Η διοργάνωση πολιτιστικών δράσεων, είτε με τη μορφή φεστιβάλ, είτε ως μεμονωμένης εκδήλωσης, αποτελεί στην εποχή μας μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Κυρίως γιατί το κόστος των πολιτιστικών εκδηλώσεων έχει εκτιναχθεί στα ύψη.
Η έμπνευση και το μεράκι δεν εκλείπουν. Ευτυχώς, ούτε οι εθελοντές.
Στο επίκεντρο, προφανώς, μπαίνει η «ταυτότητα» που θέλει ο εκάστοτε διοργανωτής να δώσει στην εκδήλωση του και βεβαίως ο σκοπός για τον οποίο γίνεται.
Πέρα από τα όποια οικονομικά ζητήματα και προφανώς μέσα από το πώς βλέπει κάθε ένας διοργανωτής την όλη υπόθεση «πολιτισμός», και φέτος το καλοκαίρι οι πολιτιστικές εκδηλώσεις στον νομό Ρεθύμνου κατακλύζουν την καθημερινότητα μας, δίνοντας μια διαφορετική υφή στις ημέρες και τις νύχτες του καλοκαιριού.
Μάλιστα συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου και πραγματικά είναι δύσκολο να βρεις έναν πολίτη αυτού του νομού που να μην έχει πάει έστω και σε μία καλοκαιρινή εκδήλωση, εκτός και αν τίθεται θέμα υγείας και ενίοτε πένθους.
Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου μετέχει ανάλογα με τις προσωπικές του επιλογές στις λογίς – λογίς πολιτιστικές εκδηλώσεις του τόπου μας.
Μια συζήτηση, λοιπόν, για αυτό το επίκαιρο θέμα με υπεύθυνους μεγάλων διοργανώσεων, όχι μόνο είναι απολύτως επίκαιρη αλλά μάλλον έρχεται να συμβάλει στον γενικότερο προβληματισμό ως προς τον πολιτισμό που έχουμε, τον πολιτισμό που υπηρετούμε, τον πολιτισμό που οραματιζόμαστε.
Οι Αντιδήμαρχοι Πολιτισμού των Δήμων Ρεθύμνης, Αμαρίου και Αγ. Βασιλείου, Μάνος Τσάκωνας, Μανώλης Ψαρουδάκης και Ευαγγελία Γλαμπεδάκη αντίστοιχα, απαντούν στις ερωτήσεις μας και προσδιορίζουν τα ζητήματα που απασχολούν το σύγχρονο πολιτιστικό γίγνεσθαι στην πόλη και στα χωριά μας.
ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Ο πολιτισμός είναι δύσκολη υπόθεση. Και το οικονομικό είναι ένας σοβαρός παράγοντας που επηρεάζει τα δεδομένα. Στην ερώτηση πόσο δύσκολο οικονομικά, είναι στις ημέρες μας να διοργανώνεται ένα πολιτιστικό φεστιβάλ, ο Μανώλης Ψαρουδάκης απάντησε, ότι «Η διοργάνωση ενός πολιτιστικού φεστιβάλ στην ελληνική περιφέρεια σήμερα είναι μια πράξη ευθύνης και υπέρβασης. Οι οικονομικές συνθήκες παραμένουν δύσκολες, οι δημόσιοι πόροι περιορισμένοι και η διεκδίκηση χορηγιών απαιτεί μεγάλη προσπάθεια. Ωστόσο, όταν υπάρχει σαφές όραμα, συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, σχετικός εθελοντισμός με φιλότιμο και κοινωνική συμμετοχή, τότε ακόμη και τα λίγα μέσα μπορούν να φέρουν μεγάλα αποτελέσματα. Το Amari Green Festival είναι ένα τέτοιο παράδειγμα: συνδιοργανώνεται από τον Δήμο Αμαρίου, την Περιφέρεια Κρήτης και το επιμελητήριο Ρεθύμνου με πολλές συνεργασίες και τη συμμετοχή 15+ Πολιτιστικών Συλλόγων και πολλών τοπικών επιχειρήσεων, δείχνοντας ότι η κοινότητα μπορεί να στηρίξει ένα φεστιβάλ και χωρίς μεγάλα κεφάλαια».
