Σύνορο μεταξύ του ζώου και του ανθρώπου η οικογένεια, αποτελεί το πρώτο μέτρο που οι ανάγκες της ζωής του επέβαλλαν να πάρει.
Οι κίνδυνοι της πρωτόγονης ζωής ήταν τόσοι, ώστε ως ατομο ο άνθρωπος ήταν αναγκασμένος να τους αντιμετωπίσει. Γι’ αυτό και ζήτησε την προστασία του στην ομάδα με τους ομοίους του. Η ομάδα με τους ομοίους του, αυτή είναι η πρώτη, η πρωταρχική μορφή της οικογένειας. Αυτή είναι εκείνη που τον κατέστησε ικανό ν’ αντιμετωπίζει όλους τους κινδύνους που αντιμετώπιζε από τα άγρια θηρία,. από τα στοιχεία της φύσεως και από τους ομοίους του.
Σ’ αυτή την ομάδα – οικογένεια,. υποχρεώθηκε ο άνθρωπος να κάνει τον πρώτο συμβιβασμό απέναντι των ομοίων του, να υποχωρήσει το κτήνος μέσα του και να ανεχθεί τον πλησίον όμοιόν του. Μέσα αυτή υπέστη τον πρώτο πειθαναγκασμό και υποχρεώθηκε ν α παραμερίσει την ζωώδη παρόρμηση της ζήλειας απέναντι των άλλων αρσενικών, με τους οποίους αλληλοεξοντώνετο προηγουμένως, προ του σχηματισμού της ομάδας και στο εντελώς αρχικό στάδιο της σεξουαλικής ζωής του ανθρώπου.
Την ομάδα αυτή, την πρωτόγονη μορφή οικογένειας χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για να βελτιώσει τη δική του ζωή και τη ζωή των ομοίων του. Γι’ αυτό και η ομάδα- οικογένεια ως ενεργητικό στοιχείο της ζωής που δεν σταματά ποτέ, προχωρεί δε και αναπτύσσεται διαρκώς από κατώτερες σε ανώτερες μορφές και βαθμίδες, ανάλογα με την κοινωνία που εξελίσσεται, υπέστη, μέσα στη διαδρομή των αιώνων που πέρασαν, μεγάλες μεταβολές. Προτού φτάσει στη σημερινή της μορφή, τη μονογαμική οικογένεια, πέρασαν από διάφορα άλλα στάδια, το καθένα από τα οποία διήνησε χιλιάδες χρόνια.
ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΑ ΣΤΑΔΙΑ
Στο πρώτο στάδιο, η σεξουαλική ικανοποίηση του ενστίκτου γίνεται ελεύθερα, Η κάθε γυναίκα ανήκει εξίσου σε κάθε άνδρα και ο κάθε άνδρας σε κάθε γυναίκα. Αυτή ήταν ο ηθικός κώδικας της εποχής. Με το πέρασμα του χρόνου, και όσο μεγαλώνει η ομάδα, η οικογένεια στενεύει, περιορίζεται στους ομόαιμους. Αδέλφια και αδελφές, ξαδέρφια και ξαδέρφες, είναι όλοι τους ανδρόγυνα. Και τα παιδιά τους όλα μεταξύ τους είναι αδέλφια. Στο στάδιο αυτό η σχέσις πατέρα με κόρη και μητέρας με παιδί, του αδελφού και της αδελφής προϋποθέτει και την άσκηση των σεξουαλικών σχέσεων. Η ομαδική οικογένεια, ο ομαδικός γάμος, συνεχίζεται αλλά στενότερος μεταξύ συγγενών. Η συγγένεια αυτή αρχίζει να ξεχωρίζει και να δημιουργεί το γένος.
