Η Φαιστός αναφέρεται σαν η πατρίδα του ονομαστού Ιερέα και Μάντη, στον οποίο αποδίδονταν υπερφυσικές ιδιότητες.
Της Μαρίας Κουτσουράκη
Η Φαιστός αναφέρεται σαν η πατρίδα του ονομαστού Ιερέα και Μάντη, στον οποίο αποδίδονταν υπερφυσικές ιδιότητες.
Ο Επιμενίδης έζησε κατά τον 6° πχ αιώνα, μια εποχή όπου η σοφία μέσα από την μύηση και την δοσμένη γνώση, προετοίμασε το έδαφος της εξέχουσας νόησης, που δημιούργησε τον 'Χρυσό Αιώνα' του Ελληνικού κόσμου. Νομοθέτες και διανοούμενοι, θεμελίωσαν με την ποικίλη δράση τους Πολιτική ή Πνευματική, την κλασσική Ελληνική Κοινωνία
Η παράδοση τον ήθελε «γιό της νύμφης Βάλτης και νέον Κουρήτα, θεοφιλή και σοφόν περί τα θεία την ενθουσιαστικήν και τελεστικήν σοφίαν (αγαπημένο των θεών και βαθύ γνώστη των θεϊκών πραγμάτων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την άμεση μέθεξη με το θείο και την εξυπηρέτηση της με τις τελετουργικές πράξεις)»
Ο βίος του καλύπτεται από μυστηριακό πέπλο μια και αναφέρεται η πολυετής απουσία του από την κοινότητα (ο μύθος αναφέρει ότι κατά την διάρκεια της 50ετούς απουσίας του, ο νέος Κουρήτης διαλογιζόταν σε κρητικό σπήλαιο*). Επίσης ότι μπορούσε να απέχει από κάθε τροφή και ότι ξαναγύρισε περισσότερες φορές στη ζωή, ή ότι η ψυχή του μπορούσε, όταν ήθελε, να περιπλανάται έξω από το σώμα του. Από τα γεγονότα που τον συνδέει η παράδοση εμφανίζεται να έζησε από 150 έως 300 χρόνια Το γεγονός από μόνο του, αναδεικνύει την Κρητική προέλευση των Λατρευτικών εκδηλώσεων και των ιερών Μυστηρίων.
Του αποδιδόταν ακόμη γραπτά κείμενα, μια θεογονία και ένα κείμενο χρησμών. Στην Αθήνα ήταν γνωστός σαν φίλος του Σόλωνα, που όχι μόνο κλήθηκε στην πόλη για να την καθάρει από τους ιερόσυλους της σφαγής των οπαδών του Κύλωνος (Κυλώνειον άγος), αλλά και προετοίμασε τον λαό για τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνα που αφορούσαν στη σοβαρότητα της λατρείας και τον εξευγενισμό των σχετικών με το πένθος συνηθειών.
Παραδιδόταν όμως και μια δεύτερη επίσκεψη του στην Αθήνα δέκα χρόνια πριν την περσική εισβολή, κατά την οποία εγκαινίασε θυσίες που υπέδειξε ο Απόλλων και προείπε την περσική επίθεση, καθώς και μια τρίτη πρόσκληση του από τον Νικία κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, ύστερα από υπόδειξη των Δελφών (αποικία Κρητών ;). Έλεγαν επίσης ότι πραγματοποίησε κάθαρση και στη Δήλο κ.α. πόλεις.
Όλα αυτά τα στοιχεία κατατάσσουν τον Επιμενίδη στο θρησκευτικό -πρακτικό πνευματικό ρεύμα που επικράτησε στις ελληνικές πόλεις μετά την ακμή του έπους, όπου η λαϊκή, προγονική σοφία συνδυάστηκε με μια ενθουσιαστική θρησκευτικότητα, της οποίας οι εκπρόσωποι, όπως ο Αριστέας, ο Άβαρις, ο Επιμενίδης και άλλοι χρησμολόγοι τέθηκαν κάτω από την προστασία του Απόλλωνος Πυθίου (Δελφοί=ο Πύθιος Απόλλων) και Πατρώου, του θεού που ίδρυσε τις αποικίες, επομένως τις πόλεις και τα γένη τους.
Η παράδοση αυτή, που εκδηλώνεται χαρακτηριστικά στα γνωμικά των «σοφών» της αρχαϊκής περιόδου - ο Επιμενίδης θεωρήθηκε ένας από τους επτά σοφούς στη θέση του Περίανδρου -, χαρακτηρίστηκε συγγενής με τα σαμανικά θρησκευτικά ρεύματα και συνδέθηκε με επιδράσεις από τις περιοχές του Εύξεινου Πόντου, όπου ιδρύθηκαν κατά τον δεύτερο αποικισμό ελληνικές πόλεις. Όμως το πρακτικότερο πνεύμα που επικράτησε σε συνδυασμό με μια λαϊκότερη ηθική παράδοση στη διευρυνόμενη ελληνική κοινωνία προσφέρει μια καθολικότερη ερμηνεία του ρεύματος αυτού, που καταλήγει στους Ορφικούς και στον Πυθαγόρα.
