Προοίμιο : Το κείμενο που ακολουθεί εστιάζει κυρίως στον άνδρα. Η γυναίκα ζει ακόμα στην σκιά (1950), χωρίς προσωπικά και οικονομικά δικαιώματα. Από το 1960 τα πάντα έχουν ανατραπεί και η γυναίκα όχι μόνο κατέκτησε την σεξουαλική και οικονομική της απελευθέρωση, αλλά και καταξιώθηκε σε όλες τις κοινωνικο οικονομικές δραστηριότητες ισότιμα και μάνα.
Οι λειτουργικές ερωτικές διαταραχές είναι συχνές σε άτομα που έχουν σχέσεις επί πολύ χρονικό διάστημα με την ίδια γυναίκα. Στα άτομα αυτά η ανεπάρκεια, λίγο πολύ μεγάλη, είναι εκλεκτική και εκδηλώνεται μόνο με την συνηθισμένη φίλη ή τη σύζυγο. Πολλές εξηγήσεις δόθηκαν και από πολλούς συγγραφείς για την αιτία της : Αυτές είναι 1) η ελάττωση της ικανότητας από τη συνήθεια και την εξοικείωση από την καθημερινή επαφή, 2) ο χαρακτήρας και η ιδιοσυστασία του άστατου ατόμου, 3) η γυναίκα που χάνει μερικά από τα θέλγητρά της, 4) οι εξωσυζυγικές επαφές, 5) η συνήθεια που είχε αποκτήσει το άτομο πριν παντρευτεί να αλλάζει συχνά σύντροφο ή φίλη, 6) οι όροι της καθημερινής ζωής, κούραση κλπ, 7) η ηλικία, 8) οι όροι της οικογενειακής ζωής.
Κατά τον Higier οι διαταραχές του είδους αυτού εξαρτώνται από το άθροισμα διαφόρων παραγόντων.
Και πρώτα λέγει, πρέπει να ληφθεί υπ’όψη η ελάττωση της ζωτικής ορμής, που εκδηλώνεται συνήθως στις συζυγικές σεξουαλικές σχέσεις ή τις σχέσεις μακράς διάρκειας που προέρχεται είτε από την ευκολία της ικανοποιήσεως της ερωτικής επιθυμίας σε οποιαδήποτε στιγμή, είτε από το ότι η πράξη γίνεται πιο συχνά. Η τάση για τη ερωτική κατάκτηση της γυναίκας (tendence a l’amplectation) ελαττώνεται εξ αιτίας της απουσίας της φυσικής και ηθικής αντιστάσεως της γυναίκας, γιατί αυτή η αντίσταση παύει να εκδηλώνεται προς το σύζυγο ή το συνηθισμένο ερωτικό φίλο. Με τις παραπάνω τάσεις επίσης και η τάση για αγκάλιασμα υφίσταται μία κατάπτωση.
Οι παραπάνω διαφορές στα στοιχεία της ζωτικής ορμής δεν μπορούν ωστόσο να έχουν σημαντικά αποτελέσματα. Αυτός ο ξεπεσμός και η ελάττωση της ορμής επηρεάζεται επίσης από τα εξαρτημένα ψυχοσωματικά αντανακλαστικά (Pavlov) και από το γενικό νόμο του συνειρμού. Σύμφωνα με αυτόν οι συγκινήσεις με ερωτικό χαρακτήρα που προέρχονται από τη σύζυγο, ή τη μόνιμη σύντροφο συνδέονται σε συνθέσεις και σε σύνολα με άλλες παραστάσεις που έχουν την ίδια πηγή και αποκτούν τέτοια εσωτερική αλληλουχία, ώστε η ανάκληση ενός μέρους από τη σύνθεση, έχει την τάση να ανακαλεί και τα υπόλοιπα.
Άλλοτε με τη σύζυγο ή την συνηθισμένη «μόνιμη» ερωτική φίλη συνδέονται αναμνήσεις δυσαρέστων στιγμών, φιλονικειών κλπ.
Τέλος με τη γυναίκα συνδέονται καμμιά φορά η πλήξη, η ανία, που βρίσκεται σε ανταγωνισμό από ψυχολογική άποψη με την τάση του αγκαλιάσματος και την συμπάθεια ακόμη. Δεν πρέπει επίσης να παραληφθούν οι οδυνηρές αναμνήσεις που συνδέονται με το πώς πρέπει να είναι κάθε γυναίκα, η ατημελησιά, ο κυνισμός ή ακόμη και η αποκάλυψη στοιχείων της προσωπικότητάς της, που λίγο πολύ κρύβονταν στην αρχή και μεγαλώνουν με την ηλικία.
