάμεσα στο δεξιά και στο αριστερά που δεν απαντάται μόνο στο Ισλάμ, αλλά και σε πολλούς άλλους πολιτισμούς: στον χριστιανισμό ο Ιησούς κάθεται στα δεξιά του θεού, ενώ οι Μπαλινέζοι συνδέουν το καλό με τη δεξιά πλευρά και το κακό με την αριστερή. Η ανθρωπολόγος Έθελ Τζ. Άλπενφελς υπέθεσε ότι μάλλον το γεγονός ότι στους άντρες τα κουμπιά κουμπώνουν από τα δεξιά και στις γυναίκες από τα αριστερά έχει σχέση με αυτούς τους συσχετισμούς.
Η λαβή είναι, από πολλές απόψεις, το πιο αμφιλεγόμενο στοιχείο της εθιμοτυπίας της χειραψίας. Τα εγχειρίδια επιχειρηματικότητας συχνά δίνουν έμφαση στη σπουδαιότητα της «σταθερής χειραψίας» ως τρόπου εντυπωσιασμού του αποδέκτη και, παραδόξως, υπάρχουν κάποιοι λόγοι που αιτιολογούν την ύπαρξη αυτής της θεωρίας. Η δύναμη λαβής χρησιμοποιείται αρκετά συχνά στην ιατρική έρευνα ως δείκτης γενικής υγείας και μακροζωίας.
Παραδόξως, κάποιοι αποφεύγουν το «κούνημα» ή το «πάνω κάτω» που περιλαμβάνει η χειραψία. Μερικές φορές απλώς πιέζουν και αυτό είναι όλο.
Δεν υπάρχει σωστή διάρκεια, ούτε πόσες φορές πρέπει να το κάνεις, ούτε καν συμφωνημένη απόσταση (ύψος) που πρέπει να κινηθούν τα χέρια. Ιδανικά, απλώς κάντε τη χειραψία για όση ώρα χρειάζεται ώστε ο άλλος να νιώσει ορατός.
