Αυτό το βιβλίο, το τρίτο του Νεκτάριου Νικολακάκη, είναι το αποτέλεσμα επέκτασης της ερευνητικής του δραστηριότητας, που χρησιμοποιήθηκε στο πλαίσιο εκπόνησης της μεταδιδακτορικής εργασίας του στον τομέα της Εκκλησιαστικής Ιστορίας, Χριστιανικής Γραμματείας, Αρχαιολογίας και Τέχνης του Τμήματος Θεολογίας, της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η συνέχεια της ενασχόλησής του με τα εκκλησιαστικά πράγματα της μεγαλονήσου στα τέλη του 19ου αιώνα και το ζωηρό ενδιαφέρον του για επέκταση της έρευνας και κατά τη σύγχρονη εποχή προσδιόρισε το χαρακτήρα και το περιεχόμενο και αυτής της μελέτης.
Από τις μεταπτυχιακές του σπουδές, ο Νεκτάριος Νικολακάκης άφησε να φανεί το ενδιαφέρον του για την ιστορία της Εκκλησίας της Κρήτης, ιδιαίτερα την Ιστορία των Μονών της.
Αυτός ο κύκλος της ερευνητικής δραστηριότητάς του καλύπτει την περίοδο από την αρχή έως το τέλος της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Κρήτη, και είναι το αποτύπωμα που άφησε η πρώτη ορθόδοξη μοναστηριακή οργάνωση και λειτουργία, όπως καταγράφεται στην Εκκλησιαστική Ιστορία της Κρήτης.
Αυτή, η τελευταία προσπάθεια παρουσιάζεται σε τρεις ενότητες:
- Α΄ Ο Διοργανισμός του 1870 και οι οικονομικές αναταράξεις στην Ιερά Μονή Χρυσοπηγής Χανίων. Αναφέρεται πώς από τους Γενικούς Κανονισμούς δημιουργήθηκε το νομοθετικό πλαίσιο του Διοργανισμού. Η περιουσία της Μονής, σύμφωνα με το Κτηματολόγιο του 1871 και οι ενοικιάσεις των μοναστηριακών κτημάτων.
- Β΄ Ο Καταστατικός νόμος του 1900 και το νέο οικονομικό γίγνεσθαι της Ιεράς Μονής Χρυσοπηγής. Το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου 1878-1898: Από τη Σύμβαση της Χαλέπας στην Αυτονομία. Η σύμβαση του 1900 και η ψήφιση του Καταστατικού Νόμου. Η θέση των ορθόδοξων μονών κατ’ εφαρμογή του νόμου 276/1900. Αντιδράσεις απέναντι στον Καταστατικό Χάρτη και η ανασύσταση των μονών. Ο Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Διονύσιος και το οικονομικό μοντέλο του Διοργανισμού στο νέο πλαίσιο του 1900. Το Κτηματολόγιο του 1918.
- Γ΄ Η έγγειος ιδιοκτησία και οι ενοικιάσεις των μοναστηριακών κτημάτων.
Ό,τι αναφέρεται παραπάνω, έχει επίκεντρο τη Μονή της Ζωοδόχου Πηγής Χανίων, που δίνει, όμως, μια αντιπροσωπευτική εικόνα για τη θέση συνολικά των ορθόδοξων μοναστηριακών ιδρυμάτων της Κρήτης στην κρίσιμη καμπή του 1900.
Μιχάλης Τρούλης
Πρόεδρος Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου
