Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναρωτιούνται γιατί συνεχίζεται να γίνεται η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου στο Γαράζο αφού το προϊόν σχεδόν εξαφανίζεται από τον κατάλογο των παραγόμενων εσπεριδοειδών της Κρήτης και γενικώς της χώρας.
Η απάντηση έχει δύο πτυχές:
Το πρώτο είναι η υποστήριξη της ιδέας πως το κίτρο και η καλλιέργεια της κιτριάς πρέπει και πάλι να περάσει σε περίοδο ακμής. Η κοιλάδα του Μυλοποτάμου παράγει από τα πιο μυρωδάτα κίτρα του κόσμου και η εξαγωγή τους είναι απολύτως δεδομένη.
Η Ελλάδα κατέστρεψε με τις αγροτικές πολιτικές της και αυτή την καλλιέργεια και βεβαίως τα «κοράκια» και οι κλέφτες δεν έλειψαν από την Ένωση Κιτροπαραγωγών Κρήτης, την οποία πτώχευσαν, χωρίς βεβαίως να τιμωρηθεί οποιοσδήποτε, όπως συμβαίνει με όλους τους μεγάλους απατεώνες σε αυτή τη χώρα.
Ο πρώτος λόγος που συνεχίζει, λοιπόν, να γίνεται αυτή η γιορτή είναι η υποστήριξη και η προβολή του συνεχούς αιτήματος για αναδιάρθρωση και αναδιοργάνωση της καλλιέργειας του κίτρου.
Το δεύτερο είναι πως με την πάροδο των ετών η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου έγινε ένα από τα πιο γνωστά πολιτιστικά φεστιβάλ της Ελλάδας. Απέκτησε αυτό που λέμε σήμερα «brand name». Αποτελεί ένα πασίγνωστο πολιτιστικό και γαστρονομικό φεστιβάλ και έτσι αναγνωρίζεται. Είναι δε, μια από τι πιο προβεβλημένες εκδηλώσεις της Κρήτης και σήμα – κατατεθέν για το σύγχρονο Γαράζο, το οποίο προσπαθεί να συγκρατηθεί πληθυσμιακά και να συνεχίσει την ιστορική του διαδρομή μέσα στον ορυμαγδό της εγκατάλειψης της κρητικής υπαίθρου.
Η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου είναι πια το πιο παλιό εν ενεργεία φεστιβάλ του Ρεθύμνου, ίσως και της Κρήτης. Συγκαταλέγεται στα δέκα καλύτερα γαστρονομικά φεστιβάλ της Ελλάδας και η ιστορία του επιβάλει να κρατηθεί το όνομα του ακόμα και αν το κίτρο εξαφανιστεί από το νησί μας.
Είναι μια όμορφη πολιτιστική διαδρομή που αντέχει στο χρόνο και συνεχίζει να αποτελεί εργαστήρι δημιουργικότητας και πρόταση για ένα σύγχρονο Μυλοπόταμο, απαλλαγμένο από τις ασχήμιες που κρατούν χαμηλά την συνολική εικόνα της περιοχής.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ
Στις 6 Ιουλίου 1980 μια ομάδα δημιουργικών ανθρώπων ίδρυσε τον φορέα με την τότε επωνυμία Εκπολιτιστικός Επιμορφωτικός Σύλλογος Γαράζου.
Τότε οι πολιτιστικοί σύλλογοι έψαχναν ονόματα για τις γιορτές τους και οι Γαραζανοί έδωσαν το όνομα Γιορτή Κίτρου καθώς τότε το Γαράζο ήταν η μεγαλύτερη κιτροπαραγωγός δύναμη του χώρας με χιλιάδες τόνους κίτρων να εξάγονται σε όλο τον πλανήτη.
Η πρώτη γιορτή έγινε το 1982 με την μορφή χοροεσπερίδας. Η Ένωση Κιτροπαραγωγών Κρήτης, η Κοινότητα Γαράζου και η Διεύθυνση Γεωργίας Ρεθύμνου μπήκαν στην διοργάνωση και από την αμέσως επόμενη χρονιά η γιορτή άρχισε να εμπλουτίζεται. Διαγωνισμοί ζαχαροπλαστικής με βάση το κίτρο για νοικοκυρές και για ζαχαροπλάστες ήταν από τις πρώτες δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν με μεγάλη επιτυχία.