«Πριν από το οικονομικό θα έβαζα την έμπνευση, το μεράκι και τους συνεργάτες» υποστηρίζει από την πλευρά του ο Μάνος Τσάκωνας για να συμπληρώσει: «Χωρίς αυτά η οικονομική ενίσχυση θα οδηγήσει απλά σε μία σειρά εκδηλώσεων που θα διαρκέσουν ένα ή δύο χρόνια. Φεστιβάλ σημαίνει θεσμός και για να παγιοποιηθεί ένα πολιτιστικό γεγονός θέλει ανθρώπους που θα εμπνευστούν, θα σχεδιάσουν,
και θα δημιουργήσουν. Το χρήμα ακολουθεί».
Η Ευαγγελία Γλαπεδάκη σημειώνει: «Η διοργάνωση ενός πολιτιστικού φεστιβάλ στις μέρες μας αποτελεί μια πολυσύνθετη και απαιτητική διαδικασία, κυρίως σε οικονομικό επίπεδο. Οι συνεχείς αυξήσεις στο κόστος υπηρεσιών, εξοπλισμού, φιλοξενίας, ηχοφωτιστικού εξοπλισμού, έξοδα προβολής, επικοινωνίας, διαφήμισης και προώθησης, καθιστούν τον προγραμματισμό πιο δύσκολο, ειδικά για έναν Δήμο.
Είναι σαφές ότι μια πολιτιστική διοργάνωση, και ιδιαίτερα όταν έχει μεγάλη εμβέλεια, όπως το Φεστιβάλ μας -Village Fest-που δημιουργήθηκε πέρσι και συνεχίζει με μεγάλη επιτυχία, δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς τη στήριξη του Δήμου, της Περιφέρειας, των χορηγών, των εθελοντών, των προέδρων της Τοπικής Κοινότητας, των Πολιτιστικών Συλλόγων, και όλων των Δημοτών. Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι και ευγνώμονες που, όποτε έχουμε καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις και αιτήματα, έχουμε βρει ανταπόκριση και στήριξη, γεγονός που μας επιτρέπει να υλοποιούμε δράσεις με ποιότητα και ουσία. Παρ’ όλα αυτά, συνεχίζουμε με υπευθυνότητα και μεθοδικότητα και δε σταματάμε να αναζητούμε πόρους, να αξιοποιούμε συνεργασίες και να ενισχύουμε τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, γιατί πιστεύουμε ακράδαντα πως ο πολιτισμός είναι υπόθεση όλων μας».
ΠΟΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΣΕ ΕΝΑ ΦΕΣΤΙΒΑΛ;
Στον προβληματισμό για το ποια πρέπει να είναι η κατεύθυνση σε ένα τοπικό φεστιβάλ, οι τρεις αντιδήμαρχοι κατέθεσαν τις δικές τους προτάσεις.
Από τον νότο του νομού μας, η κ. Γλαμπεδάκη δήλωσε: «Η κατεύθυνση ενός τοπικού φεστιβάλ οφείλει να είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την ταυτότητα του τόπου. Στον Δήμο Αγίου Βασιλείου δίνουμε έμφαση στα χωριά μας, στην ανάδειξη του πολιτισμικού μας πλούτου, της παράδοσης, της τοπικής γαστρονομίας, της μουσικής και της λαϊκής τέχνης. Ένα τοπικό φεστιβάλ πρέπει να προβάλει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της περιοχής, να ενισχύει το τοπικό αίσθημα υπερηφάνειας και να λειτουργεί ως ζωντανό κύτταρο πολιτισμού, φιλίας και διαλόγου. Ευελπιστούμε το φεστιβάλ να είναι εργαλείο προβολής του Δήμου μας και ταυτόχρονα μέσο ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής».
Στην «ταυτότητα» δίνουν έμφαση από το Αμάρι αλλά και από το Ρέθυμνο.
Ο Μανώλης Ψαρουδάκης είπε: «Ένα τοπικό φεστιβάλ οφείλει να έχει ταυτότητα, ρίζες στον τόπο του και προοπτική προς το μέλλον. Δεν πρέπει να αντιγράφει αστικά μοντέλα ούτε να στοχεύει μόνο στη διασκέδαση. Αντιθέτως, πρέπει να αναδεικνύει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής – την παράδοση, το φυσικό περιβάλλον, τη λαϊκή τέχνη, τα προϊόντα και τους ανθρώπους της. Στο Amari Green Festival εστιάζουμε στη βιωσιμότητα, την τοπική αγροδιατροφή, τη λαϊκή παράδοση και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. Θέλουμε να λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στις γενιές για το μεθαύριο του Αμαρίου και ως κίνητρο για νέες ιδέες στον πολιτισμό και στην παραγωγή».
