Η απαγωγή του στρατηγού της 22ης Μεραρχίας των τεθωρακισμένων Κράιπε (Karl Heinrich Georg Ferdinand Kreipe, 5 Ιουνίου 1895 - 14 Ιουνίου 1976) εκτελέστηκε από ομάδα κομάντος της αγγλικής μυστικής υπηρεσίας -Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων (Special Operation Executive- S.O.E.- Force 133). Η ομάδα αυτή ήταν εκπαιδευμένη στον καταδρομικό πόλεμο, στις μυστικές αποστολές, στα σαμποτάζ και στην πτώση με αλεξίπτωτο. Η εκπαίδευσή τους έγινε στην Παλαιστίνη στη στρατιωτική βάση της R.A.F. Ραμάτ Νταβίντ (Ramat David) είκοσι χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Χάιφας κοντά στο ομώνυμο Κίμπουτς. Ο Γιώργης Τυράκης (1916-2000), ο Μανώλης Πατεράκης, ο Αντώνης Ζωιδάκης και ο Χναράκης είχαν εκπαιδευτεί στα σαμποτάζ σύμφωνα με το εγχειρίδιο του War Office (Γραφείο Πολέμου) “Descriptive Cataloque of special devices and supplies”. Εκεί αναφερόταν η χρήση εκρηκτικών, όπλων, χειροβομβίδων, μαχαιριών και εργαλείων για σαμποτάζ.

Οι κομάντος αυτοί (Τυράκης-Πατεράκης-Ζωιδάκης-Χναράκης), καθώς και οι υπόλοιποι απαγωγείς είχαν ξεγράψει τη ζωή τους αναλαμβάνοντας την επιχείρηση της απαγωγής. Ο αρχικός τους στόχος θα είναι ο στρατηγός Φρίντριχ-Βίλχελμ Μύλλερ (29 Αυγούστου 1897 - 20 Μαΐου 1947), υπεύθυνος για την εξόντωση αμάχων στην ευρύτερη περιοχή της Βιάννου και της Ιεράπετρας το 1943. Η αντικατάσταση του Μύλλερ από τον στρατηγό Κράιπε στις 24 Φεβρουαρίου 1944 δε θα αλλάξει τους αρχικούς σχεδιασμούς.

Τη νύχτα της 4ης Φεβρουαρίου 1944 ο Πάτρικ Λη Φέρμορ (Fermor) έπεσε με αλεξίπτωτο στο οροπέδιο του Καθαρού στο Λασίθι. Οι δύσκολες καιρικές συνθήκες με την πυκνή ομίχλη πάνω από τα βουνά ματαίωσαν την άφιξη των Μοss (Γουίλιαμ Στάνλεϊ Μος, 1921-1965), Μανώλη Πατεράκη και Γιώργη Τυράκη, οι οποίοι έφτασαν διά θαλάσσης στο νησί δύο μήνες αργότερα, στις 4 Απριλίου στην παραλία Δέρματος ανατολικά του Τσούτσουρα. Η ομάδα μετακινήθηκε από το χωριό Σκινιάς σε ένα δίκτυο σπηλιών στα βουνά πάνω από το χωριό Κασταμονίτσα (7-20 Απριλίου 1944), όπου βρισκόταν το κρησφύγετο μίας τοπικής ομάδας ανταρτών (μάντρα Σηφογιάννη). Εκεί, η ομάδα της S.O.E ενισχύθηκε με έναν αριθμό Κρητικών, τους Αντώνιο και Γρηγόριο Παπαλεωνίδα, Μιχαήλ «Μίκης» Ακουμιανάκη και Γρηγόριο Χναράκη. Το σπίτι του Ακουμιανάκη βρισκόταν σε βολική τοποθεσία, απέναντι από την κατοικία του Κράιπε, τη «Βίλα Αριάδνη», στην Κνωσό. Κατά την προετοιμασία για το ταξίδι του στην Κνωσό, ο Λη Φέρμορ ντύθηκε Κρητικός βοσκός, έλαβε πλαστά έγγραφα και σκούρυνε το μουστάκι και τα φρύδια του με καμένο φελλό. Αφού ταξίδεψε με λεωφορείο μαζί με τον Ακουμιανάκη (επικεφαλής του δικτύου πληροφοριών στο Ηράκλειο), έκανε αναγνώριση της περιοχής γύρω από τη βίλα.

Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε αποτέλεσε μια εντυπωσιακή καταδρομική επιχείρηση που έπληξε το ηθικό των γερμανικών δυνάμεων. Δεκατρείς κομάντος είχαν καταλάβει τις θέσεις τους τη νύχτα της 26^ης Απριλίου 1944 στη διασταύρωση της οδού προς τις Αρχάνες και της οδού προς την Κνωσό. Ήταν ο Φέρμορ με τον Μος, ο Παύλος Ζωγραφιστός, ο Δημήτρης Τζατζαδάκης (Τζατζάς), οι Γεώργιος Τυράκης (ανθυπολοχαγός), Αντώνης Παπαλεωνίδας, Γρηγόριος Χναράκης, Στρατής Σαβιολής, Νίκος Κόμης, Αντώνης Ζωιδάκης (χωροφύλακας), Νίκος Αθανασάκης, Μανώλης Πατεράκης (χωροφύλακας) και ο Μιχάλης Ακουμιανάκης.

Με τα λόγια του Γιώργου Τυράκη, η μαρτυρία του οποίου είναι η πλέον αξιόπιστη, η απαγωγή έγινε ως εξής: «Το αυτοκίνητο σταμάτησενε ακριβώς δίπλα ’πό μας, στο δρόμο που ήμεθα ’μείς εκατέρωθεν. Μόλις ο Άγγλος λοχαγός Στάνλεϋ Μοςς, αυτός ήτανε τώρα ο ρόλος ο δικός μου, τον είδα να πλησιάζει τ’ αυτοκίνητο κι όταν έφτασενε λιγάκι μπροστά ’πού το τζάμι τ’ αυτοκινήτου, προτείνει το μπιστόλι, εγώ αυτομάτως επιτέθηκα κι άνοιξα την πόρτα και βούτηξα το σωφέρ απού το στήθος, τον οποίο τράβηξα έξω. Το ίδιο γίνηκε απού την άλλη μεριά. Ο Πατεράκης με το Λοχαγό τραβήξαν το στρατηγό έξω. Δεύτερο αυτοκίνητο δεν υπήρχε […]. Είχαμενε καθορίσει εκ των προτέρων, έπρεπενε τη θέση του σωφέρ να καταλάβει ο λοχαγός Μοςς. Τη θέση δίπλα απού το σωφέρ να καταλάβει ο Άγγλος ταγματάρχης Λη Φέρμορ. Πίσω να κάτσω εγώ, δίπλα μου ο Πατεράκης με το Σαβιολάκη και στη μέση να έχομε το Στρατηγό, τον οποίο είχαμε χάμαι ρίξει, στη μέση. Την ώρα κείνη κει τώρα που έγινε αυτή η εχτέλεσις, ο Στρατηγός δεν ήξερε ακόμα τι του συνέβη. […] Την ώρα που ’βγανα ’γώ τον οδηγό έξω, ο Στρατηγός είχεν ανοίξει μοναχός του την πόρτα, ετοιμαζότανε να κατέβει. Κείνη τη στιγμή τον τράβηξε με δύναμη ο Πατεράκης και λέει, όπως μας είπενε μετά ο Ταγματάρχης: «Ε, τι ’ν’ αυτά; Τι συμβαίνει;». Του λέει ο Ταγματάρχης τότεδα ότι: -Είμεθα Άγγλοι Κουμάντος. Σε συλλαμβάνομε αιχμάλωτο. Αμέσως εσωριάστηκε κάτω. Εμούγκρισε σα βόδι: «Ωχ», λέει και πέφτει κάτω». Αυτομάτως τον εδέσαν αυτοί από κει, εγώ’ μουνε πίσω, στη θέση μου […]».[1]

Το αυτοκίνητο μάρκας Opel Kapitan του στρατηγού περνούσε έξω από τον κινηματογράφο Πουλικάκη στην πόλη του Ηρακλείου με το κεφάλι του στρατηγού να ακουμπά στα πόδια του Πατεράκη στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου. Η λεωφόρος ήταν πλημμυρισμένη από κόσμο αφού μόλις είχε τελειώσει η προβολή. Οι στρατιώτες στη θέα του αυτοκινήτου παραμερίζουν και σε στάση προσοχής χαιρετούν. Στο μπλόκο της Χανιόπορτας τα πράγματα ζορίζουν, όμως, οι απαγωγείς κατορθώνουν να περάσουν και από εκεί. Στο Γενί Γκαβέ η ομάδα χωρίζεται στα δύο. Ο Μος, ο Σαβιολάκης και ο Πατεράκης πήραν το μονοπάτι για τα Ανώγεια, ενώ ο Φέρμορ και ο Τυράκης άφησαν το αυτοκίνητο στα Χελιανά στην τοποθεσία Αμυράς. 