Από την δεκαετία του ’80 με αξιοποίηση προγραμμάτων της τότε ΝΕΛΕ άρχισαν να γίνονται σεμινάρια για την κιτροκαλλιέργεια καθώς επίσης επιμέρους εκπαιδευτικά προγράμματα καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος. Στις εκδηλώσεις εντάχθηκαν εκθέσεις με χειροτεχνίες και άλλες κατασκευές που προκάλεσαν μεγάλο ενδιαφέρον στους κατοίκους τους χωριού, ιδιαίτερα στις γυναίκες και στους νέους.
Επιτυχημένοι ήταν οι διαγωνισμοί παραδοσιακού εργόχειρου που έδωσαν την ευκαιρία να γίνουν μοναδικές εκθέσεις με υφαντά, πλεκτά, κεντήματα και άλλα είδη της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας των γυναικών, όχι μόνο της εποχής εκείνης αλλά και αρκετών δεκαετιών νωρίτερα, καθώς τα μπαούλα των γιαγιάδων άνοιξαν και οι συγκεκριμένες λαϊκές τέχνες αναδείχθηκαν σε όλο το παραδοσιακό τους μεγαλείο.
Μέσα στην πρώτη δεκαετία της γιορτής η χοροεσπερίδα έγινε μία από τις ημέρες των εκδηλώσεων καθώς προστέθηκε ο κινηματογράφος και το θέατρο. Το 1987 ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού συγκρότησε μάλιστα για πρώτη φορά θεατρική ομάδα και παρουσίασε το έργο του Δημήτρη Ψαθά «Ζητείται Ψεύτης» κάνοντας ένα πραγματικά μεγάλο άλμα για την εποχή στην συγκεκριμένη περιοχή.
Το πρώτο μεγάλο και οργανωμένο φεστιβάλ έγινε το έτος 1990. Η 8η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου είναι καταγεγραμμένη ως η κορύφωση της πρώτης εποχής της εκδήλωσης και η βάση για ό,τι ακολούθησε τα επόμενα χρόνια. Μάλιστα με χρηματοδότηση των αλήστου μνήμης Ολοκληρωμένων Μεσογειακών Προγραμμάτων! Ήταν ένα λαμπρό πενθήμερο με τον δημιουργικό κόσμο του Μυλοποτάμου να δίνει το παρόν στην μοναδική πολιτιστική εκδήλωση αυτού του είδους για ολόκληρη την Ρεθεμνιώτικη ύπαιθρο. Θεατρικές παραστάσεις, σινεμά, εκθέσεις φωτογραφίας, διαγωνισμοί ζαχαροπλαστικής, σεμινάρια, εκπαιδευτικά προγράμματα, συναυλία της ομάδας νέων του Λυκείου Περάματος και βεβαίως η χοροεσπερίδα έδωσαν πια άλλη τροπή και άνοιξαν δρόμους εξέλιξης της κιτρογιορτής.
Και ενώ την δεκαετία του ’90 τα προβλήματα στην Ένωση Κιτροπαραγωγών άρχισαν να σκιάζουν την καλλιέργεια και σταδιακά ξεκίνησε η μείωση της παραγωγής, η γιορτή πια δεν είχε τίποτα να φοβάται.
Φιλοξενούνταν γνωστά Κρητικά μουσικά και θεατρικά σχήματα, εικαστικοί καλλιτέχνες και σπουδαίοι φωτογράφοι συμμετείχαν στις εκδηλώσεις με έργα τους και ο νέος αιώνας βρήκε την Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου να οργανώνεται στην αναπλασμένη πλατεία του χωριού με φήμη και εθνικής εμβέλειας εκδηλώσεις.
Ανάμεσα στα επιτεύγματα της ήταν η ενεργοποίηση των ίδιων των κατοίκων της κοινότητας. Οργανώθηκε Ομάδα Γαστρονομίας που έφτιαχνε και παρουσίαζε πρωτότυπες συνταγές με κίτρο, δημιουργήθηκε η Θεατρική Ομάδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Γαράζου, έγιναν σπουδαίες εκδηλώσεις που άφησαν εποχή.
Η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου ήταν η βάση πάνω στην οποία δημιουργήθηκε το μεγάλο και ιστορικής σημασίας φεστιβάλ «Ταλλαία, το οποίο και ήταν η αφορμή για να δημιουργηθούν με την σειρά του όλες οι φεστιβαλικές εκδηλώσεις και πολιτιστικές διοργανώσεις του Μυλοποτάμου που γίνονται σήμερα σε διάφορα χωριά.