Με την εμφάνιση του γένους, αρχίζει να παραμερίζεται η αιμομιξία πατέρα- μητέρας με παιδιά και αδελφές με αδέλφια,/ Συνειδητοποιείται σιγά- σιγά η έννοια της διασταυρώσεως και της υγείας των απογόνων για την δημιουργία καλύτερης και υγιέστερης ράτσας ανθρώπων, όπως αυτό άρχισαν να το διαπιστώνουν και από παρατηρήσεις στα ζώα, τα οποία με τις διασταυρώσεις έγίνοντο καλύτερα και δυνατότερα.
Η γνώση αυτή της διασταυρώσεως συνεπώς και της κληρονομικότητας, οδηγούσε προς διαρκή αποκλεισμό των συγγενών και έκαμε τον ομαδικό γάμο αδύνατον. Έφερε στην επιφάνεια το μονό ζευγάρι και εκεί που η καταγωγή και η συγγένεια ξεκινούσε από την γυναίκα μητέρα, που ήταν τότε κυρίαρχη και είχε τον πρώτο λόγο, ήταν ιέρεια, δικαστής, οδηγός και αρχηγός της οικογενειακής κοινότητας. Η γυναικοκρατία δε και το μητρικό δίκαιο ήταν η επικρατούσα κατάστασις, και η γυναίκα μητέρα ήταν το ισχυρό φύλο και όχι το αδύνατο, για πολύ μακρά περίοδο, η δε αρχαία θρησκεία την είχε ανεβάσει στο ύψος των θεενών με όλες τις όσιες τιμές Και τα άλλα αξιώματα, την έκανε θεά στους ουρανούς και Ιεροφάντη στα ελευσίνια μυστήρια,. ιέρεια στα μαντεία των Δελφών, Δωδώνης κ.λπ. όπου χρησιμολογούσε και από τους χρησμούς της καθορίζετο η τύχη των λαών στια μακρινές εκείνες εποχές. διότι δεν ήταν δυνατόν με την γενική επιμιξία, την κοινογαμία, να προσδιορίζεται ο πατέρας του τέκνου, η ανάγκη της διασταυρώσεως και το μονό ζευγάρι, ετοποθέτησαν στο πλευρό της φυσικής μητέρας και τον αυθεντικό, το νόμιμο πατέρα. Από τότε άρχισε να πειθαρχείται και να μπαίνει σε τάξη και η λειτουργία και ικανοποίηση του σεξουαλικού ενστίκτου. Να γίνεται ο καταμερισμός των έργων με την απασχόληση της γυναίκας στο νοικοκυριό και ο άνδρας στη ασφάλεια της ομάδας και της οικογενειακής κοινότητας από τους κινδύνους και την εξεύρεση της τροφής με το κυνήγι και το ψάρεμα.
ΚΑΝΟΝΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
Από το σημείο αυτό αρχίζει να παίρνει βάθος η οικογένεια και να θεσπίζονται κανόνες λειτουργίες της. Να γίνεται θεσμός με τον οποίον ρυθμίζονται οικονομικά και κληρονομικά ζητήματα,. τα οποία γεννήθηκαν στη διαδρομή του χρόνου. Η οικογένεια δεσπόζει πλέον όλο και περισσότερο στην κοινωνική ζωή. Και με βάση και γνώμονα αυτήν διαμορφώνεται το γένος, η φυλή και κατά προέκταση αυτών το χωριό, η πόλις, το έθνος και το κράτος.
