Τα περήφανα γηρατειά ληστοκρατούνται

Η οικονομική κρίση και χρεοκοπία της χώρας μας οδήγησε στην αγκαλιά των δανειστών. Αυτοί επέ­βαλαν κυριαρχικά την εύκολη λύση του περιορισμού των κοινωνικών δαπανών για το σύστημα με σωρευτικές περικοπές στις παροχές (σύνταξη, επικούρηση και εφάπαξ) και αύξηση των εισφορών των ασφαλι­σμένων για την υγεία από 4% στο 6%. Η λιτότητα θεσμοθετήθηκε διαδοχικά στα περιβόητα μνημόνια (1^ο, 2^ο, 3^ο) και υποβάθμισε δραματικά το επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης των πολιτών.

Δικαιολογητικός λόγος για τις διαδοχικές μειώσεις, τα οξυμένα προβλήματα του κράτους και η βι­ωσιμότητα του συστήματος. Σε αυτές τις συνθήκες υποχώρησε το κράτος δικαίου και υπερίσχυσε το «δίκαιο της ανάγκης», παραβιάζοντας θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και κανόνες του Συντάγματος και των Ευρωπαϊκών Συμβάσεων για τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα. Οι περιορισμοί αυτοί καθ' όλη τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, υποβάθμισαν την ποιότητα ζωής των πολιτών και οδήγησαν πολλά κοινωνικά στρώματα κάτω από τα όρια της φτώχιας.

Η λιτότητα έφερε, αβεβαιότητα και ανασφάλεια στους πολίτες και οδήγησε σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής.

Η εξέλιξη του ασφαλιστικού συστήματος στη χώρα μας πέρασε πολλούς κρίσιμους σταθμούς. Σημαντικοί παράγοντες κοινωνικοί - οικονομικοί-και πολιτικοί, δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη ενός καθολικού συστήματος υποχρεωτικής ασφαλιστικής κάλυψης όλων των πολιτών.

Η δομή και οργάνωση του συστήματος ήταν κατακερματισμένη. Τα ποιοτικά στοιχεία, προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, αναπλήρωση των συντάξεων, σε σχέσή με τους μισθούς, και της ανταποδοτικότητας εισφορών - παροχών δημιουργούσαν μεγάλες ανισότητες και αδικίες μεταξύ των ασφαλισμένων. Η συντεχνιακή συγκρότηση των επαγγελματικών τάξεων διατηρούσε αυτή την κατάσταση, γι’ αυτό κάθε σχεδόν δεκαετία και ένας νέος ασφαλιστικός νόμος ψηφίζονταν από τη νομοθετική εξουσία. Κάθε ασφαλιστική μεταρρύθμιση αντί για ασφάλεια σκόρπιζε ανασφάλεια και αβεβαιότητα στους ασφαλισμένους.

Από το 1922 μέχρι το 1982, το ασφαλιστικό σύστημα άρχισε να αναπτύσσεται και να οικοδομείται σταδιακά με την ανάπτυξη των ταμείων (το 1927 υπήρχαν 41 ασφαλιστικά ταμεία, σε μια δεκαετία έγιναν 92) και την επέκταση της κοινωνικής ασφάλισης σε όλο τον πληθυσμό. Σημαντικοί σταθμοί, η σύσταση του ΙΚΑ το 1937 και η επέκταση της ασφάλισης με τον Α.Ν. 1846/1951 και τον ΟΓΑ ν. 4169/1961), που κάλυψαν ασφαλιστικά το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.

Όλες οι παραπάνω νομοθετικές προσπάθειες, από την πρώτη θεσμική παρέμβαση με το ν. 2868/1922, εγκαθίδρυσαν τη φιλοσοφία του κατακερματισμού του συστήματος, των άνισων προϋποθέσεων συνταξιοδότησης, καθώς και των άδικων κανόνων εισφο­ρών-παροχών, συμβάλλοντας έτσι στην εκ θεμελίων άναρχη ανάπτυξή του.

Η δεκαετία του ’80 χαρακτηρίσθηκε από τη θεαματική αύξηση μισθών και συντάξεων, με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία (1982-1983) που επηρέασαν θετικά το σύστημα και την επέκταση της καθολικότητας και της υποχρεωτικότητας της ασφάλισης σε όλον τον πληθυσμό της χώρας: Ο ν. 1358/1983 γενίκευσε την υποχρεωτική ασφάλιση του ΙΚΑ και ο ν. 1.745/1987 δημιούργησε ειδικό αυτοτελή κλάδο επικούρησης ασφάλισης αγροτών στον ΟΓΑ.

Στη δεκαετία του ’90, με την επιστροφή στην εξουσία της Ν.Δ., ψηφίσθηκαν …. που στόχευσαν αφενός στην υποχρεωτική ενοποίηση των ταμείων και αφετέρου στη βιωσι­μότητα του συστήματος, αλλά με μεγάλες περικοπές στις συντάξεις και την αναπλήρωση.

Η επαναφορά του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία (1994) παρά τις δεσμεύσεις για κατάργηση των αντιασφαλιστικών διατάξεων της νεοδημοκρατικής κυβέρνησης (1990-1993) δεν άλλαξε τις βασικές διατάξεις της ασφαλιστικής νομοθεσίας (1990-1993).

Ο ν. 3655/2008 επεδίωξε να λύσει τα ζητήματα της περαιτέρω ενοποίησης των Ταμείων και της βιω­σιμότητας του συστήματος με περικοπές στα ποιοτικά στοιχεία του συστήματος.

Στα πλαίσια του «δικαίου της ανάγκης», η πολιορκημένη νομοθετική εξουσία, υποτάχθηκε στο δίκαιο των δανειστών και προχώρησε σε διαδοχικές και σωρευτικές περικοπές των ασφαλιστικών παροχών προς τους ασφαλισμένους, που αποτυπώθηκαν σε μια σειρά από νομοθετήματα: 3899/2010, 3845/2010, 1847/2011, 3863/2010, 3865/2010, 3986/2011, 4020/2011, 4051/2012, 4093/2012, 4336/2015 και 4387/2016. Όλο αυτό το νομοθετικό πλέγμα πρόσβαλε βάναυσα το κράτος δικαίου, τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα των ασφαλισμένων. Οι περικοπές στα ομόλογα των ασφαλιστικών ταμείων το PSI, της τάξης των 16 δις ευρώ, ήταν πραγματικά δυσβάστα­χτο πλήγμα στα οικονομικά των ταμείων.

Ο κύκλος των μνημονίων διαμόρφωσε μια νέα κοινωνική κατάσταση, αφού η χώρα βρέθηκε στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Η κυριαρχία των κεντρικών θεσμών της Πολιτείας περιορίσθηκε και υποτάχθηκε στο δίκαιο των δανειστών. Μετά από δέκα χρόνια μνημονίων ισχυρίζονται ορισμένοι ανιστόρητα, ότι κλείνει αυτός ο κύκλος. Οι ρυθμίσεις όμως και οι έλεγχοι των δανειστών θα μας ακλουθούν για πολλά χρόνια.

Στη σκιά των μνημονιακών κανόνων το κράτος δικαίου, ιδιαίτερα στο χώρο των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων, υποβαθμίστηκε και οι πληγές στο κοινωνικό σώμα θα παραμείνουν ανοιχτές για πολλά χρόνια.

Οι διακεκριμένοι καθηγητές του εργατικού δικαίου.

Α. Καζάκος, Γ. Κουκιάδης, Δ. Τραυλός - Τζανετάτος, ισχυρίζονται βάσιμα ότι με τις μνημονιακές ρυθμίσεις «πάμε στη πλήρη κατάργηση των κανόνων των εθνικών εργατικών δικαιωμάτων». Καταγράφουν και τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς τους ότι βαδίζουμε σε «εργασιακό μεσαίωνα και ασφαλιστική βαρβαρότητα» και επισημαίνουν ότι: «Η σύνδεση της οικονομικής ανασυγκρότησης με την ανάγκη σωτηρίας της πατρίδας μας, δεν μπορεί να οδηγεί σε υπο­νόμευση ή ανατροπή του Συντάγματος και των θεμελιωδών αρχών του δημοκρατικού πολιτεύματος, όπως είναι η λαϊκή, κυριαρχία, οι μορφές συλλογικής οργάνωσης και δράσης και τα θεμελιώδη δικαιώματα, ιδίως των αντικειμενικά ευρισκόμενων σε μειονεκτική θέση εργαζομένων και των συλλογικών φορέων».

Το κράτος δικαίου θεμελιώνεται σε τέσσερις βασικές αρχές: Την κυριαρχία του νόμου. Ουδείς πάνω από το νόμο. Την ομοιόμορφη εφαρμογή των νόμων και την προστασία των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διάφανη, δίκαιη και αποτελεσματική θέσπιση και επιβολή των νόμων.

Την απόδοση, δικαιοσύνης από ικανούς, ηθικούς και ανεξάρτητους δικαστές, στα πλαίσια του Συντάγματος και των Διεθνών Συμβάσεων που έχουν ενσωματωθεί στην εθνική έννομη τάξη.

Και οι τέσσερις αυτές αρχές πολιορκήθηκαν και υποτάχθηκαν στο δίκαιο των δανειστών καθ’ όλη τη διάρκεια της τελευταία δεκαετίας. Η Δημοκρατία μας έχασε την κυριαρχία της. Οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί της Δημοκρατίας, συνδικάτα - επαγγελματικές οργανώσεις κά, υποβιβάστηκαν. Ο κοινωνικός διάλογος και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις καταργήθηκαν. Ο καθορισμός του κατώτατου μισθού και ημερομίσθιου γίνονταν από το κράτος και όχι με συλλογικές διαπραγματεύσεις που αποτελούν έναν βασικό θεσμό του κράτους δικαίου. Το σύστημα προστασίας της εργασίας σε συνδυασμό με τις σωρευτικές περικοπές και μειώσεις του βασικού μισθού, υποβιβάσθηκε σε επίπεδα δεκαετιών πίσω.

Κατεξοχήν σε περιόδους κρίσης, το Κοινωνικό Κράτος Δίκαιου, έχει ως πρωταρχικό έργο να διαφυλάξει την αξιοπρέπεια του πολίτη. Να προστατεύσει τα δικαιώματά του, όπως ορίζει το Σύνταγμα και οι νόμοι. Ο πρωταρχικός αυτός ρόλος του κράτους υπο­χώρησε με τις ρυθμίσεις των μνημονίων και ήρθε η πολιτική εξουσία σε καθολική ρήξη με την κοινωνία και τους πολίτες. Εργασία και ασφάλιση υποβαθμίστηκαν κατά τρόπο βίαιο και διαρκή. Το ύψος των εισοδημάτων, άμεσων και έμμεσων, οι θεμελιώδεις κοινωνικές υπηρεσίες, οι συνθήκες απασχόλησης, η ασφάλιση, η υγεία, η κατοικία, η εκπαίδευση που ορίζουν την ποιότητα ζωής των πολιτών και το επίπεδο προστασίας της αξιοπρέπειας του πολίτη, άλλαξαν άρδην την κοινωνική πραγματικότητα.