Επιπλέον, στην διοργάνωση αναμείχθηκαν με επιτυχία φορείς όπως η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ρεθύμνου, η Τ.Ε.Δ.Κ. Ρεθύμνου, οι Δήμοι Κουλούκωνα και Μυλοποτάμου, η Περιφέρεια Κρήτης, το Επιμελητήριο Ρεθύμνης έως και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων τα έτη 2008 και 2009. Για πρώτη φορά φέτος και η Π.Ε.Δ. Κρήτης. Παράλληλα δε, πολλοί καλλιτεχνικοί οργανισμοί και φορείς του νησιού μας έδωσαν το παρόν όλα αυτά τα χρόνια.
Ξεχωριστή ήταν η συμβολή της Λέσχης Αρχιμαγείρων Κρήτης ενώ το Ινστιτούτο Κρητικής Διατροφής το 2016 έφτιαξε την μεγαλύτερη τούρτα κίτρου που έχει δημιουργηθεί ποτέ στον κόσμο βάρους μισού τόνου!
Μεγάλη ήταν πάντα η σύμπραξη των χορηγών. Διαχρονικά του Μηνά Χαλκιαδάκη και από το 2019 του Ελληνοαμερικανού Επιχειρηματία Γεωργίου Ι. Σιγανού, ο οποίος συμβάλει καταλυτικά στην συνεχώς ανοδική πορεία της γιορτής.
Τα τελευταία χρόνια δημοφιλείς και διεθνούς φήμης καλλιτέχνες της εγχώριας μουσικής σκηνής αλλά και διάσημοι ΣΕΦ έχουν «υπογράψει» με την συμμετοχή τους την πολιτιστική και γαστρονομική ανέλιξη της Παγκρήτιας Γιορτής Κίτρου.
Είναι μια λαμπρή εκδήλωση που στέκεται επάξια στην πολιτιστική ατζέντα της χώρας μας.
Η ΚΙΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΙΤΡΟ
Η κιτριά είναι κοινή ονομασία του είδους Citrus medica του γένους Citrus που ανήκει στα εσπεριδοειδή και συγκεκριμένα στην οικογένεια των Rutaceae. Ο καρπός της είναι το κίτρο. Στην Ευρώπη έφτασε από την Περσία και πολλοί συσχετίζουν την έλευση της στα εγχώρια εδάφη με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ο Βιργίλιος (70-19 π.χ. ) είναι ο πρώτος Λατίνος συγγραφέας που περιγράφει το κίτρο με όλες του τις λεπτομέρειες. Το σχετικό απόσπασμα από το αρχαίο κείμενο που έχει τίτλο «Γεωργικά», σε ελεύθερη απόδοση λέει:
«Από τη Μηδία προέρχεται η ξυνή και έντονη γεύση του κίτρου, που είναι γρήγορο γιατρικό για να οδηγήσει το θανατηφόρο δηλητήριο έξω από τα μέλη ανθρώπου που η μοχθηρή του μητριά έσταξε στο πιοτό του.
Το ίδιο το δέντρο είναι μεγάλο και μοιάζει πολύ της δάφνης – θα μπορούσε να ΄ναι αλήθεια δάφνη. Μα χάρη στο σπάνιο άρωμα που γύρω του σκορπά κανείς άνεμος δε ρίχνει τα φύλλα του κάτω. Τα άνθη του είναι ανθεκτικά επίσης σε κάθε αντιξοότητα. Οι Μήδοι το χρησιμοποιούν για να θεραπεύουν τη δύσπνοια και να γιατρεύουν των γερόντων το άσθμα»
Στην αρχαιότητα το κίτρο χρησιμοποιούνταν για φαρμακευτικούς σκοπούς ενώ ήταν σύμβολο της γονιμότητας και της αφθονίας. Σχετίζεται με τα μυθικά Μήλα των Εσπερίδων.
Οι αρχαίοι Έλληνες έμαθαν τις θεραπευτικές ιδιότητες της κιτριάς στις σχολές της Ηλιούπολης ή της Μέμφιδας όπου είχαν μελετηθεί οι ιατρικοί πάπυροι της Φαραωνικής εποχής.
Στην Ελλάδα το κίτρο λέγεται και μηδικό μήλο. Είναι μικρό αειθαλές δέντρο με ύψος που φθάνει τα 3,5 μέτρα. Τα κλαδιά του είναι ακανόνιστα, απλωτά και αγκαθωτά. Τα φύλλα είναι μεγάλα, ωχροπράσινα και συνήθως επιμήκη. Παράγουν δε, θαυμάσια αιθέρια έλαια.