            Το βράδυ της 27^ης Απριλίου ο Φέρμορ ανταμώνει με τους συντρόφους του έξω από τα Ανώγεια. Ο στρατηγός ιππεύει σε ένα άλογο που έφερε ο Γιάννης Σταυρακάκης. Ξεκινούν γύρω στις οχτώ και ύστερα από τρεις ώρες πορεία φτάνουν στο λημέρι του καπετάν Μιχάλη Ξυλούρη. Εκεί υπάρχει ένας ασύρματος της Force 113 με χειριστή τον Αριστείδη Παραδεισανό. Όμως, ο ασύρματος χαλάει και ο Φέρμορ αναγκάζεται με συνδέσμους να στείλει το μήνυμα της απαγωγής σε πιο απομακρυσμένους ασυρμάτους. Στο Λασίθι στον ασύρματο του λοχαγού Σάντυ Ρέντελ και στις δυτικές υπώρειες του Ψηλορείτη στον βρετανό λοχαγό Μπάρνς (Richard Burnes). 

Από τις 27 Απριλίου έως και τις 5 Μαΐου ο στρατηγός θα βρισκόταν πάνω στον Ψηλορείτη στη θέση Πετραδολάκια. Στις 6 Μαΐου θα μετακινηθεί στη «Βορινή Τρύπα», σπηλιά πάνω από το χωριό Νίθαυρη Αμαρίου. Ακολούθως η διαδρομή των απαγωγέων ήταν από τη θέση «Σταυρός» κάτω από τη Νίθαυρη προς την Αγία Παρασκευή, με μεγάλη προσοχή, αφού οι Γερμανοί είχαν φυλάκιο στην κορφή του Αγίου Ιωάννη κάτω από την «Καμάρα του Μανουρά». Αφού έφυγαν από το κρησφύγετο της Αγίας Παρασκευής κατευθύνθηκαν σε ένα δασάκι κάτω από το Άνω Μέρος.

Στο κρησφύγετο της ομάδας πάνω από το Γερακάρι θα καταφθάσει το πρωί ο Κώστας Κουτελιδάκης μεταφέροντας μήνυμα του Φέρμορ να μη μετακινηθεί η ομάδα από την Αγία Παρασκευή. Αυτό, όμως, είχε ήδη συμβεί. Ο Πατεράκης με σημείωμά του ενημέρωνε το Φέρμορ πως η ομάδα θα μετακινηθεί δυτικότερα. Τις πρώτες πρωινές ώρες η ομάδα θα φτάσει σε κρυψώνα κοντά στο χωριό Πατσός (7 Μαΐου 1944). Εκεί η οικογένεια Χαροκόπου αναλαμβάνει την τροφοδοσία της ομάδας. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας θα φτάσουν εκεί και ο Φέρμορ με τον Τυράκη. Ο Μιχάλης Ακουμιανάκης τους ανακοινώνει πως το Στρατηγείο θα στείλει ένα Motor Launch ML 842 (ML)  για την παραλαβή της ομάδας από τον όρμο Πλακιάς της Αγίας Παρασκευής. Η απόφαση αυτή θα ματαιωθεί με παρέμβαση του Φέρμορ, καθώς στην περιοχή αυτή υπήρχαν ενισχυμένες γερμανικές φρουρές. Την 11η Μαΐου η ομάδα ξεκίνησε από το χωριό Πατσός για το χωριό Φωτεινού -μια απόσταση τεσσάρων ωρών με τα πόδια. Ακολούθως η ομάδα θα περάσει από το Βιλανδρέδο και θα κρυφτεί στο βουνό Κρυονερίτης.

13 Μαΐου 1944. Ο ασύρματος του λοχαγού Ντέννις Τσικλητήρα (Denis Tsiclitira) λαμβάνει το μήνυμα από το Κάιρο πως στις 10 το βράδυ  ένα ML θα προσεγγίσει τον όρμο του Ροδάκινου ανάμεσα σε Κόρακα και Φραγκοκάστελλο για να παραλάβει το στρατηγό και τους απαγωγείς. Στο σημείο αυτό οι Γερμανοί είχαν φρουρά με πέντε στρατιώτες, η εξουδετέρωση των οποίων θα γινόταν λίγο πριν φθάσει το ΜΛ. Η ομάδα ξεκουραζόταν στο λημέρι του καπετάν Κοτσίφη. 14 Μαΐου 1944. Το απόγευμα ο Φέμορ με τον Πατεράκη και τον Κοτσίφη κατηφορίζουν προς την παραλία (όρμο Χ75) για μια αναγνωριστική ματιά. Η γερμανική φρουρά των πέντε στρατιωτών αναχωρεί με κατεύθυνση το Φραγκοκάστελλο. Η ομάδα μαζί με τον στρατηγό καταφθάνει στην παραλία. Η αναμονή παίρνει τέλος όταν ακούγεται ο βόμβος της μηχανής του ML του κυβερνήτη Μπράιαν Κόουλμαν. Σε λίγα λεπτά πλησιάζουν την ακτή δύο βάρκες γεμάτες εφόδια και βρετανούς κομάντος  με επικεφαλής τον λοχαγό Μπόμπ Μπέρρυ. Σε λίγα λεπτά γίνεται η επιβίβαση στο πολεμικό σκάφος. Φεύγουν οι Φέρμορ, Μός, Πατεράκης, Σαβιολάκης, Τυράκης, Χναράκης, Αθανασάκης, Παπαλεωνίδας, Κόμης, Χαροκόπος, Τσικλητήρας, μερικοί Χανιώτες και δύο γερμανοί αιχμάλωτοι. Το ξημέρωμα της 15^ης Μαΐου αποβιβάζονται στο λιμάνι της Μάρσα Ματρούχ (Mersa Matruh).

