Η ανθρωπότητα προχώρησε το 1949 στην δημιουργία του διεθνούς δικαίου πολεμικών συγκρούσεων, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, το δίκαιο πολέμου. Όσο και να μας φαίνεται περίεργος αυτός ο όρος «δίκαιου πολέμου», υπάρχουν οι τέσσερις συνθήκες της Γενεύης για το διεθνές δίκαιο πολέμου, που περιέχουν συγκεκριμένους ορισμούς και περιορισμούς αναφορικά με τις πολεμικές επιχειρήσεις. Ορίζουν πώς πρέπει να διεξάγονται οι πόλεμοι, ορίζουν ποιοι θεωρούνται άμαχοι και ποιοι πολεμιστές, ορίζουν περί των αιχμαλώτων πολέμου κ.λπ. Αυτό το δίκαιο διέπει όλους τους πολέμους και όποιος παραβεί τους κανόνες έχει διαπράξει εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και είναι υπόλογος στο διεθνές ποινικό δικαστήριο της Χάγης. Θυμόμαστε ότι στην Χάγη έχουν γίνει δίκες πολιτικών και στρατιωτικών από χώρες που ενεπλάκησαν σε διεθνείς και εμφύλιους πολέμους και έδρασαν έξω από τα όρια του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Θυμίζουμε την υπόθεση Σαράγεβο, Μιλόσεβιτς, Ρουάντας κλπ. Μέχρι σήμερα οι στρατοί των μεγάλων δυνάμεων φροντίζουν να είναι προσεκτικοί στον τρόπο που διεξάγουν τις επιχειρήσεις τους και σύννομοι στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Μάλιστα, στις στρατιωτικές ακαδημίες των μεγάλων δυνάμεων, οι μελλοντικοί αξιωματικοί διδάσκονται λεπτομερώς το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και ενημερώνονται ότι τυχόν παραβάσεις τους θα τους καταστήσουν ποινικά υπεύθυνους. Πρέπει να σημειώσουμε ότι διεθνώς υπόλογοι για παραβίαση των κανόνων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου είναι πρόσωπα και όχι κράτη. Δηλαδή κρίνεται υποκειμενικά η στάση κάποιου στρατιωτικού ή πολιτικού αν οι ενέργειες ή ακόμα και οι διαταγές του προκάλεσαν παραβίαση των κανόνων του ανθρωπιστικού δικαίου. IV αυτό τον λόγο ποτέ δεν διώκονται οι απλοί στρατιώτες, διότι η ευθύνη υπάρχει βασικά σε αυτόν που αποφασίζει ή δεν εμποδίζει την διενέργεια εγκλημάτων πολέμου. Ο απλός στρατιώτης δεν έχει δικαίωμα να αρνηθεί να κάνει ό,τι τον διατάξουν. Δεν απαιτείται ακόμα ο υπόλογος να ήταν παρών κατά την στιγμή διενέργειας των εγκλημάτων πολέμου, αλλά αρκεί ότι τα σχεδίασε ή τα διέταξε. Ακόμα και η παράληψη ενεργειών αποτροπής εγκλημάτων πολέμου θεωρείται ποινικό αδίκημα.
Η εκπόνηση το 1949 των τεσσάρων συνθηκών της Γενεύης ήταν μία τεράστιας σημασίας κίνηση του Ο.Η.Ε. στην προσπάθεια οι πόλεμοι να γίνονται τουλάχιστον κάτω από κάποιους στοιχειώδεις κανόνες. Οι πόλεμοι ποτέ δυστυχώς δεν θα σταματήσουν να γίνονται, αυτό το γνώριζαν και οι διεθνολόγοι το 1949 και προσπάθησαν να βάλουν λίγο φρένο στο μέχρι πού επιτρέπεται να φτάνουν οι ακρότητες. Το διεθνές νομικό πλαίσιο υπάρχει, είναι συγκεκριμένο και πολύ αυστηρό για τους παραβάτες του. Οι μεγάλες δυνάμεις το λαμβάνουν υπόψιν τους πάντα και αυτό μετριάζει κάπως την φρίκη των πολέμων.
Μακάρι να ήταν δυνατό να θεσπιστεί ένας διεθνής νόμος και να απαγόρευε εντελώς τον πόλεμο!
Αυτό, όμως, δεν θα γίνει ποτέ, διότι πάντα η ανθρωπότητα θα πουλάει όπλα και πάντα οι μεγάλες δυνάμεις θα χρησιμοποιούν την απειλή του πολέμου ως πίεση για να επιτυγχάνουν τα συμφέροντά τους.
Απλά, δυστυχώς, αποδείχτηκε ότι η ανθρωπότητα και τον 21° αιώνα λειτουργεί κάτω από την απειλή του πολέμου.