Η σεξουαλική διασταύρωση για το σκοπό της δημιουργίας ισχυρότερης ράτσας ανθρώπων, ο καταμερισμός των έργων και η ανάγκη ρυθμίσεως οικονομικών και κληρονομικών ζητημάτων, έφεραν τέτοια ανατροπή στις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών. ώστε να περιορισθεί η ελευθερία της γυναίκας μέσα στην οικογένεια, να γίνει σκλάβα του ανδρικού πόθου, απλό όργανο τεκτογονίας και φύλακας του σπιτιού. Ο δεσμός μεταξύ των συζύγων γίνεται όλο και αυστηρότερος. Η κοινοκτημοσύνη καταργήθηκε. Η χαλαρότητα στις σχέσεις των όλο και υποχωρεί για να φτάσει στη μονογαμική οικογένεια, η οποία απαιτούσε γνήσιους κληρονόμους με συνέπεια να θεσπιστούν και μέτρα για την καταπολέμηση της μοιχείας, ώστε η περιουσία του πατέρα να μην πηγαίνει σε ξένους ανθρώπους. Αυτό αποτέλεσε επανάσταση και γενική ανατροπή. Ανέτρεψε τη γυναικοκρατία και το μητρικό δίκαιο. Έφερε στην επιφάνεια τον άνδρα και δημιούργησε την πατροκρατία και το πατρικό δίκαιο,. το οποίο μετέβαλε τη γυναίκα σε δούλη του άνδρα. Η συγγένεια άλλαξε. Άρχισε να υπολογίζεται από τον πατέρα. Κληρονόμο αυτού έγιναν τα γνήσια τέκνα του. Και για να τα εξασφαλίσει απομόνωσε τη γυναίκα στο σπίτι, στο γυναικονίτη, ώστε να μην έχει επαφή με άλλους άνδρες.
ΑΚΗΡΥΚΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Για να περιφρουρήσει δε τη νέα ηθική που δημιούργησε ή πατρική οικογένεια, καθιέρωσε δημόσια πορνεία. Για το σκοπό αυτό, το 600 περίπου π.Χ. ο Σόλων ταξίδεψε στην Ανατολή και αγόρασε γυναίκες σκλάβες, τις εγκατέστησε σε δημόσια πορνεία, με αποτέλεσμα να τον ευγνωμονούν οι Αθηναίοι.
Τα γεγονότα αυτά έφεραν σε αντίθεση τα δύο φύλα, τους άνδρες και τις γυναίκες, όξυναν τις σχέσεις τους, με συνέπεια να λάβουν διαστάσεις ακήρυχτου πολέμου, ο οποίος στην πορεία του πέρασε σε διάφορες φάσεις. Μια από αυτές τις φάσεις του πολέμου μεταξύ ανδρών και γυναικών ήταν, οι γυναίκες να πάψουν να παντρεύονται. ΄Ετσι εγεννήθη ο Εταιρισμός ως σιωπηλό κίνημα κατά των ανδρών και ως κραυγή διαμαρτυρίας των φωτισμένων γυναικών της εποχής εκείνης για την κατάλυση της γυναικείας προσωπικότητας.
Στην αντίσταση αυτή των γυναικών οι άνδρες αντέδρασαν με μεγαλύτερη πίεση και έφτασαν στο σημείο να την θεωρούν ζώο. Ανάξια ακόμη και για σεξουαλική ικανοποίηση. Γι’ αυτό και την απέφευγαν. Για να αντιμετωπίσουν δε και τον κίνδυνο του υπερπληθυσμού καθιέρωσαν την παραφύση ικανοποίηση την οποία, στην αρχαία Ελλάδα, ενεθάρρυνε και ο Σωκράτης και ο Αριστοτέλης, με αποτέλεσμα να υπάρχουν και πορνεία με άνδρες.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ
Συνέπεια αυτού του πολέμου μεταξύ ανδρών και γυναικών, ήταν και η αντίδραση στη Λέσβο της Σαπφώς, η οποία εξύμνησε τον έρωτα μεταξύ γυναικών, ο οποίος, από το όνομα του νησιού της Λέσβου, είναι γνωστός ως Λεσβιακός έρωτάς,. ή Σαπφισμός.
Τα γεγονότα αυτά αποδεικνύουν την εξοντωτική πάλη που γινόταν μεταξύ των φύλων, μεταξύ ανδρών και γυναικών, με συνέπεια να εκδηλώνεται και στο φυσικό και ουσιαστικό στοιχείο της ενώσεώς των, στο σεξουαλικό και στον έρωτα.
