Το «Κ α θ ο λ ι κ ό ν» βιβλίον της Ενορίας
του Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονα Άδελε
Έκδοση της Ενορίας Αγίου Παντελεήμονα Άδελε,
Εκδ. Επιχ/σεις Καλαϊτζάκης Α.Ε., 17Χ24, Ρέθυμνο 2025

 «H ιστορική έρευνα με… κέντρο της αιχμής του διαβήτη της ένα τοπικό σημείο και αυξάνοντας σταδιακά την απόσταση των σκελών του, δηλαδή την ακτίνα σχεδίασής της, οδηγείται σε όλο και ευρύτερους ομόκεντρους κύκλους πάνω στο χάρτη της μικροϊστορίας και μεγάλης ιστορίας, εθνικής ή ακόμα και παγκόσμιας. Αυτό ακριβώς κάνει ο ιστορικός και πρώην σύμβουλος φιλολόγων Ν. Χανίων Παναγιώτης Παρασκευάς, μέσα από την «τριλογία» των βιβλίων του με τους περιεκτικούς τίτλους: α) “Σημειώσεις περί μερτικού των Μαστόρων”. Η ανέγερση του Ναού του Αγίου Παντελεήμονα Άδελε (1864-1865), Ρέθυμνο 2020. β) “Η Ενορία Άδελε την περίοδο 1883-1909”.  Μέσα από το βιβλίο εσόδων – εξόδων του ιερού ναού Αγίου Παντελεήμονα Άδελε, Ρέθυμνο 2023 και: γ) “Η ενορία Άδελε την περίοδο 1909-1932”. Μέσα από το βιβλίο εσόδων- εξάδων  του ιερού ναού Αγίου Παντελεήμονα Άδελε. Ρέθυμνο 2024».

Αυτά έγραφα πέρυσι ακριβώς τέτοιες μέρες με αφορμή την κυκλοφορία του τρίτου βιβλίου της προαναφερόμενης Τριλογίας. Τριλογίας, που με την αύξηση της προαναφερόμενης ερευνητικής ακτίνας του συνάδελφου και φίλου Παναγιώτη Παρασκευά, «προάχθηκε» φέτος σε τετραλογία, με τέταρτο «λόγο» το βιβλίο του: «Η ενορία Άδελε την περίοδο 1932-1956. Το «Κ α θ ο λ ι κ ό ν» βιβλίον της Ενορίας του Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονα Άδελε». Και «προάχθηκε» πάλι με «άριστα, καθώς ο συγγραφέας του το… παρασκεύασε με την ίδια επιστημονική, ηθική και συναισθηματική σκευή. (Με «άριστα» το 10, αλλά χωρίς… τόνο, λόγω χρήσης του παρωχημένου πολυτονικού συστήματος στη νεοελληνική γραφή του).

«Καθολικόν» είναι το τέταρτο και τελευταίο βιβλίο εσόδων-εξόδων της Ενορίας Άδελε που βλέπει το φως, συνολικά 290 σελίδων, με κάθε σελίδα να αποτελεί ένα λογιστικό φύλλο. Το «Καθολικόν» μαζί με τα τρία προηγούμενα βιβλία αποτελούν ένα «μοναδικό σωζόμενο ενοριακό εκκλησιαστικό αρχείο για το Ρέθυμνο ενός περίπου αιώνα», που «δίνει την αληθινή εικόνα της προσφοράς της Εκκλησίας και απτή εικόνα της ελληνικής κοινωνίας την εποχής αυτής στην ελληνική ιστορία». (σελ. 13)

*     *     *

Μετά τα επαινετικά προλογίσματα του Σεβ. Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. κ. Προδρόμου (σελ. 9) και του Εφημέριου αιδ. π.  Παντελεήμονα Σακελλαρίδη (σελ. 11-12»)  για τους ιερείς θεματοφύλακες του ιστορικού αρχείου της Ενορίας του Άδελε και για το συγγραφέα που το «ανέδειξε με τρόπο υποδειγματικό και άξιο μίμησης», ακολουθεί η Εισαγωγή του συγγραφέα (σελ. 13-16) όπου παρατίθεται το Ιστορικό πλαίσιο  της περιόδου1932-1956 που αφορά το βιβλίο. [:Ταραγμένη περίοδος 1932-1936, περίοδος της 4ης Αυγούστου-Μεταξά,  Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, (Ελληνοϊταλικός Πόλεμος 1940-41. Μάχη τής Κρήτης, Γερμανοκατοχή), μετακατοχικά χρόνια (Ελληνικός Εμφύλιος και μετακατοχικές κυβερνήσεις Πλαστήρα, Παπάγου και Καραμανλή)].