Όσον αφορά τη σχέση του με τους Πυθαγόρειους, μας δίδεται ένα στοιχείο της μύησης του Πυθαγόρα γύρω στο 535πχ στην κρητική Ίδα, που ήταν το τρίψιμο με την πέτρα του κεραυνού, το ντύσιμο με μια προβιά μαύρου προβάτου, μια τελετουργική αποχώρηση είκοσι εφτά ημερών, μια αιματηρή θυσία (με απορρόφηση των σαρκών) και μια αποκάλυψη ή ανασήκωμα του πέπλου. Ύστερα από αυτό οι Πυθαγόρειοι υποχρεωνόταν να φορούν άσπρα ρούχα, να μένουν αγνοί και καθαροί (απαγόρευση να χύνουν αίμα και να αγγίζουν πτώματα) να τρέφονται με λαχανικά και να κρατούν το μυστικό.
Ο καθηγητής Poul Foure, αναφέρει τον Επιμενίδη σαν τον «πρώτο συνειδητό παραλογισμό της ελληνικής σκέψης, απόδειξη του πυθαγόρειου θεωρήματος του σχολαστικισμού». Και αλλού, ότι ο Όμηρος στην Οδύσσεια του, αναφέρεται, σε διάφορες υποχθόνιες περιπέτειες, ενώ ένας συνεχιστής του φαντάστηκε μια δεύτερη επίκληση των νεκρών στο τέλος της Οδύσσειας, την οποία δευτέρωσε ο μάντης του σπηλαίου της Ιδής. Το 66μΧ ύστερα από ένα σεισμό οι Κρήτες ισχυρίστηκαν πως ανακάλυψαν τα «Χρονικά του Τρωικού πολέμου», γραμμένα από κάποιον Δίκτυ από την Κνωσό με αρχαϊκούς χαρακτήρες «φοινικικούς» και επομένως σύγχρονα του Επιμενίδη, αν όχι εμπνευσμένα από αυτόν, έχομε στη διάθεση μας τη λατινική τους περίληψη, που παρουσιάζει τον Οδυσσέα να ιστορεί τις περιπέτειες του στον Ιδομενέα, αρχηγό των Κρητών.
Στα Ελληνιστικά χρόνια υπάρχει τεκμηρίωση δεσμού κοινής λατρείας της αρχαίας Ρίθυμνας με το Μαντείο των Δελφών. Στον 2°πΧ αιώνα, η πόλη τιμάται με επίσκεψη των θεωρών του Μαντείου των Δελφών και με τον διορισμό θεωροδόκου (πολίτη υποχρεωμένου να δέχεται τους θεωρούς). Η μεγάλη τιμή που έγινε στη Ρίθυμνα, πιθανότατα σχετιζόταν με το πνευματικό της τέκνο που φημίστηκε στην Ελλάδα. Τον Επιμενίδη ! .
* Η απουσία του Επιμενίδη στο σπήλαιο αλλά και η ιδιότητα του ως καθαρτή αποκαλύπτει την ταυτότητα ενός μέλους ομίλου λατρευτών - μυητών, ενός Κουρήτη, που γνωρίζει τις πανάρχαιες μυστηριακές τελετές των κρητικών σπηλαίων Ένας Κούρος, ο μέγιστος, ήταν ο Κρητογενής Ζεύς. Στην ουσία οι Κουρήτες δεν ήταν τίποτ' άλλο παρά μια μυθική προβολή της αγέλης των εφήβων που βρίσκονται στην διαδικασία της μύησης, στη διάρκεια της δοκιμασίας. Οι Κουρήτες, λαβαίνουν μέρος στην τελετουργία της γέννησης του πρώτου θεού, είναι, όμως κι εκείνοι που τον ενταφιάζουν. Η λατρεία των Κουρητών και η μυθολογία που σχετίζεται μ' αυτούς περιέχει στοιχεία επιβίωσης της Μινωικής θρησκείας, και ιδιαίτερα εκείνου του περίφημου νεαρού θεού της βλάστησης, που αντικαταστάθηκε από τον Κρηταγενή Ζά, τον Διόνυσο Ζαγρέα, ή και τον Υάκινθο. Σύμφωνα με το νεώτερο δεδομένο ο Κρητικός Μυθόκοσμος προϋπήρχε του Ελληνικού. Η τελετουργία ενταφιασμού ενός θεού (αθανάτου) μπορεί να ξένισε και να δημιούργησε πολλά προβλήματα παρερμηνείας στην Ελληνική αρχαιότητα, οι Κρήτες όμως ήταν εξοικειωμένοι με τέτοιες τελετές, αφού τις γνώριζαν ως τελετές γέννησης και ενταφιασμού της θνήσκουσας και αναγεννώμενης βλαστικής θεότητας, του νεαρού θεού που βρισκόταν στον τάφο όπως ο σπόρος βρίσκεται θαμμένος στη γη, για να βλαστήσει ξανά ύστερα από λίγο.
Άλλωστε, πολλά από τα στοιχεία της Κρητικής Μυθολογίας, έχουν επηρεάσει και έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση της Ελληνικής Μυθολογίας..
Οι αρχικοί μύθοι συμπληρώθηκαν με καινούργιους, άλλωστε, γενικότερα η Ελληνική Μυθολογία δεν σταμάτησε ποτέ να διαμορφώνεται στα κλασσικά, τα ελληνιστικά και τα ρωμαϊκά χρόνια. Το μεγάλο ερωτηματικό είναι, κατά πόσον η Μυθολογία ακουμπά στον Μύθο, ή στην ίδια την Ιστορία.
17.9.2010
Πηγές = Paul Foure, Οδυσσέας ο Κρητικός, εκδ.Παπαδήμα, 2000 M.Nilsson,Geschichte det griech. E.R.Dodds, The Greeks and the Irrational, 1950
Der Kleine Rauly II / W.Burkert, Lore and Science in ancient Pythagoteanism,1972
W.Lambrinudakis,Chiron 13,1983 -P.L-