Και δυστυχώς, τον τόνο και την οξύτητα στον πόλεμο μεταξύ των φίλων, και στις σχέσεις ανδρών και γυναικών, τον έδιναν στη αρχαιότητα οι πνευματικοί άνθρωποι και ιδιαίτερα οι μεγάλοι φιλόσοφοι και οι θρησκευτικοί ηγέτες, καθώς και τα Ιερατεία. Όπως κατόπιν, ατυχώς, και ο Χριστιανισμός και οι εκκλησιαστικοί πατέρες.
Ο Ευριπίδης, έλεγε ότι η γυναίκα ήτο «απηνής μάστιγα του ανθρώπινου γένους». Ο Δημόκριτος ο οποίος είχε κοντή γυναίκα έλεγε: «Εκλεξάμενος το ελάχιστον γυναικείον κακόν’. Ο Πλάτων ότι Ὁι δειλοί και οι άδικοι άνδρες εν τη ζωή μεταβάλλονται εις γυναίκας εν δευτέρα γεννήσει». Ευχαριστούσε δε τους θεούς διότι εγεννήθη ανήρ και όχι γυνή. Και ο Αριστοτέλης «το τε θήλυ και το δούλικον εκ φύσεως καθωρίσθησαν. Γενικότερα οι φιλόσοφοι της αρχαιότητας και κυρίως οι Αθηναίοι και οι Ίωνες, λόγω των σφαλερών αντιλήψεων που είχαν για την γυναίκα και του πολέμου μεταξύ ανδρών και γυναικών, έβλεπαν στο γάμο μόνον δύο μέρες καλές, την πρώτη μέρα του γάμου και την τελευταία του θανάτου.
ΓΥΝΗ ΥΠΟΤΑΓΜΕΝΗ
Ο Παύλος εκήρυσσε ότι «η γυνή οφείλει να υποτάσσηται το ανδρί». Επέβαλλε δε το αξίωμα «η γυναίκα να φοβάται τον άνδρα». Στην επιστολή του προς Κορινθίους θεωρεί μόνον τον άνδρα άνθρωπο: «Ο ανήρ ειναι το ομοίωμα και η δόξα του θεού».
Ο Χριστιανισμός γενικότερα εθεώρησε τη γυναίκα ως ζώο ακάθαρτο, σε μια δε σύνοδο, οι πατέρες της εκκλησίας φιλονικούσαν μεταξύ των αν η γυναίκα είχε ψυχή ή όχι.
Και ο Μωϋσής στις δέκα εντολές του μνημονεύει τη γυναίκα μαζί με τα ζώα και τους δούλους. Οι δε Ιουδαίοι προσεύχονταν «[Δόξα σοι τω Θεώ όστις δε με έπλασε γυναίκα’ δηλαδή ζώο.
Και οι Εσσαίοι αίρεσις αναχωρητών, προσευχόμενοι για τη «βασιλεία των ουρανών» θεωρουσαν το γάμο ακάθαρτο και την αγαμία προτιμότερη. Σύμφωνοι με τους Εσσαίους ήταν και ο Ιησούς και ο Παύλος, γι’αυτό και απέφυγαν το γάμο. Αλλά και στα νεότερα χρόνια η κατάσταση αυτή συνεχίζεται. Στη γαλλική γλώσσα άνθρωπος και ανδρας ορίζεται με την αυτή λέξη: “ L homme». Και το γαλλικό δίκαιο μόνον τον άνδρα αναγνώριζε για άνθρωπο, στη Δε Ρώμη υπήρχαν μόνον Ρωμαίοι πολίτες. Οι γυναίκες δεν υπολογίζονταν μεταξύ των πολιτών. Στην Αγγλία, μέχρι το 1900 περίπου η γυναίκα εθεωρείτο κατοικίδιο ζώο. Και τα αυτά και χειρότερα συνέβαινεν μέχρι τελευταία, στην Ιταλία, στην Ελβετία, στην Ισπανία, Πορτογαλία κ.λπ.