Στη συνέχεια αναφέρεται στο «Άδελε και στην Ενορία του στο πλαίσιο των γεγονότων της περιόδου 1932-1956» (σελ.17-33), όπου περιγράφει εξωτερικά και εσωτερικά το «Καθολικόν», επιμερίζει την περίοδο που το αφορά σε τρεις υποπεριόδους: 1932-1940 (Προκατοχική ή ύστερη μεσοπολεμική), 1941-1945 (Κατοχική) και 1945-1956 (Μετακατοχική) και αναφέρεται σε κάθε μία χωριστά. Συνοπτικά, «Πρόκειται για είκοσι τέσσερα χρόνια που το βιβλίο εσόδων-εξόδων ή όπως επιγράφεται στο εξώφυλλό του «Καθολικόν», μας αποτυπώνει πώς μια ολόκληρη κοινωνία περιβάλλεται από την Εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα και περιβάλλει κι εκείνη με τον τρόπο της την Ενορία, βοηθώντας την, σε μια αλληλεπιδραστική σχέση, να ξεπεράσει τις δυσκολίες της ζωής που σε κάποιες περιόδους, όπως αυτήν της Κατοχής, έγιναν πολύ μεγάλες». (σελ.19)

Ακολουθεί το «Καθολικόν» (σελ. 49-292), μέσα από το «Δούναι και Λαβείν» του οποίου εξάγονται σημαντικά στοιχεία. Διαπιστώνεται ο πολυδιάστατος ρόλος της Ενορίας Άδελε, όπως η παροχή ελεημοσύνης σε φυλακισμένους, αιχμαλώτους, και πενόμενους ενορίτες στα χρόνια της Κατοχής, τα λειτουργικά έξοδα του Ναού του Αγίου Παντελεήμονα ή η στήριξη του δημοτικού σχολείου του Άδελε. Ζωντανεύει η πληθωριστική εκτίναξη της δραχμής στην Κατοχή, όπου έφτασε ένα πρόσφορο να αγοράζεται αντί ενός εκατομμυρίου δραγμών. «Γενικά, παρά τους ταραγμένους καιρούς, η Ενορία Άδελε και η Επισκοπή Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου οδήγησαν το πλοίο σε ασφαλή νερά, παρά την παγκόσμια και διεθνή τρικυμία, και αυτή η πορεία αποτελεί παρήγορο δεδομένο για τη συνέχιση του πολύπλευρου έργου της και  για τη σημερινή εποχή με τις τόσες προκλήσεις». (σελ. 15)

Στη συνέχεια δίνονται «Πληροφορίες για το χωριό Άδελε και την Ενορία του Αγίου Παντελεήμονα», χετικές με τους διατελέσαντες εφημέριους της Ενορίας, τα διατελέσαντα μέλη του Ενοριακού Συμβουλίου Άδελε και της Ενοριακής Επιτροπής Αγίας Παρασκευής, τους Ιεροψάλτες Ενορίας Άδελε και τους Νεωκόρους. (σελ. 293-294). Ακολουθούν το «Γλωσσάρι ερμηνευτικών όρων του Καταστίχου» (σελ. 295), το «Ευρετήριο κύριων ονομάτων και τοπωνυμίων» (σελ.296-300) και η «Βιβλιογραφία» (σελ. 301-302). 

Το βιβλίο διανθίζεται με φωτογραφίες ιερέων της Ενορίας, επισκόπων Ρεθύμνης, προέδρων της κοινότητας Άδελε, της πρόσοψης του ναού, του δημοτικού σχολείου ( που για μεγάλο διάστημα συντηρούσε η Ενορία), Αδελιανών πολεμιστών του 1940, άλλων σκηνών της Κατοχής αλλά και διάφορων εγγράφων.

Η αφιέρωση του βιβλίου από το συγγραφέα στο συνονόματο εγγονό του («Στον Παναγιωτάκη μου») και η επιλογή τη εικόνας της εσόδου του Ναού που μας « υποδέχεται» στο εξώφυλλο  έχουν τη σημειολογία τους.

*     *     *

Μέσα από το βιβλίο το «μικροϊστορικό» παρελθόν της Ενορίας του Άδελε όχι απλώς αναβιώνει, αλλά συγκινεί, αφυπνίζει, λειτουργεί τροχειοδεικτικά, λειτουργεί σαν ηθική πυξίδα καλοδιαχείρισης. Δεν αποτελεί ένα ουδέτερο επικαιρικά βιβλίο, αλλά ένα βιβλίο  που μέσα από τις πληροφορίες του λειτουργεί δια-κριτικά, συγ-κριτικά και αντιστικτικά προς κάποιες αρνητικές εκφάνσεις των ημερών μας. Προβάλλει πρότυπα ανθρωπιάς, αλληλοκατανόησης, αλληλοσεβασμού, αλληλεγγύης, αλτρουισμού σε μια εποχή που δοκιμάζεται από ακραία φαινόμενα βίας, ατομικισμού και ματαιοδοξίας.

Αν σε περιόδους κρίσης και γενικά δυσάρεστου παρόντος η επιστροφή στο παρελθόν είναι αναγκαία, όχι από συντηρητισμό ή νοσταλγία, αλλά από ανάγκη αναστοχασμού και αναπροσανατολισμού, το βιβλίο του Παναγιώτη Παρασκευά -και γενικά η Τετραλογία του- προσφέρεται για μια εποικοδομητική επιστροφή.

Κλείνω λέγοντας ανεπιφύλακτα ότι ο Παναγιώτης Παρασκευάς αποδείχτηκε «καθολικά» αντάξιος της εμπιστοσύνης του Εφημέριου και της Ενορίας του Άδελε που του εμπιστεύτηκαν την αξιοποίηση και ανάδειξη του προαναφερόμενου αρχείου του «Καθολικού» και ότι με το βιβλίο του αυτό και όλα τα προηγούμενά του έβαλε  αυτοδίκαια και τη δική του ανεξίτηλη σφραγίδα στο  ιστορικό χωριό του.