Η αδιαφορία, η ψυχρότητα της γυναίκας παίζει επίσης ρόλο στην ελάττωση της ικανότητας στον άνδρα, γιατί μπορεί να δημιουργήσει την ιδέα πως δεν είναι ευχαριστημένη απ’ αυτόν ή να τον κάμει να παραβάλει τη σύντροφό του με άλλες γυναίκες που θα ποθούσε για την συμπεριφορά τους σε μερικές στιγμές, πράγμα που έχει σαν αποτέλεσμα επίσης την έμμεση ελάττωση της εντάσεως της τάσεως για αγκάλιασμα.
Φυσικά και άλλοι παράγοντες ιδιοσυστατικοί και μη είναι ικανοί να προκαλέσουν τη σχετική συζυγική ερωτική ανεπάρκεια. Τέλος, μπορεί να πει κανένας, πως όπου η τάση για αγκάλιασμα είναι δυνατή και όπου η συνήθεια παρουσιάζεται έντονη η ερωτική ικανότητα δεν ελαττώνεται. Αντίθετα η ελάττωση της ικανότητας είναι ο κανόνας όπου η τάση αγκαλιάσματος είναι από την αρχή αδύνατη, εκεί όπου ο παράγοντας της συνήθειας και των εξαρτημένων αντανακλαστικών είναι μικρής σημασίας, ενώ η τάση για κατάκτηση της γυναίκας είναι δυνατή.
Η μοναχική ηδονή στο εδώλιο
Κατά τον Higier σαν μοναχική ηδονή μπορεί να ορίσουμε όλα εκείνα τα ισοδύναμα της ερωτικής πράξης με τα οποία φθάνει κανείς στην ικανοποίηση «της ζωτικής ορμής».
Από τον ορισμόν αυτόν, προκύπτουν τρεις βασικοί χαρακτήρες. α) Ο Αυνάν ικανοποιεί τη ζωτική του ορμή αλλά δεν τεκνοποιεί. β) Ο Αυνάν καταλήγει στη σωματική του εκφόρτιση και «ικανοποιεί» την ορμή που προϋπάρχει, γ) Το αρνητικό παράδειγμα του Αυνάν βρίσκεται στο γεγονός ότι δεν απαιτείται σεξουαλική φίλη. Ας αναλύσουμε τον καθένα από τους χαρακτήρες αυτούς.
Από μια πρώτη ματιά η σεξουαλική ορμή φαίνεται να είναι η απαραίτητη προϋπόθεση του Αυνάνος γιατί συνηθίζουν να τη θεωρούν απ’ αρχής σαν το μοναδικό κίνητρο. Στην πραγματικότητα το ζήτημα δεν είναι και τόσο απλό.
Ο Αυνάν όμως είχε κι άλλες μοναχικές αιτίες που υπαγορεύονταν από την σεξουαλική ανάγκη, όπως π.χ. Την τάση για την επανάληψη της ηδονής. Τον εξαναγκασμό και την εξάσκηση για την βελτίωση της απόδοσης του.
Η ζωτική ανάγκη δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν απαραίτητη προϋπόθεση. Το ίδιο και για την σωματική εκτόνωση που δεν καταλήγει αναγκαστικά σε αίσιον πέρας.
Η απουσία της ερωτικής φίλης, επιβάλει τις πιο μεγάλες δυσκολίες ταξινομήσεως. Πως πρέπει να εννοεί κανένας αυτή την απουσία;
Γενικά κάθε φορά που ο Αυνάν είχε επιθυμία να αγκαλιάσει την νύφη του, κλίση συνασθηματική ικανή μόνη της να του προκαλέσει ειδικές σωματικές μεταβολές, όχι για εκτόνωση, αλλά μόνο για απλά χάδια θα μπορούσε να την θεωρήσει ως ξεκίνημα της φυσικής ερωτικής πράξεως.