Ο Kreipe αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Helmut Friebe την 1η Μαΐου 1944. Ο Kreipe ανακρίθηκε και στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων στον Καναδά και αργότερα στην Ουαλία. Το 1947 απελευθερώθηκε.

Συμπερασματικά, η απαγωγή του στρατηγού έπληξε το ηθικό των στρατευμάτων κατοχής και έδωσε αναγκαίες πληροφορίες στις συμμαχικές δυνάμεις στο Κάιρο. Ήταν μία καταδρομική επιχείρηση που υποστηρίχτηκε από σημαντικό αριθμό μελών της κρητικής αντίστασης.

Στις 27 Απριλίου 1944 -μία μέρα μετά την απαγωγή του Κράιπε- διμοιρία του 8ού Συντάγματος του ΕΛΑΣ επιτέθηκε κατά του διοικητή της 41ης Μεραρχίας Οχυρών και υποστράτηγου Φράντς Κρεχ (Franz Krech) στην περιοχή των Μολάων Λακωνίας με αποτέλεσμα το θάνατο του Κρεχ και τριών μελών της συνοδείας του. Άμεσα η γερμανική διοίκηση θα διατάξει αντίποινα, τον τυφεκισμό την 1 Μαΐου 1944 διακοσίων κομμουνιστών κρατουμένων στις φυλακές Καισαριανής, καθώς και τον τυφεκισμό «όλων των ανδρών τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην έξωθεν των χωρίων». Η καλά οργανωμένη επιχείρηση της απαγωγής του Κράιπε παραπλάνησε τη γερμανική διοίκηση του Φρουρίου Κρήτης παρουσιάζοντας την απαγωγή ως έργο κομάντος της S.O.E. που πήραν διαταγές από το Κάιρο, χωρίς τη συμμετοχή και βοήθεια του ντόπιου πληθυσμού. Ήταν μια πράξη κατά των ναζί μέσα στις δυνατότητες της κρητικής αντίστασης και της S.O.E..

Πηγές

Βρετανικά αρχεία, S.O.E. Greece 721, φάκελος HS 55/671, Reports on resistance groups, capture of General Kreipe, history of EOK.

Βιβλιογραφία

Anthony Beevor, Κρήτη: η Μάχη και η Αντίσταση, Εκδόσεις Γκοβότση, 2004.

Αντώνης Κ. Σανουδάκης, Επιχείρηση Κράιπε Γιώργη Τυράκη, Κνωσός 1985.

Γεώργιος Ε. Χαροκόπος, Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, Eurobooks, 2008.

Γεωργίου Ψυχουντάκη, Ο Κρητικός Μαντατοφόρος, εκδόσεις ΕΠΙΛΟΓΕΣ, 1986.

Γ. Στάνλεϊ Μος,  Κακό φεγγαραντάμωμα: Το χρονικό της απαγωγής του Στρατηγού Κράιπε, Μετάφραση: Μυρσίνη Γκανά, Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2016.

Chris and Peter White, ‘Abducting a general’ and SOE in Crete, https://www.abductingageneral.info/

Ζαν Φίλντινγκ, Το κρυφτό. Η Αντίσταση στην Κρήτη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1993.

Πάτρικ Λη Φέρμορ – Patrick Leigh Fermor, Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, Μετάφραση: Μυρσίνη Γκανά, Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2016.

Τζακ Σμιθ Χιούζ, Απόρρητη αναφορά της δράσεως της SOE στην Κρήτη, 1941 – 1945, Ελεύθερη Σκέψις, 1991.

Wes Davis, Επιχείρηση «Αριάνδη». Ο μυστικός πόλεμος για τη σωτηρία της Κρήτης από τους ναζί, μετάφραση Αντώνης Καλοκύρης, Νοέμβριος 2014.