Ο Μάνος Τσάκωνας έφερε ένα συγκεκριμένο παράδειγμά επισημαίνοντας: «Τα πρώτα χρόνια του Αναγεννησιακού Φεστβάλ Ρεθύμνου ήταν πιστεύω ένα πολιτιστικό γεγονός με ταυτότητα, παράδοση και στοιχεία που αναδείκνυαν τον πολιτισμό και την ιστορία της πόλης μας. Με κύριους χώρους εκδηλώσεων σε ένα βενετσιάνικο κάστρο, με θέατρο, μουσική, χορό, εκθέσεις, ομιλίες, δρώμενα. Χάρη στο φεστιβάλ αυτό κατασκευάστηκε το «Θέατρο Ερωφίλη», στις μέρες του μυήθηκαν στις τέχνες πολλά, τότε; νεαρά παιδιά που στη συνέχεια δημιούργησαν θεατρικές ομάδες, μουσικά σύνολα ή ασχολήθηκαν γενικότερα με τις τέχνες. Εξαιρετικό παράδειγμα για τον τόπο μας».
ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θέτουν το ερώτημα, αν είναι τα πανηγύρια πολιτισμός. Είναι θα απαντήσουν οι Αντιδήμαρχοι αλλά θέτουν και τις παράλληλες προϋποθέσεις για το τί ακριβώς είναι το αυθεντικό παραδοσιακό πανηγύρι. Και κάπως έτσι θέτουν και το τι δεν είναι, αφού οι ασχήμιες σε αυτές τις διοργανώσεις είναι πέραν του δέοντος πολλές.
Ο Μάνος Τσάκωνας απάντησε, ότι «Το παραδοσιακό πανηγύρι του χωριού φυσικά και είναι πολιτισμός. Το πανηγύρι που γίνεται για να τιμήσουμε τον Άγιο-προστάτη του χωριού, με γλέντι στην φωτισμένη με λαμπιόνια πλατεία. Να μαζευτούν οι κάτοικοι, να έρθουν οι παραθεριστές επισκέπτες, να ευχηθούν με τσικουδιές και με κρασί.
Σε αυτό το πανηγύρι αναφέρομαι και σε αυτό πρέπει και πάλι να επικεντρωθούν οι πολιτιστικοί σύλλογοι ενισχύοντας και αναδεικνύοντας την παράδοση. Το έχουμε ανάγκη».
Η Ευαγγελία Γλαμπεδάκη, υποστήριξε από την πλευρά της, ότι «Τα πανηγύρια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αποτελούν συλλογικές εκδηλώσεις μνήμης, παράδοσης και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το λαϊκό πολιτισμό μας. Ωστόσο, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο διοργάνωσης, ώστε να διατηρούν τον αυθεντικό χαρακτήρα τους και να μην εκφυλίζονται σε απλές εμπορικές συναθροίσεις. Εμείς, στον Δήμο Αγίου Βασιλείου, υποστηρίζουμε και στεκόμαστε δίπλα στα πανηγύρια που τιμούν τις ρίζες μας και σέβονται την πολιτιστική μας ταυτότητα, ενισχύοντας παράλληλα τον ρόλο τους ως γέφυρες ανάμεσα στις γενιές και ως ευκαιρίες ανάδειξης του τοπικού στοιχείου».¨
Τέλος ο Μανώλης Ψαρουδάκης έθεσε την δική του άποψη λέγοντας: «Τα πανηγύρια, όταν βασίζονται σε αυθεντικές τοπικές παραδόσεις και έχουν ποιότητα στην οργάνωση και στο περιεχόμενο, είναι σαφώς μέρος της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει πολλές περιπτώσεις εκφυλισμού, με μουσικές επιλογές άσχετες με τον τόπο, μαζική κατανάλωση και έλλειψη μέτρου. Το ζητούμενο δεν είναι να καταργηθούν τα πανηγύρια, αλλά να επαναπροσδιοριστούν. Να επανέλθουν σε ένα ύφος που σέβεται την κοινότητα και το περιβάλλον της (ήταν και η φετινή θεματική του φεστιβάλ AMARI GREEN FESTIVAL). Στο ενδιάμεσο διάστημα χρειάζεται προσοχή γιατί κάθε πανηγύρι αντιπροσωπεύει το πολιτιστικό προφίλ κάθε χωριού. Σε αυτό το πλαίσιο, φεστιβάλ όπως το δικό μας προσπαθούν να αναδείξουν ένα εναλλακτικό πρότυπο πολιτιστικής συνάντησης».
ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ;
Οι πολίτες, πάντως αγαπούν και συμμετέχουν στις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αυτό διαπιστώνουν και οι τρεις Αντιδήμαρχοι που και φέτος το καλοκαίρι βρίσκονται από χωριό σε χωριό.
Το ίδιο ισχύει και στην πόλη. Ο Αντιδήμαρχος του Δήμου Ρεθύμνης είπε χαρακτηριστικά: «Ο κόσμος γνωρίζει πολύ καλά, επιλέγει και ανταποκρίνεται στην πλειοψηφία των εκδηλώσεων και αυτό μας κάνει εντύπωση λόγω του μεγάλου τους αριθμού, πολλές φορές, την ίδια μέρα. Το 2025 είναι μία χρονιά με πολλά sold out τόσο σε θεατρικές παραστάσεις, όσο και σε συναυλίες. Αξιοσημείωτη όμως είναι και η ανταπόκριση του κοινού σε όλες τις εκδηλώσεις με κινηματογράφο, ομιλίες και συναυλίες στα χωριά του Δήμου μας. Εκεί υπάρχει ένα πραγματικό αγκάλιασμα του κοινού, ένα μεγάλο και ειλικρινές ευχαριστώ. Το Ρεθυμνιώτικο κοινό είναι ιδιαίτερα αγαπητό στον καλλιτεχνικό κόσμο όχι μόνο λόγω της έντονης παρουσίας του αλλά και για τον σεβασμό του κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων».
Ο Αντιδήμαρχος Αμαρίου, υποστήριξε επίσης: «Η εμπειρία μας δείχνει ότι όταν οι εκδηλώσεις έχουν περιεχόμενο, συνέχεια και σέβονται το κοινό τους, τότε ο κόσμος ανταποκρίνεται – και μάλιστα δυναμικά. Το Amari Green Festival ξεκίνησε επιθετικά από την αρχή, χωρίς το φόβο της αποτυχίας αλλά με το πάθος στο στόχο και σήμερα έχει σταθεροποιηθεί σε ένα τετραήμερο πολιτιστικό γεγονός με πάνω από 40 εκδηλώσεις, συμμετοχές από όλη την Κρήτη και επισκέπτες που επιστρέφουν κάθε χρόνο. Αυτό που ζητά ο κόσμος δεν είναι απαραίτητα φαντασμαγορία· είναι η αλήθεια, η ποιότητα και η ζωντανή επαφή με τον πολιτισμό του τόπου του».
Τέλος η Αντιδήμαρχος Αγίου Βασιλείου, δήλωσε, ότι «Η ανταπόκριση του κόσμου στις πολιτιστικές μας εκδηλώσεις είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική και αποδεικνύει την ανάγκη της κοινωνίας για επαφή με την πολιτιστική δημιουργία και τις τέχνες γενικότερα.
Από πάντα, παρατηρούμε έντονο ενδιαφέρον τόσο από τους μόνιμους κατοίκους όσο και από επισκέπτες της περιοχής μας. Ο κόσμος αναζητά αυθεντικές εμπειρίες, και όταν του προσφέρονται με σεβασμό, ποιότητα και μεράκι, αγκαλιάζει τις δράσεις και συμμετέχει ενεργά. Αυτό μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε, να εξελισσόμαστε και να δημιουργούμε ακόμη πιο ποιοτικά πολιτιστικά γεγονότα».
ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ;
Παρά τις οικονομικές αντιξοότητες ο κόσμος όχι μόνο ανταποκρίνεται αλλά επιζητά την ποιοτική ψυχαγωγία. Οι διοργανωτές πραγματικά αγωνιούν για να δώσουν ταυτότητα και ουσία στις διοργανώσεις τους και ο προβληματισμός για τα πανηγύρια δείχνει πως βαίνει σε μια θετική κατεύθυνση.
