Οι συμμετέχοντες της έρευνας πεδίου EduTourism που διεξήχθη στην Κρήτη πιστεύουν ομόφωνα πως το νησί χαρακτηρίζεται για τη φυσική ομορφιά του και την μακραίωνη θρησκευτική κληρονομιά. Η παρακάτω διαδρομή ξεκινά στον νομό Ρεθύμνου, περνάει από το νομό Ηρακλείου και καταλήγει βορειοανατολικά της Κρήτης, στην περιοχή της Σητείας.
Το Φαράγγι Αγίου Αντωνίου ή το φαράγγι του Πατσού, πήρε το όνομά του από το χωριό Πατσός που βρίσκεται σε απόσταση 3 χιλιόμετρα περίπου, καθώς και από το εκκλησάκι του Αγ. Αντωνίου το οποίο βρίσκεται μέσα σε σπήλαιο στην αρχή του φαραγγιού. Πρόκειται για ένα από τα γνωστότερα φαράγγια της Κρήτης μήκους 5 χιλιομέτρων και φιλοξενεί 80 είδη χλωρίδας, από τα οποία τα 4 είναι προστατευμένα. Έχουν καταμετρηθεί επίσης 24 είδη πανίδας, από τα οποία τα 11 είναι προστατευμένα.
Το πυκνό δάσος από πλατάνια και χαρουπιές σε συνδυασμό με το ποταμάκι που το διασχίζει συνθέτουν ένα τοπίο απίστευτης φυσικής ομορφιάς. Ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου Αντωνίου βρίσκεται λίγο πιο πάνω από την είσοδο του φαραγγιού. Ακριβώς δίπλα από τη τεράστια σπηλιά που φιλοξενεί το ναό υπήρχε βωμός παγανιστικού ιερού. Στο φαράγγι υπάρχουν πολλά στενά περάσματα, καταβάσεις και αναβάσεις, που γίνονται άνετα για όποιον έχει καλή φυσική κατάσταση. Η υποβοήθηση με την χρήση σχοινιών, σκαλών και γεφυριών, που έχει τοποθετήσει το δασαρχείο, διευκολύνει τη διάσχιση. Είναι μία καλή επιλογή για κάθε φυσιολάτρη να απολαύσει το φυσικό τοπίο της περιοχής καθώς και για οικογένειες να περάσουν μία όμορφη μέρα μέσα στη φύση.
Συνεχίζοντας τη διαδρομή ο επισκέπτης μπορεί να διασχίσει το φαράγγι του Ρούβα ή Γάφαρη ή Αγίου Νικολάου είναι το σημαντικότερο φαράγγι του Ψηλορείτη, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα, χαράδρες, ενδιαφέροντες γεωλογικούς σχηματισμούς και ορθοπλαγιές σπάνιας ομορφιάς. Έχει συνολικό μήκος περίπου 4 χλμ. με διαμορφωμένη διαδρομή 2,7 χλμ., σε ένα πραγματικά μοναδικό περιβάλλον.
Είναι το μεγαλύτερο σε έκταση πρινοδάσος της Κρήτης (περίπου 30.000 στρέμματα), με τους συνήθως θαμνώδεις πρίνους να έχουν αναπτυχθεί σε εντυπωσιακό μέγεθος. Τα δενδρώδη πουρνάρια κατάφεραν να ευδοκιμήσουν καθώς η περιοχή είναι απομονωμένη, χωρίς ανθρωπογενείς παρεμβάσεις (βόσκηση κυρίως). Εκτός από τους πανύψηλους πρίνους, υπάρχουν και πολλά άλλα είδη δέντρων, μάρτυρες της δύναμης της φύσης, με εντυπωσιακή διάμετρο κορμού.
Κάνοντας τη βόλτα στο δάσος ο επισκέπτης θα συναντήσει το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη και το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, αλλά και η γραφική λίμνη του Ζαρού.
Επόμενη στάση προτείνουμε το φαράγγι του Τσούτσουρου που καταλήγει στον Τσούτσουρα και αποτελεί ένα από τα πολλά δύσβατα φαράγγια της περιοχής. Ξεκινάει στη περιοχή Σφακιάς και η έξοδος του βρίσκεται κοντά στη θάλασσα, στην τοποθεσία Λαρινάκι, και με την πρώτη ματιά προκαλεί δέος. Το φαράγγι, παρόλο που είναι σχετικά μικρό σε μήκος (1.5χλμ), αποτελεί ιδανικό μέρος για εκπαίδευση αρχαρίων στο canyoning καθώς έχει ασφαλιστεί επαρκώς από τις σπηλαιολογικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στο νησί.