Ο Αυνάν καθιέρωσε όλους τους γνωστούς ορχηστρικούς τρόπους. Θα εξετάσουμε πρώτα τον πιο τυπικό, που στον πολιτισμένο άνθρωπο είναι σχεδόν κανόνας στην προεφηβική του εποχή και πολλές φορές ύστερα από αυτή, μέχρις και τετάρτης ηλικίας. Κάτω από την επίδραση εξωτερικών ερεθισμών, εντυπώσεων, εικόνων κλπ, με ερωτική χροιά, εκδηλώνεται ορατή η επιθυμία. Η εργολαβία πραγματοποιείται σε σύντομο χρόνο. Το άτομο με συντονισμένες κινήσεις την φέρει σε πέραν εν ριπή οφθαλμού.
Ο κοινός τρόπος ενέργειας είναι πολύ γνωστός. Ταυτόχρονα η ειδική φαντασία συσσωρεύει και συναρμολογεί σε ένα μόνο ψυχικό σύνολο τις ερωτικές εικόνες και τις περιφερικές ηδονικές αισθήσεις. Οι περιφερικοί ερεθισμοί μπορούν μόνοι τους ή με την βοήθεια των ψυχικών παραγόντων να προκαλέσουν τσουνάμι αναταράξεων.
Ο τρόπος αυτός του οποίου υπάρχουν πολλές παραλλαγές, μας δείχνει ότι περιλαμβάνει στο σύνολό του όλα τα φυσιολογικά στοιχεία της ερωτικής συνομιλίας. Αλλά πόσο έκφυλα! αφύσικα!
Σπάνια ο ηδονισμός είναι το αποτέλεσμα ενός δυνατού αξεπέραστου ερεθισμού, οπότε περιορίζεται στις περιπτώσεις αυτές σε σποραδικές επαναλήψεις. Ύστερα από ανάλογες έρευνες διαπίστωσαν πως ακόμη και όταν εμπρόκειτο για τον πρώτο, η ζωτική ορμή και προπαντός το στοιχείο του ξεσπαργώματος, παίζει ένα πολύ μικρότερο ρόλο από όσο φαίνεται από την πρώτη στιγμή. Ανάμεσα στα συνειδητά κίνητρα, τα παρακάτω είναι τα πιο συχνά : Οι ηδονικές αισθήσεις που κατά τύχη έγιναν αντιληπτές, ο πειρασμός των συντρόφων, τέλος η περιέργεια.
Η περίοδος της φυσικής ηδονής συγχέεται με τη φάση της διεγέρσεως. Επειδή πολύ συχνά οι ηδονικές αισθήσεις προκαλούνται εδώ, παρά την απουσία των ορατών φαινομένων, είναι εύκολο να καταλάβουμε την έκδηλη αδυναμία των παρορμητικών αυτών στοιχείων. Όσον αφορά την επιθυμία για την κατάκτηση της γυναίκας, που εκδηλώνεται στα άτομα που ηδονίστηκαν στην περίοδο της εφηβίας, η μοναχική τάση εξαφανίζεται προοδευτικά, σαν περιττή και ξένη.
Όσον αφορά την λειτουργική κατάσταση του νευρικού συστήματος και των κέντρων γίνεται αντιληπτό πως το σύνολο των αισθήσεων που προέρχονται από την μοναχική ζωή, παρουσιάζει μεγάλες διαφορές σε σμίκρυνση. Η απουσία της σεξουαλικής φίλης δηλαδή της πηγής των ερεθισμών, είναι αιτία της φτώχειας των αισθήσεων της περιόδου αυτής. Η αρχή της ψυχικής ευφορίας, που εκδηλώνεται κατά τη εκτέλεση της πράξης, από την αύξηση των παρορμητικών ψυχικών στοιχείων, δεν παρατηρείται παρά σε υποτυπώδη κατάσταση. Τέλος πρέπει να υπενθυμίσουμε πως οι θεληματικές κινήσεις εξουσιάζουν σ’ ένα σημείο την κατάσταση των μυών των άνω άκρων, που συγκρατούν και εξουδετερώνουν τον εκστατικό χαρακτήρα της ύστατης στιγμής.
Δεν πρέπει να ξεφεύγουν από τη προσοχή μας δύο παράγοντες που, αν και έμμεσα δεμένοι με αυτήν την πράξη, παρουσιάζουν τα πιο συχνά παθογόνα στοιχεία στους χρόνιους ηδονιστές : 1) Η μοναχική ηδονή που χαρακτηρίζεται σαν διαστροφή, ασκεί καταστρεπτικό αποτέλεσμα πάνω στην ψυχική κατάταση του ατόμου γιατί χάνει κάθε αξιοπρέπεια απέναντι στη συνείδησή του και από το άλλο γιατί εξαντλείται στον αγώνα προς το πάθος του. 2) Ο χρόνιος ηδονιστής, έχοντας κιόλας αποκτήσει το χαρακτήρα ενός πάθους, σπάζει κάθε φραγμό που ρυθμίζει τη συχνότητά του, φραγμό που προκύπτει από την ιδιοσυστασία του ατόμου και τις φυσικές του δυνάμεις.
