Στο καθημερινό μας λεξιλόγιο χρησιμοποιούμε εκτεταμένα φράσεις, παροιμίες, γνωμικά, ρητά και όρους που προέρχονται κατ’ εξοχήν από την εκκλησιαστική γραμματεία (κείμενα Πατέρων, Ιερά Ευαγγέλια, ψαλμοί, επιστολές) που ατόφια ή παραλλαγμένα (σε νόημα και απόδοση) διανθίζουν τον λεκτικό μας πλούτο.
Κάποιες διατηρούν την πρωταρχική τους σημασία και έννοια, άλλες ελαφρώς παραλλαγμένες και προσαρμοσμένες στον καθημερινό μας λόγο.
«Φωνή βοώντος εν τη ερήμω, προφάσεις εν αμαρτίαις, ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλέτω, αγρόν ηγόρασα, του ιδίου φυράματος, οφθαλμός αντί οφθαλμού, απορώ και εξίσταμαι» κ.α. φράσεις και ρητά που αντλούμε από τα θρησκευτικά μας κείμενα είναι διάσπαρτες στη λαϊκή μας προφορική και γραπτή παράδοση.
Επιγραμματικά θα δούμε μερικές φράσεις:
1) «Ύπαγε οπίσω μου, Σατανά» (κατά Ματθαίον δ΄)
Η φράση αυτή ειπωθεί από τον Χριστό στην έρημο (τρίτος πειρασμός Ιησού) όταν ο διάβολος του έδειξε όλες τις βασιλείες – εξουσίες του κόσμου με σκοπό να τον προσκυνήσει ο Χριστός. Ο Ιησούς απέρριψε τον πειρασμό αυτό λέγοντας: «Ύπαγε οπίσω μου, Σατανά, γέγραπται γαρ, Κύριον τον Θεόν σου προσκυνήσεις και αυτώ μόνο λατρεύσεις». Όταν θέλουμε να αποφύγουμε κάτι κακό – πειρασμό, χρησιμοποιούμε τη συγκεκριμένη έκφραση.
2) «Θού, Κύριε φυλακήν τω στοματί μου…»
Η φράση αυτή προέρχεται από το εδάφιο 3 του 140 ψαλμού του Δαβίδ.
Σε μετάφραση: «Βάλε μου, Κύριε φρουρά στο στόμα μου…»
Η προτροπή αυτή λέγεται για να αποφύγει το ίδιο το άτομο που την λέει να εκστομίσει βαριές και ανεπίτρεπτες λέξεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σύγχυση και παρεξήγηση.
3) «Αντί πινακίου φακής» (ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ, ΓΕΝΕΣΙΣ ΚΕ΄)
Σε μετάφραση: «για ένα πιάτο φακές». Ο Ησαύ πούλησε τα πρωτοτόκια (δικαιώματα του πρωτότοκου παιδιού στον Ιακώβ για ένα πιάτο φακές. Σήμερα, λέγετε αυτή η φράση όταν θέλουμε να δηλώσουμε μια άδικη – άνιση ανταλλαγή από την οποία κάποιοι – ος βγαίνει αρκετά ζημιωμένος.
4) «Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» (Κατά Ματθαίον στ’)
Σε μετάφραση: «Μη γνωρίζει το αριστερό σου χέρι το πράττει το δεξιό σου». Θέλοντας να υπερτονίσει την αξία και την σημασία της ελεημοσύνης για τον χριστιανό, ο Χριστός ανέφερε τη φράση αυτή. Η ελεημοσύνη πρέπει να γίνεται κρυφά και αθόρυβα χωρίς τυμπανοκρουσίες και εκδηλώσεις τόσο ώστε: «μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου»! Σήμερα, χρησιμοποιούμε τη φράση αυτή για να δηλώσουμε το «αθόρυβο» των πράξεών μας.
5) «Την κεφαλήν του επί πίνακι» (κατά Ματθαίον ιδ΄)
«Ώδε επί πίνακι την κεφαλήν Ιωάννου του Βαπτιστού». Η επιθυμία – φράση ανήκει στη Σαλώμη, κόρη της Ηρωδιάδος, ζητώντας τον αποκεφαλισμό του Ιωάννου του Προδρόμου από τον Βασιλιά Ηρώδη. Η φράση αυτή χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η βίαιη, αποκρουστική και άδικη εξόντωση (ηθική, φυσική, επαγγελματική) ενός προσώπου.
6) «Το μεν πνεύμα πρόθυμον η δε σαρξ ασθενής» (κατά Ματθαίον κστ΄)
Η φράση ανήκει στον Ιησού απευθυνόμενος προς τους Μαθητές του, όταν τους βρήκε να κοιμούνται κατά την προσευχή Του στη Γεσθημανή.
Ο Ιησούς τους προέτρεψε να αγρυπνούν και να προσεύχονται για να μην εισέλθουν σε πειρασμό. «Το πνεύμα είναι βεβαίως πρόθυμο, αλλά η σάρκα ασθενής». Σήμερα, χρησιμοποιούμε τη φράση αυτή, όταν θέλουμε να σημειώσουμε ότι υπάρχει βούληση αλλά το σώμα δυσκολεύεται. Θέλουμε να κάνουμε κάτι αλλά το σώμα μας δεν μας βοηθάει.
7) «Ουδείς προφήτης δεκτός εστίν εν τη πατρίδι αυτού» (κατά Λουκάν δ΄)
Σε μετάφραση: «Κανένας προφήτης δεν είναι αποδεκτός στην πατρίδα του». Η φράση ανήκει στον Ιησού, απευθυνόμενος σε συναγωγή στη Ναζαρέτ. Οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι εκδίωξαν τον Ιησού από την ιδιαίτερη πατρίδα του, Ναζαρέτ, ακούγοντας τα λόγια και το κήρυγμά του. Η φράση αυτή είναι αρκετά γνωστή και διαδεδομένη στις μέρες μας.