Δεν είναι λοιπόν αμελητέα υπόθεση ο πολιτισμός. Αυτό σημαίνει πως χρειάζεται ουσιαστική στήριξη από την πολιτεία που έως σήμερα – αλήθεια είναι αυτό – έχει αθηνοκεντρικό χαρακτήρα ως προς τις συγκεκριμένες πολιτικές και ελάχιστα έως καθόλου δεν βλέπουμε το επίσημο κράτος να συμμετέχει στις κατά τόπο προσπάθειες.
Ερωτηθέντες οι τρεις Αντιδήμαρχοι για το ποιο αίτημα τους θα προέβαλαν προς την πολιτεία, πήραμε τις εξής απαντήσεις:
Ευαγγελία Γλαμπεδάκη: «Το βασικό μας αίτημα προς την πολιτεία είναι η ουσιαστική και σταθερή στήριξη της πολιτιστικής δραστηριότητας και στους μικρούς νησιωτικούς Δήμους, όπως ο δικός μας. Ζητούμε στοχευμένες χρηματοδοτήσεις, θεσμική υποστήριξη και την απλοποίηση διαδικασιών που συχνά καθυστερούν ή αποδυναμώνουν τις τοπικές πρωτοβουλίες. Ο πολιτισμός δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται αποσπασματικά ή συγκυριακά. Χρειάζεται μακροπρόθεσμος σχεδιασμός συνέπεια και συνεργασία. Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενη γιατί στον Δήμο Αγίου Βασιλείου έχουμε καταφέρει να λειτουργούμε με όραμα, συνέπεια και στρατηγική στόχευση. Υπάρχει συνεργασία ανάμεσα στις υπηρεσίες του Δήμου, τους τοπικούς φορείς και την κοινωνία των πολιτών, που μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε και να υλοποιούμε δράσεις με συνέχεια και αντίκρισμα. Ωστόσο, αυτή η προσπάθεια πρέπει να στηριχθεί έμπρακτα και από το κράτος. Οι Δήμοι δεν μπορούν να σηκώνουν μόνοι τους το βάρος του πολιτισμού, ειδικά όταν αυτός λειτουργεί ως μοχλός τοπικής ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής και πολιτιστικής ταυτότητας. Η κρατική ενίσχυση, τόσο σε επίπεδο πόρων όσο και πολιτικής βούλησης, είναι καθοριστικής σημασίας για να ανθίσει ο πολιτισμός στην περιφέρεια και να μη μείνει προνόμιο των μεγάλων αστικών κέντρων».
Μάνος Τσάκωνας: «Υποδομές! Η συμβολή στην συντήρηση και την ανάδειξη χώρων πολιτισμού είναι πιστεύω ότι πιο πολύτιμο μπορεί να προσφέρει η Πολιτεία. Υπάρχουν εξαιρετικοί χώροι στους οικισμούς μας, όπως οι γερμανικοί στρατώνες στον Άγιο Κωνσταντίνο, ένας χώρος κατάλληλος να στεγάσει κάθε μορφή τέχνης, όμορφα παλιά σχολεία που μπορούν να αναδειχτούν και να χρησιμοποιηθούν ως μικροί μουσειακοί χώροι -μοναδικό παράδειγμα το Σχολικό Μουσείο του Δήμου μας στην Αμνάτο- αλλά και χώροι εδώ στην πόλη όπως ο προμαχώνας του Αγίου Παύλου στη Φορτέτσα ή επίσης στο εσωτερικό του κάστρου το Δίδυμο κτήριο. Όλοι αυτοί οι χώροι χρειάζονται μελέτες, χρήματα και κυρίως αποφάσεις με τόλμη».
Μανώλης Ψαρουδάκης: «Θα θέλαμε να δούμε έναν πιο ξεκάθαρο στρατηγικό σχεδιασμό για τον Πολιτισμό στην περιφέρεια. Όχι μόνο μέσα από επιχορηγήσεις – που φυσικά είναι απαραίτητες –, αλλά κυρίως μέσα από την ενίσχυση δομών και συνεργειών: στήριξη πολιτιστικών φορέων, εκπαίδευση στελεχών πολιτισμού στην επαρχία, δίκτυα φεστιβάλ, και κυρίως θεσμική αναγνώριση της δουλειάς που γίνεται "χαμηλόφωνα", αλλά με ουσία. Το Amari Green Festival θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρότυπο προς αυτή την κατεύθυνση, αρκεί να υπάρξει στήριξη σε βάθος χρόνου».