Ανάμεσα στις ψυχικές διαταραχές που αποδιδόταν στην μοχανική ηδονή της είχαν χρεώσει και την σεξουαλική νευρασθένεια του νωτιαίου μυελού από ερεθισμό των κέντρων του. Συνοδευόταν με τοπική αδυναμία σε πρώτο στάδιο και σε δεύτερο με εγκεφαλική νευρασθένεια. Η παθογένεια αυτή δεν αποδείχθηκε σε δείγμα διεσεκατομμυρίων ατόμων και έχει εγκαταληφθεί.
Σήμερα επικρατεί η γνώμη, ότι η ευρασιτεχνία αυτή δεν παρουσιάζει κανένα κίνδυνο και μόνο η σύγκρουση ανάμεσα στον εθισμό και την επιθυμία αποχής δημιουργεί ενοχές.
Η άποψη αυτή είναι θετική για το συνηθισμένο σπορ των εφήβων και των μοναχικών ατόμων, δηλαδή αυτών που η φυσιολογική ικανοποίηση της σεξουαλικής τους ορμής, προσκρούει σε εμπόδια που απορρέουν από ανάγκες και απαιτήσεις της κοινωνικής ζωής στον πολιτισμένο άνθρωπο (φυλακισμένοι, μέτωπο, εξορία κλπ). αντίθετα είναι αρνητική στους χρόνιους ηδονιστές, όπου αποκτά μεγαλύτερη αξία από το φυσιολογικό, το οποίο και αντικαθιστά, τη στιγμή που δεν περιορίζεται από κανένα εμπόδιο. Στα άτομα αυτά χρειάζεται αληθινή αναπαιδαγώγηση για να μπορέσουν να επαναλάβουν τη φυσιολογική ζωής τους.
Από τα παραπάνω βγαίνει το συμπέρασμα πως οι περισσότερες ανεπάρκειες οφείλονται στις υποχονδριακές ιδέες παρά στην ιδέα της νοσηρότητας που είναι η αιτία των ανεπαρκειών περισσότερο παρά αυτή καθ’αυτή η πράξη. Ο Stekel, ο Max Hodann κλπ, αναφέρουν πολυάριθμες περιπτώσεις κατά το παρελθόν που από φόβο της νοσηρότητας, έγιναν απότομα ανίκανοι. Σε ένα άτομο ευσυγκίνητο μια αποτυχία, μια μικρή διαταραχή μπορεί να αποδοθεί στο παρελθόν του και με τον τρόπον αυτό να προκαλέσει ψυχικήν ανικανότητα, επίσης στα ίδια άτομα όταν έχουν τύψεις για την ηθική κατάπτωση εξ αιτίας του εθισμού, μπορεί να έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα. Το ίδιο πρέπει να έχουμε υπ’όψη μας πως ο ηδονισμός είναι τόσο συχνός που είναι αδύνατο να αποφευχθεί το στοιχείο της συμπτώσεως ανάμεσα σ’ αυτόν και στις διάφορες μορφές των ανεπαρκειών. Οι λίγες περιπτώσεις ανεπαρκειών που οφείλονται σ’ αυτόν παρατηρούνται σε άτομα που έκαναν κατάχρηση αυτού και σε άτομα με αδύνατη γενική ιδιοσυστασία.
Διακυμάνσεις της ατομικής ικανότητας
Η σεξουαλική ικανότητα διακυμαίνεται, σε κάθε άτομο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής του ζωής, από λόγους φυσιολογικούς, όπως είναι η ηλικία, η συνήθεια, η ερωτική τάση, ο νευρικός τόνος.
- Ηλικία. Κατά τον Lowenfeld, η σεξουαλική ικανότητα αυξάνει προοδευτικά μέχει τα 25 χρόνια της ηλικίας, μένει αμετάβλητη 10 χρόνια, και ύστερα όλο και ελαττώνεται. Η ελάττωση αυτή γίνεται με πολύ αργό ρυθμό και είναι συνήθως ασήμαντη κατά τα 15 επόμενα χρόνια.
