Δεν έχει προηγούμενο η δυσμενή κατάσταση που βιώνουν τα ελληνικά νοικοκυριά. Η συνεχιζόμενη ακρίβεια έχει κυριολεκτικά «γονατίσει» τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Οι πολίτες βρίσκονται μέσα σε ένα κυκεώνα κοστοβόρας καθημερινότητας, που τους στερεί επί της ουσίας βασικά στοιχεία μιας στοιχειώδους ποιότητας ζωής.
Την ίδια ώρα καμία πολιτική πρωτοβουλία δεν λαμβάνεται για την αντιμετώπιση των απανωτών κυμάτων ακρίβειας που σαρώνουν τα πορτοφόλια ενός εκάστου ενώ είναι απολύτως εμφανές πως «κουμάντο» κάνουν συγκεκριμένοι κύκλοι ολίγων και ισχυρών που απομυζούν και πλουτίζουν σε βάρος όλων εμάς.
Ο Πρόεδρος του Τμήματος Δυτικής Κρήτης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας κ. Παντελής Πετσετάκης επισημαίνει πως το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό αλλά διεθνές. Μιλώντας στην εφημερίδα «Ρέθεμνος», είπε χαρακτηριστικά: «Η αύξηση των τιμών των βασικών αγαθών πρώτης ανάγκης παραμένει σημαντική σε παγκόσμιο επίπεδο, με επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή των καταναλωτών και στις πολιτικές των κυβερνήσεων. Οι διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) και η Παγκόσμια Τράπεζα, παρακολουθούν στενά τις τάσεις αυτές».
Ζητήσαμε από τον έμπειρο οικονομολόγο να μας αναλύσεις τα ισχύοντα δεδομένα, ώστε, να προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε και ενδεχομένως να κατανοήσουμε όλη αυτή την κατάσταση που έχει οδηγήσει τον περισσότερο κόσμο σε απελπισία.
Ο Παντελής Πετσετάκης απάντησε στα ερωτήματα μας και προσδιόρισε τα δεδομένα ως ακολούθως:
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΑΣΗ ΤΙΜΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (2024–2025)
- Το Δείκτη Τιμών Τροφίμων του FAO (FAO FoodPriceIndex) παρουσίασε πτώση κατά 2,1% το 2024 σε σχέση με το 2023, κυρίως λόγω της μείωσης των τιμών των δημητριακών και της ζάχαρης. Ωστόσο, οι τιμές των ζωικών προϊόντων, όπως το κρέας, τα γαλακτοκομικά και τα έλαια, παρουσίασαν αύξηση.
- Το 2025, οι τιμές των τροφίμων παρουσίασαν αύξηση 0,8% τον Μάιο σε σχέση με τον Απρίλιο, κυρίως λόγω της ανόδου των τιμών των δημητριακών, της ζάχαρης και των φυτικών ελαίων.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΗ ΕΠΙΠΕΔΟ
- Κλιματική Αλλαγή: Ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες και ξηρασίες, επηρεάζουν την παραγωγή και τις τιμές των τροφίμων. Για παράδειγμα, η αύξηση των τιμών των κόκκων καφέ οφείλεται σε κλιματικούς παράγοντες.
- Γεωπολιτικές Εντάσεις: Συγκρούσεις και πολιτική αστάθεια σε περιοχές-κλειδιά για την παραγωγή τροφίμων, όπως η Μαύρη Θάλασσα και η Ερυθρά Θάλασσα, επηρεάζουν τις τιμές.
- Οικονομικές Πολιτικές: Η πολιτική των κεντρικών τραπεζών, όπως τα επιτόκια και οι νομισματικές πολιτικές, επηρεάζουν την αγοραστική δύναμη και τις τιμές των τροφίμων.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), ο δομικός πληθωρισμός στην Ελλάδα παρουσίασε σημαντική αύξηση το 2024, κυρίως λόγω των ανατιμήσεων σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες που δεν περιλαμβάνονται στον βασικό πληθωρισμό.
ΕΤΗΣΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΤΙΜΩΝ (ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2024)
Ο Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) παρουσίασε ετήσια αύξηση 5,2% τον Δεκέμβριο του 2024, κυρίως λόγω των αυξήσεων στις εξής κατηγορίες:
- Στέγαση: Αύξηση 5,1% λόγω των υψηλότερων τιμών σε ενοίκια, υπηρεσίες επισκευής και συντήρησης κατοικίας, ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο.
- Υγεία: Αύξηση 3,4% λόγω των αυξήσεων σε φαρμακευτικά προϊόντα, ιατρικές υπηρεσίες και νοσοκομειακή περίθαλψη.
- Μεταφορές: Αύξηση 0,3% λόγω των αυξήσεων σε καινούρια αυτοκίνητα, ανταλλακτικά και αξεσουάρ, συντήρηση και επισκευή εξοπλισμού προσωπικής μεταφοράς, εισιτήρια μεταφοράς επιβατών με αεροπλάνο.
- Αναψυχή και Πολιτιστικές δραστηριότητες: Αύξηση 0,9% λόγω των αυξήσεων σε ψυχαγωγικές και πολιτιστικές υπηρεσίες, εφημερίδες-βιβλία και χαρτικά είδη, πακέτο διακοπών.