Ο καρπός είναι εξογκωμένος στην κορυφή σαν ένα πολύ μεγάλο, γιγάντιο λεμόνι. Η επιφάνεια του καρπού είναι ρυτιδωμένη. Το εσωτερικό τμήμα του φλοιού είναι παχύ, άσπρο και κολλώδες, το εξωτερικό είναι λεπτό, αρχικά πράσινο και όταν ωριμάσει κίτρινο. Είναι εξαιρετικά αρωματικό.
Τα άνθη των όξινων ποικιλιών όπως η «Diamante» είναι πορφυρά στην εξωτερική τους πλευρά ενώ αυτά των γλυκών ποικιλιών όπως της Κορσικής έχουν ένα λευκό προς το κρεμ χρώμα. Με ποικιλίες κιτριάς και νεραντζιάς παράγεται υβρίδιο της λεμονιάς. Τέλος το κίτρο, μαζί με ένα κομμάτι του μίσχου του, χρησιμοποιείται στην εβραϊκή θρησκεία ως μέρος τελετουργικού.
Υπάρχουν οκτώ ποικιλίες κίτρου βάσει γεωγραφικής προέλευσης:
Το κίτρο Φλωρεντίας (Florentine Citron).
Τo κίτρο Ντιαμάντε (Diamante Citron) από την Καλαβρία της Ιταλίας.
Το ελληνικό κίτρο (Greek Citron).
Το κίτρο Balady από την Παλαιστίνη (Balady Citron).
Το κίτρο Υεμένης (Yemenite Citron).
Το κίτρο Δάκτυλα του Βούδα (Fingered Citron ή Buddha's hand).
Το κίτρο του Μαρόκου (Moroccan citron).
Το κίτρο της Κορσικής (Corsican citron).
Η ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙΤΡΟΥ
Η σάρκα του κίτρου χρησιμοποιείται στη μαγειρική για μαρινάρισμα κρεάτων, στη ζαχαροπλαστική για παρασκευή γλυκών, ζαχαρόπηκτων και καραμελών και στην αρτοποιία.
Από το φλοιό του κίτρου κατασκευάζεται το ομώνυμο γλυκό κουταλιού στην Κρήτη. Επίσης παρασκευάζεται ένα ποτό με το όνομα Cedratine στην Κορσική. Από τα φύλλα του κίτρου παρασκευάζονται στη Νάξο τρία είδη λικέρ ενώ στη Γαλλία χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην αρωματοποιία.
Οι χρήση του κίτρου στην μαγειρική αποτελεί επίτευγμα της Παγκρήτιας Γιορτής Κίτρου. Όλες οι σχετικές συνταγές έχουν δημιουργηθεί για τις ανάγκες του φεστιβάλ και διαρκώς εξελίσσονται και διαδίδονται στις κουζίνες της χώρας.
Ο καρπός του κίτρου χρησιμοποιείται στη βιομηχανία για παρασκευή του κιτρελαίου και του κιτρικού οξέος.
Ιδιαίτερη χρήση έχει στην αλλαντοποιία και στην κονσερβοποιία.
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ
Το κίτρο θεωρείται διατροφικός «θησαυρός» καθώς διαθέτει μια σειρά από βιταμίνες, μέταλλα και βιοδραστικές ενώσεις, που συμβάλλουν στη συνολική υγεία.
Το κίτρο είναι πολύτιμο γιατί διαθέτει βιταμίνη c, φυτικές ίνες, κάλιο, ασβέστιο και μαγνήσιο, καθώς επίσης φλαβονοειδή και καροτενοειδή βιοδραστικές ενώσεις που παρουσιάζουν ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, προστατεύοντας τα κύτταρα από βλάβες και μειώνοντας τη φλεγμονή.
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΛΗ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Το κίτρο προσφέρει μια σειρά από οφέλη για την υγεία.
Έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, η χρήση του καταπολεμάει το οξειδωτικό στρες, μειώνει τις χρόνιες φλεγμονές, στηρίζει την καρδιαγγειακή υγεία, ενισχύει την διαχείριση της χοληστερόλης και συμβάλει στην ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Ιδιαίτερη είναι η συμβολή του στην πεπτική υγεία καθώς προωθεί τις τακτικές κινήσεις του εντέρου και υποστηρίζει την υγιή λειτουργία του.