Ο πόλεμος αυτός των φύλων, ανδρών και γυναικών, ήταν συνέπεια της μεγάλης ανατροπής που έγινε με την κατάρευση της γυναικοκρατίας και του μητρικού δικαίου και την επικράτηση της πατροκρατίας και του πατρικού δικαίου.
Από την ανατροπή αυτή, άρχισαν να εφαρμόζονται και διάφοροι τύποι γάμου. Αμέτρητες δε φορές έχει αλλάξει το τυπικό αυτού. Δηλαδή οι συνήθειες, τα έθιμα και οι γραπτοί νόμοι που δημιουργούν τη νόμιμη οικογένεια, Αυτό μας το διδάσκει και η μυθολογία και η ιστορία.
ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Πρώτος τύπος ήταν η αρπαγή. Ο Ζεύς άρπαξε την Ευρώπη, η Αρτεμις τον Ευδυμίωνα, ο Πλούτων την Περσεφόνη κ.λπ. Η αρπαγή ήταν κυρίως συνήθεια των Αριανών φυλών, συνεπώς και των Ελλήνων και των Θεών. Γνωστή επίσης είναι η αρπαγή των γυναικών των Σαβίνων στη Ρώμη. Και επειδή η αρπαγή εγίνετο όχι μόνον για το σχηματισμό οικογένειας, αλλά και για απλή ικανοποίηση του πόθου,. εδόθη δικαίωμα στον πατέρα ή τους συγγενείς της απαχθείσης, να σκοτώσουν τον απαγωγέα ή να τον αναγκάζουν σε γάμο.
Λείψανα της πρωτόγονης άγριας και βάρβαρης αυτής συνήθειας είναι και η συνεχιζόμενη «βεντέτα» σε διάφορες περιοχές του κόσμου, καθώς και στη χώρα μας, στη Μάνη, Κρήτη κ.λπ.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος κάνοντας υπόθεση της πολιτείας την απαγωγή της γυναίκας και την φθορά των παρθένων και χηρών, επέβαλλε την θανατική ποινή και τη δήμευση της περιουσίας, η δε εκκλησία το κατέταξε ως κώλυμα γάμου και αφόριζε τον απαγωγέα.
Με το πέρασμα του χρόνου μαλάκωσε η ποινή, έγινε ηπιότερη. Στην εποχή μας, ο απαγωγεύς, μόνον στην περίπτωση της απαγωγής και της φθοράς ανηλίκου γυναικός πειθαναγκάζεται σε γάμο ή επισύρει άλλες ποινές φυλακίσεως, αποζημιώσεως κ.λπ. Στις περιπτώσεις ενηλίκων γυναικών και χηρών, τιμωρείται μόνον για εκβιασμό αυτών.
ΑΓΟΡΑ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
Άλλος τύπος για το σχηματισμό νόμιμης οικογένειας, μεταγενέστερος αυτός, ήταν η «ώνησις», η αγορά της γυναίκας.
Κατά τον Όμηρο, «αλφησιβία¨ ήταν η κόρη για την οποία ο μνηστήρας έδινε δώρα και βόδια πολλά στους γονείς της. Όλα αυτά εκαλούντο «ένδα» και αποτελούσαν το αντίτιμο της αγοράς της κόρης.