Αντίθετα γίνεται με γοργότερο ρυθμό μετά τα 45-50 χρόνια της ζωής του ανθρώπου.
Η εξέλιξη αυτή της σεξουαλικής ικανότητας ανταποκρίνεται στις περισσότερες περιπτώσεις, υπάρχουν όμως και άλλες όπου η ικανότητα είναι ισχυρή και μέχρι τα 60 και 70 χρόνια. Ο Mulden και άλλοι αναφέρουν περιπτώσεις όπου 80 και 100 χρονών γέροι μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν τη συνουσία.
Μερικοί συγγραφείς θεωρούν το ξύπνημα της ικανότητας στους γέρους σαν παθολογικό. Είναι αλήθεια πως παρατηρείται στην πρωϊούσα γενική παράλυση, την γεροντική άννοια, τους όγκους του εγκεφάλου, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν μπορούμε να συναντήσουμε το ξύπνημα της σεξουαλικής ικανότητας σε υγιείς γέρους.
- Η συνήθεια. Δεν είναι εύκολο να εκτιμήσουμε την πραγματική σεξουαλική ικανότητα στα περισσότερα άτομα, γιατί από συνήθεια δημιουργούν μια τεχνητή ρυθμικότητα στη σεξουαλική τους ζωή, που εύκολα εξηγείται με τα εξαρτημένα αντανακλαστικά. Μερικές καταστάσεις, μερικές υπενθυμήσεις γεγονότων, ή η αναπόληση αναμνήσεων προκαλούν με ένα τρόπο υποσυνείδητο και αυτόματο την επιθυμία της συνουσίας.
- Ερωτική τάση – νευρικός τόνος. Οι διακυμάνσεις οι οφειλόμενες στην ηλικία και τη συνήθεια, δεν είναι οι μόνες αιτίες που μπορούν να επηρεάσουν πρόσκαιρα τη σεξουαλική ικανότητα. Η ελάττωση του γενικού νευρικού τόνου εκδηλώνεται με την ελάττωση της ερωτικής ορμής και με εύκολη κούραση, έχει σα συνέπεια την ελάττωση της σεξουαλικής ικανότητας. Αντίθετα ο καλός νευρικός τόνος που εκδηλώνεται με την αντίσταση στη νευρική κόπωση και με τη γρήγορη ανάκτηση της σεξουαλικής ικανότητας, έχει σα συνέπεια την πλήρη ανάπτυξη της σεξουαλικής ικανότητας.
- Σεξουαλικός σύντροφος. Ένα από τα απαραίτητα στοιχεία, για τη φυσιολογική λειτουργία της συνουσίας, είναι ο πόθος, που είναι στη βάση κάθε σεξουαλικής πράξεως.
Η εξασθένηση του πόθου για μια ωριμασμένη γυναίκα είναι μία από τις συχνές αιτίες της ελαττώσεως της σεξουαλικής ικανότητας.
Η ελάττωση αυτή είναι σχετική, γιατί αφορά μία ωρισμένη γυναίκα. Απ’ αυτό συμπεραίνουμε πως η σεξουαλική ικανότητα, δεν εξαρτάται μονάχα από τον άνδρα αλλά και από τη γυναίκα.
Μερικές ιδιαίτερες ιδιότητες της γυναίκας, όπως το χρώμα των μαλλιών, τα αρώματα, τα χαρακτηριστικά του προσώπου, το σχήμα του στήθους, η οσμή των μασχαλών, επιδρούν σε μερικούς ανθρώπους, ενώ άλλοι μένουν αδιάφοροι. Το ίδιο, ο χαρακτήρας δεν έχει λιγότερη σημασία για τον πόθο. Οι καυγατζούδες, οι ψυχρές, οι αδιάφορες ελαττώνουν τον πόθο. Αυξάνει ο πόθος όταν η σεξουαλική φίλη είναι ερωτιάρα, ή όταν ο πόθος είναι ολοφάνερος για το άτομο αυτό.
Η συνήθεια, το σεξουαλικό ταίριασμα έχουν κεφαλαιώδη σημασία, για την ανδρική ικανότητα. Γι’ αυτό μπορεί το ίδιο άτομο να παρουσιάζει ελαττωμένη ικανότητα με ορισμένη γυναίκα, ενώ με άλλη να παρουσιάζει φυσιολογική.
Πηγή «Σεξουαλικές ανεπάρκειες» (1950)
Χαριλάου Καμαριώτη
Ψυχιάτρου - Νευρολόγου