Από την στιγμή που παράγονται όπλα, θα γίνονται και πόλεμοι.
Μνεία στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο υπάρχει και για τους αμάχους. Αυτό είναι κάτι που ενδιαφέρει να ερμηνεύσουμε εδώ στην ανάλυσή μας για τον πόλεμο της Ουκρανίας.
Στον πόλεμο αυτόν έγινε πολύς λόγος για την στάση ή την χρήση των αμάχων στις εχθροπραξίες εντός και στα πέριξ των ουκρανικών πόλεων.
Στο διεθνές δίκαιο πολέμου υπάρχει η βασική διάκριση μεταξύ αμάχου και πολεμιστή. Ο πολεμιστής μπορεί να είναι στρατιώτης του τακτικού στρατού ή και μέλος οργανωμένων ομάδων άμυνας. Πολεμιστές, δηλαδή, στον πόλεμο της Ουκρανίας ήταν οι Ρώσοι στρατιώτες, οι Ρώσοι αντάρτες της Ανατολικής Ουκρανίας, οι Ουκρανοί στρατιώτες και οι Ουκρανοί εθνοφρουροί και των ταγμάτων Αζόφ. Κανένας, όμως, άλλος, όλοι οι υπόλοιποι θεωρούνται άμαχοι. Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, λοιπόν, προστατεύει απόλυτα τους αμάχους, απαγορεύει κάθε επίθεση που έχει στόχο να πλήξει αμάχους, απαγορεύει την χρήση αμάχων στις πολεμικές συγκρούσεις, ενώ παράλληλα έχει συγκεκριμένες διατάξεις για την ανθρωπιστική τους υποστήριξη και την έξοδό τους από τις εμπόλεμες ζώνες. Το μόνο που δικαιολογείται ως προς τον θάνατο αμάχων, είναι οι παράπλευρες απώλειες. Πρέπει, όμως, να αποδειχθεί ότι τα βλήματα είχαν πολεμικό στόχο και ότι οι θάνατοι αμάχων δεν μπορούσαν να προβλεφθούν. Μάλιστα, οι στρατοί υποχρεούνται να ενημερώνουν τους αμάχους για την επικείμενη πλήξη στόχων ειδικά σε κατοικημένες περιοχές, ώστε οι άμαχοι να απομακρύνονται από αυτούς τους στόχους.
Οι άμαχοι, λοιπόν, πρέπει να προστατεύονται και να διακρίνονται από τις εμπλεκόμενες δυνάμεις. Γι’ αυτόν τον λόγο και έγινε μεγάλη κουβέντα στον πόλεμο της Ουκρανίας για την δημιουργία ανθρωπιστικών διαδρόμων. Οι ανθρωπιστικοί διάδρομοι είναι πολύ απλά η χάραξη κάποιων δρόμων προς τις εξόδους των πόλεων και έως ασφαλή εδάφη, στους οποίους συμφωνούν οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές ότι δεν θα πυροβολήσουν για κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Ορίζεται συγκεκριμένος χρόνος, συγκεκριμένη διάρκεια και συγκεκριμένη διαδρομή. Όλοι, λοιπόν, οι άμαχοι από μία πόλη ή γενικότερα από μία εμπόλεμη περιοχή έχουν δικαίωμα να διαφύγουν μέσω των ανθρωπιστικών διαδρόμων και κανένας δεν μπορεί να τους εμποδίσει. Συνήθως, οι ανθρωπιστικοί διάδρομοι χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει πολιορκία πόλεων, όπου η ανθρωπιστική κρίση από τις εχθροπραξίες είναι απρόβλεπτη. Οι αρχές της πόλης ή της περιοχής γύρω από την οποία έχουν ανοιχτεί ανθρωπιστικοί διάδρομοι είναι υποχρεωμένοι όχι μόνο να ενημερώσουν τους αμάχους για τις διαδρομές διαφυγής, αλλά και να τους εξυπηρετήσουν και μεταφέρουν εκτός των εμπόλεμων περιοχών. Οποιοσδήποτε παραβιάσει τους κανόνες για τους ανθρωπιστικούς διαδρόμους διαπράττει εγκλήματα πολέμου. Είναι πολύ αυστηρό το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο σε αυτό. Γενικά το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο δίνει μεγάλη βάση στα ζητήματα γύρω από τους αμάχους, διότι αυτοί είναι οι αδύναμοι μίας πολεμικής εμπλοκής. Στον πόλεμο της Ουκρανίας έγιναν απίστευτα λάθη, στο βαθμό των ύποπτων ενεργειών ή παραλήψεων, αναφορικά με τους ανθρωπιστικούς διαδρόμους.