Τη μακρινή εκείνη εποχή, αποτελούσε μεγάλη τιμή να προσφέρει ο πατέρας στο μέλλοντα γαμπρό0 του την κόρη του χωρίς να πάρει «ένδα». Περίπτωση τέτοια αναφέρεται χάριν εξαιρετικής τιμής του Αγαμέμνωνα προς τον Αχιλλέα, στον οποίο προσέφερε τη θυγατέρα του «ανέανδον»
Πολύ αργότερα ο πατέρας της κόρης, έδινε στο γαμπρό του τα έξοδα του γάμου, τα οποία ελέγοντο «μείλια» μαζί δε με τα δώρα του γαμπρού, τα «’΄ενδα» αποτέλεσαν τη μετέπειτα ονομασθείσα Προίκα, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το προικοσύμφωνο δε αποτελούσε τον τύπο και την απόδειξη του τελεσθέντος γάμου και για διάκριση της νόμιμης συζύγου από την παράνομη. Η χωρίς προίκα σύζυγος ήταν απλώς παλλακίδα. «Νύμφη άπροικος παρουσία ουκ έχει έλεγαν οι αρχάιοι. Και ο Λατίνος ποιητής Τερέντιος έλεγε:»πτωχή νυμφη το αυτό ως δούλη». Όπως τύπον και απόδειξιν τελέσεως του γάμου, ως δημόσιον γεγονός, σε άλλη εποχή, αποτελούσε η παράθεση γαμηλείου δείπνου, γεύματος, από τον πατέρα της κόρης. Τύπον επίσης και απόδειξη γάμου, αποτελούσε και η συνοίκηση επί ένα χρόνο. Τύποι γάμου προ της επικρατήσεως του πατρικού δικαίου και της πατριαρχίας, δεν υπήρχαν. Και τούτο διότι στην εποχή της μητριαρχίας και του μητρικού δικαίου, ίσχυε η γενική επιμιξία, η κοινογαμία.
ΝΟΜΙΜΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Η πατριαρχική οικογένεια, ως προάγγελος της μονογαμικής άρχισε να μορφοποιείται και να αναδύεται από το χάος της ομάδας και της κτηνωδίας. Και για να θεμελιωθεί δημιούργησε ους διάφορους τύπους οι οποίοι εξελισσόμενοι δημιούργησαν το καθεστώς που ονομάστηκε αργότερα γάμος, για τη δημιουργία νόμιμης οικογένειας.
Και η αρχαία θρησκεία, με την εφέστιο λατρεία, απλώς επεκύρωνε τους τύπους που χρησιμοποιούντο στην κοινωνική ζωή της τότε εποχής. Τον ίδιο σκοπό υπηρετούσε και η αρχαία θρησκεία των Ρωμαίων, η οποία είχε καθιερώσει τον «αυστηρό» θρησκευτικό γάμο με την ιεροτελεστία του και τους πανηγυρισμούς του, όπως οι Εβραίοι με την Ιερουργία την οποία Ιερουργία, εδανείσθη κατόπιν ο Χριστιανισμός και την εφήρμοσε μη αναγνωρίζων τον τύπο της αγοράς. Τύπον τελέσεως γάμου, δεν καθόρισεν ούτε ο Ιησούς ούτε ο Παύλος. Η Ιερουργία των Εβραίων, ως τύπος και η μόνη απόδειξη γάμου, εισήχθη, κυρίως, μόνον μετά την κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την υποδούλωση αυτής στους Τούρκους. Τότε οι Χριστιανοί Πατριάρχες, επωφελούμενοι από τη νέα κατάσταση, επέβαλαν την απόλυτη εξουσία τους στο γάμο. Και ως ένα βαθμό συνεχίζεται ακόμη για να μας θυμίζει τους χρόνους της τουρκοκρατίας καίτοι η χώρα μας εδώ και 150 χρόνια έχει ελευθερωθεί από τον Τουρκικό ζυγό. Οι Ρωμαίοι, αντικατέστησαν τον τύπο του «αυστηρού θρησκευτικού γάμου με τον ελεύθερο γάμο ο οποίος γινόταν με απλή συναίνεση και συμφωνία των ενδιαφερομένων.
Πηγή: «Μη παντρεύεσθε»
Νάκος Καμμένος
Εκδόσεις: Βιβλιοθήκη Οικογενειακή, 1964