- Εκπαίδευση: Αύξηση 2,6% λόγω των αυξήσεων σε δίδακτρα προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, δίδακτρα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
- Άλλα αγαθά και υπηρεσίες: Αύξηση 2,3% λόγω των αυξήσεων σε κομμωτήρια και καταστήματα προσωπικής φροντίδας, άλλα προσωπικά είδη, υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας, ασφάλιστρα υγείας, ασφάλιστρα οχημάτων, άλλες υπηρεσίες
ΤΙΜΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ
Επιπλέον, οι τιμές των οικοδομικών υλικών παρουσίασαν αύξηση 5,2% τον Δεκέμβριο του 2024 σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2023. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στα τούβλα (9,7%), θερμαντικά σώματα (9,3%), πλαστικούς σωλήνες (9,3%) και χάλκινους αγωγούς (9,1%). Αντίθετα, το πετρέλαιο κίνησης παρουσίασε μείωση 5%
Η αύξηση των τιμών σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες που δεν περιλαμβάνονται στον βασικό πληθωρισμό (π.χ. ενοίκια, υγειονομικές υπηρεσίες, εκπαίδευση) υποδηλώνει έναν δομικό πληθωρισμό που μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Οι αυξήσεις στις τιμές των οικοδομικών υλικών ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά την οικοδομική δραστηριότητα και τις επενδύσεις στον τομέα των κατασκευών.
ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ ΑΚΤΟΠΛΟΙΑ
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα, οι τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων στην Ελλάδα αυξήθηκαν σημαντικά από την 1η Μαΐου 2025, λόγω νέων περιβαλλοντικών κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αυξημένων λειτουργικών εξόδων των ναυτιλιακών εταιρειών.
Οι τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων αυξήθηκαν κατά 10–15%, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να παρατηρούνται στις διαδρομές προς και από την Κρήτη και την Αδριατική .
Οι παράγοντες της αύξησης είναι οι εξής :
Αναβάθμιση Καυσίμων: Από την 1η Μαΐου 2025, η Μεσόγειος Θάλασσα καθίσταται Ζώνη Ελέγχου Εκπομπών Θείου (SECA), απαιτώντας τη χρήση καυσίμου με περιεκτικότητα θείου 0,001%. Το νέο αυτό καύσιμο είναι 35–40% ακριβότερο από το προηγούμενο, αυξάνοντας τα λειτουργικά έξοδα των πλοίων .
Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (EU ETS): Η ένταξη της ναυτιλίας στο σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ αναμένεται να προσθέσει επιπλέον κόστος, το οποίο θα μετακυλήσει στους επιβάτες.
Αυξήσεις Μισθών: Η υπογραφή νέας συλλογικής σύμβασης εργασίας προβλέπει αύξηση 5% στους μισθούς των ναυτικών, προσθέτοντας επιπλέον 2% στην αύξηση των τιμών των εισιτηρίων .
Οι αυξήσεις αναμένονται να πλήξουν ιδιαίτερα τις συνδέσεις με την Κρήτη, καθώς οι διαδρομές αυτές υπόκεινται ήδη σε κανονισμούς SECA και EU ETS.
Η κυβέρνηση εξετάζει μέτρα για την απορρόφηση των αυξήσεων, όπως η επιστροφή των εσόδων από το EU ETS στον ναυτιλιακό τομέα και η μείωση του ΦΠΑ στα ακτοπλοϊκά εισιτήριαχωρίς να λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα προς όφελος των καταναλωτών που ταξιδεύουν ακτοπλοϊκώς.
Μελέτη του ΙΟΒΕ εκτιμά ότι οι αυξήσεις αυτές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μείωση της επιβατικής κίνησης κατά 10,4% και σε απώλεια 16.000 θέσεων εργασίας έως το 2031.
Προβλέψεις Πληθωρισμού και Ανάπτυξης για το 2025
Σύμφωνα με την Ενδιάμεση Έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική 2024, η ΤτΕ προβλέπει για το 2025:
- Ανάπτυξη ΑΕΠ: Αύξηση 2,5%, με την κατανάλωση να αποτελεί τη βασική κινητήρια δύναμη, ενώ οι επενδύσεις και οι εξαγωγές θα συνεχίσουν να συνεισφέρουν θετικά.
- Πληθωρισμός: Μείωση στο 3%, από 4,2% το 2023, κυρίως λόγω της επιβράδυνσης στις τιμές των ειδών διατροφής. Ωστόσο, αναμένεται να παραμείνει ελαφρώς πάνω από τον στόχο της ΕΚΤ (2%) μέχρι το 2026.
Η ΤτΕ επισημαίνει ότι ο πληθωρισμός των υπηρεσιών ενδέχεται να παραμείνει πιο επίμονος, λόγω των αυξήσεων στις αμοιβές εργασίας.
Η ΤτΕ αναμένει μέτρια οικονομική ανάπτυξη και αποκλιμάκωση του πληθωρισμού το 2025, με βασικούς παράγοντες την κατανάλωση, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές. Ωστόσο, παραμένουν προκλήσεις, όπως οι αυξήσεις στις αμοιβές εργασίας και οι δομικές αδυναμίες της οικονομίας. Η παρακολούθηση των εξελίξεων στον τραπεζικό τομέα είναι κρίσιμη για την αξιολόγηση της οικονομικής σταθερότητας.