Συνεχίζοντας φτάνουμε στο Συλαμιανό ή Κνωσανό Φαράγγι γνωστό κι ως Φαράγγι Αγίας Ειρήνης από το ομώνυμο χωριό όπου υπάρχει και το Εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης (Σπήλια) όπου είναι ένας χώρος φιλόξενος για εκδρομή από οικογένειες, αφού συνδυάζει την κοντινή της απόσταση από το Ηράκλειο με την αίσθηση ότι βρίσκεσαι στην εξοχή. Η πορεία όμως δεν είναι δυνατή σε όλο το μήκος του ρέματος λόγω πυκνής βλάστησης και έλλειψης μονοπατιών, αλλά ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί τμήματά του. Η ποικιλότητα των ειδών χλωρίδας στην περιοχή είναι σχετικά μικρή, λόγω της ύπαρξης σκίασης από τα κυριαρχούνται είδη που είναι το πλατάνι και ο βάτος.
Μέσα στην κοίτη του φαραγγιού και λίγα μέτρα νότια της γέφυρας σχηματίζεται ένας μοναδικός καταρράκτης ύψους περίπου 4μ με ροή νερού σχεδόν όλο το χρόνο. Από εδώ και μετά η πορεία μέσα στην κοίτη του φαραγγιού είναι σχεδόν αδύνατη, λόγω πυκνής βλάστησης.
Στη συνέχεια, ο επισκέπτης φτάνει στο χωριό Αβδού και ενώ πρόκειται για ένα χωριό μικρής έκτασης εν τούτοις υπάρχει πληθώρα βυζαντινών ναών. Οι πλειοψηφία αυτών βρίσκονται διάσπαρτες μέσα στο χωριό ή περιμετρικά του φράγματος Αποσελέμη όπως ο Άγιος Κωνσταντίνος και ο Άγιος Νικόλαος. Χαρακτηριστικό για τον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου ανάλογα με τη στάθμη του νερού βυθίζεται ή εμφανίζεται ξανά.
Μια εύκολη εξόρμηση από το Αβδού είναι το φράγμα του “Αποσελέμη” και της τεχνητής του λίμνης “Λαγκάδας”. Το φράγμα Αποσελέμη συγκεντρώνει τα νερά από τα Λασιθιώτικα όρη. Εκεί έχουν βρει καταφύγιο πτηνά διαφόρων ειδών μετατρέποντας την περιοχή σε υδροβιότοπο. Αποτελεί σημείο για εξορμήσεις περιπάτου και αναψυχής. Οι επισκέπτες, μπορούν να παρατηρήσουν ή να φωτογραφίσουν πουλιά με εντυπωσιακούς χρωματισμούς πολλά από τα οποία είναι μεταναστευτικά.
Η Μονή Τοπλού που βρίσκεται 10 χλμ ανατολικά της Σητείας και αποτελεί τον τελευταίο προορισμό της διαδρομής. Η ευρύτερη περιοχή έχει ιδιαίτερη μορφολογία που προσδίδει στον προορισμό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα αλλά και ήπιας μορφής τουριστική ανάπτυξη. Πολλοί είναι οι εκείνοι που καταφθάνουν στην περιοχή για να επισκεφθούν το ιστορικό μοναστήρι της Μονής Τοπλού στην ανατολική πλευρά της Κρήτης. Το μουσείο Χαλκογραφιών και Ελληνικών Λαϊκών Χαρακτικών, φτιάχτηκαν από τους μοναχούς τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Στο μουσείο της μονής εκτός από τις θαυμαστές εικόνες εκτίθενται και αντικείμενα εκκλησιαστικής τέχνης όπως Ευαγγέλια, αργυρό-επίχρυσοι σταυροί, Πατριαρχικά Σιγίλια, Σουλτανικά Φιρμάνια, σφραγίδες, επαναστατικά λάβαρα, αρχιερατικά άμφια. Στη μονή φυλάσσεται αρχιερατικός σάκος και επιτραχήλια του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης.
Αυτή η διαδρομή, που διαρκεί περίπου 8 ώρες, δίνει στον επισκέπτη την ευκαιρία να περιηγηθεί σε πληθώρα προορισμών φυσικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντος.
Η Πράξη EduTourism υλοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος Συνεργασίας INTERREG V-A «Ελλάδα – Κύπρος 2014-2020» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Τ.Π.Α.) και από Εθνικούς Πόρους της Ελλάδας και της Κύπρου.