Θεωρείται εξαιρετικό στην διαχείριση του διαβήτη καθώς ελέγχει το σάκχαρο στο αίμα και ενισχύει την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
Επίσης παρέχει ουσιαστική υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος και της αναπνευστικής υγείας.
Αναφορικά με τις παραδοσιακές θεραπείες, το κίτρο χρησιμοποιείται στην Αγιουρβέδα της Ινδουιστικής φιλοσοφίας και στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική για τη θεραπεία αναπνευστικών και πεπτικών προβλημάτων αλλά και δερματικών παθήσεων.
ΚΙΤΡΟ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ...
Για πάρα πολλά χρόνια στην περιοχή της κοιλάδας του Μυλοποτάμου αλλά και σε άλλες περιοχές της Κρήτης άκμαζε η καλλιέργεια της κιτριάς. Η παραγωγή κίτρων αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες πηγές οικονομικής ευμάρειας του νησιού.
Τα προβλήματα ξεκίνησαν μετά από την διάλυση της Ένωσης Κιτροπαραγωγών Κρήτης.
Η παραγωγή μειώθηκε δραματικά και σταδιακά αφανίζεται καθώς και οι πρωτοβουλίες του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ρεθύμνου που ίδρυσε την Ομάδα Παραγωγών «Εσπερίδες» απέτυχε παταγωδώς.
Ωστόσο, το κίτρο παραμένει ένα από τα προϊόντα με 100% ζήτηση στην παγκόσμια αγορά και μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό παράγοντα για την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας. Όμως δεν καταγράφεται η παραμικρή ουσιαστική κίνηση για την ανάκαμψη της καλλιέργειας αυτής παρά του ότι η γενικότερη κατεύθυνση που υπάρχει είναι όπως οι τοπικές οικονομίες στραφούν στην αξιοποίηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και στοιχείων που συνθέτουν την παραδοσιακή γραμμή εξέλιξης.
Τα προηγούμενα χρόνια έντονο ενδιαφέρον έδειξαν από την Κίνα και ειδικά από την Ταϊβαν, από όπου αποστολές επισκέφθηκαν κιτροκαλλιέργειες στην περιοχή του Γαράζου και ζήτησαν αιθέρια έλαια και άλλα προιόντα.
Ματαίως όμως. Κίτρα δεν υπάρχουν.
ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΜΩΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ
Συγκριτικό πλεονέκτημα των αγροτικών και κτηνοτροφικών περιοχών του Ρεθύμνου είναι οι υψηλής πολιτιστικής αξίας παραδοσιακοί οικισμοί, τα μνημεία, ο παραδοσιακός και λαϊκός πολιτισμός, το εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον και κυρίως τα προϊόντα.
Ζητούμενο παραμένει η σωστή αξιοποίηση τους σε πολλαπλή κατεύθυνση με στόχο την επίτευξη μιας ισχυρής τοπικής οικονομίας.
Επικεντρώνοντας στα αγροτικά προϊόντα το ζητούμενο είναι:
- η παραγωγή με σύγχρονες μεθόδους, κυρίως με βιολογικές καλλιέργειες και συνέπεια ως προς το ζητούμενο, δηλαδή το ποιοτικό αποτέλεσμα,
- η μεταποίηση και η εμπορία.
- Η τουριστική αξιοποίηση τους μέσα από τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού.
- Και η πολιτιστική αξιοποίηση τους μέσα από δράσεις και πρωτοβουλίες ανάδειξης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των προϊόντων.
Στην περίπτωση του κίτρου απαιτείται:
ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ: η παραγωγή του κίτρου όπως την ξέραμε σήμερα πρέπει επιτέλους να εξελιχθεί. Πρώτο ζητούμενο η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών. Απαιτείται επιστημονική μελέτη για αυτό το σκοπό από ειδικούς, προκειμένου να έχουμε καλύτερα και ποιοτικότερα κίτρα ενώ θα πρέπει να δοθεί έμφαση και στην ποικιλία entrong, των μικρών κίτρων δηλαδή, που μπορούν να εξάγονται στην αγορά του Ισραήλ και των Ισραηλινών όπου Γης, για την τελετή της σκηνοπηγίας. Δεύτερο ζητούμενο ο εκσυγχρονισμός των υποδομών. Απαιτείται σύγχρονο αγροτικό οδικό δίκτυο καθώς και βελτίωση του δικτύου άρδευσης. Βασικό θέμα είναι η διασφάλιση επαρκών ποσοτήτων νερού ενώ σχετικά με τα ζητήματα της καλλιέργειας και της παραγωγής απαιτείται εκσυγχρονισμός για να γίνει η δουλειά του αγρότη πιο εύκολη και πιο αποδοτική. Για το λόγο αυτό είναι απολύτως επιβεβλημένο να ιδρυθεί ένα ινστιτούτο για την καλλιέργεια και την παραγωγή του κίτρου, στο οποίο θα εργάζεται εξειδικευμένο προσωπικό, θα συνεργάζεται με Πανεπιστημιακά και Τεχνολογικά Ιδρύματα και θα καθοδηγεί επιστημονικά την εξέλιξη της παραγωγής του εσπεριδοειδούς.
ΜΕΤΑΠΟΙΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΑ : Μέσα από τις απαραίτητες ενέργειες, στις οποίες θα πρέπει να προχωρήσουν οι ίδιοι οι λίγοι παραγωγοί που έμειναν, μπορεί να δημιουργηθεί μια σύγχρονη μονάδα παραλαβής, επεξεργασίας, μεταποίησης και εμπορίας του κίτρου. Είναι τέτοια η ζήτηση του προϊόντος στη διεθνή αγορά, που είτε ένας συνεταιριστικός αγροτικός φορέας είτε κάποιος ιδιώτης, θα πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία. Οι μονάδες αυτές πάντα έχουν επιστημονικό αλλά και τουριστικό ενδιαφέρον. Η παράλληλη ανάπτυξη μιας εναλλακτικής μορφής τουρισμού είναι στόχος εφικτός.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ: Η τουριστική αξιοποίηση του κίτρου είναι ένα ακόμα ζητούμενο. Η μοναδικότητα της καλλιέργειας εξασφαλίζει το ενδιαφέρον του κοινού. Αυτό βεβαίως μέσα από την ολοκληρωμένη αξιοποίηση του. Δηλαδή εκτός από τον εκσυγχρονισμό των καλλιεργειών και την λειτουργία μονάδας επεξεργασίας, μεταποίησης και εμπορίας, να γίνουν ακόμα τουλάχιστον δύο συγκεκριμένες ενέργειες. Η μία είναι η αξιοποίηση του κίτρου στην Κρητική διατροφή, άρα ένα ειδικό γαστρονομικό κόσμο συνταγών, που θα διαμορφωθεί και θα αναπτυχθεί και βέβαια ένα μουσείο κίτρου. Σε ό,τι αφορά την Κρητική Διατροφή ήδη στην ετήσια Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Γαράζου, έχει παρουσιάσει μια σημαντική γκάμα από συνταγές τα τελευταία χρόνια, που αποδεικνύουν, ότι το κίτρο δίδει τεράστιες δυνατότητες μέσα στην κουζίνα.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: Η πολιτιστική αξιοποίηση του κίτρου μέσα από δράσεις και πρωτοβουλίες ανάδειξης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του δεν είναι καινούργια υπόθεση. Η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου μετράει ήδη 35 διοργανώσεις. Μάλιστα, σε ό,τι αφορά το κίτρο, η γιορτή του, είναι η μόνη που δεν έχει πρόβλημα και πάει καλά. Οι εκδηλώσεις αυτές που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο, αποτελούν ένα από τους πιο προβεβλημένους θεσμούς της Κρήτης. Το ενδιαφέρον ολοένα και αυξάνεται με τους επισκέπτες της να αγγίζουν κάθε χρόνο χιλιάδες κόσμο. Η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου πρέπει να συνεχιστεί απρόσκοπτα και μάλιστα μέσα σε ένα πλαίσιο, το οποίο θα λειτουργεί αποτελεσματικά στην προβολή των προϊόντων και θα καταθέτει πρόταση πολιτιστικής συνέχειας και ανάπτυξης με δράσεις και πρωτοβουλίες που παράλληλα θα αναδεικνύουν την σύγχρονη καλλιτεχνική και πολιτιστική παραγωγή σε όλους τους τομείς. Ανάμεσα στις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν στο πλαίσιο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων για το κίτρο μπορεί να είναι η έκδοση της ιστορίας και της εξελικτικής πορείας της καλλιέργειας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η έκδοση συνταγών για φαγητά, γλυκά και ποτά με βάση το κίτρο, και βέβαια πολλές άλλες δραστηριότητες, που μπορούν να προκύψουν μέσα από ιδέες και προτάσεις.
