ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
MENOY
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

100 χρόνια από την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου 1914-2014 του Γιώργου Λινοξυλάκη

0

Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια ακριβώς από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, που μαζί με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελούν τις πιο φρικτές και μαύρες σελίδες της ιστορίας της ανθρωπότητας. Ποτέ ξανά μέχρι το 1914 δεν είχε ποτέ διεξαχθεί μια ένοπλη σύγκρουση με τη συμμετοχή τόσων πολλών χωρών. Διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1914 ως τις 11 Νοεμβρίου 1918, Στην ουσία αν και ήταν μία  -κατά κύριο λόγο - μεγάλη ευρωπαϊκή διένεξη με τα κύρια μέτωπα στη Γηραιά Ήπειρο, η επέκτασή της  ήταν  και στη περιφέρεια, με ενεργό συμμετοχή αποικιακών στρατευμάτων με την εμπλοκή ακόμα και αμερικανικών προσέδωσαν  τελικά την έννοια του παγκόσμιου πολέμου.

Γράφει ο Γιώργος Λινοξυλάκης

Η έκρηξη του πολέμου

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, που λεγόταν και <<ο Μεγάλος Πόλεμος>> μέχρι την έναρξη του Β’ Πολέμου, διεξήχθη στην Ευρώπη, την Αφρική, στη Μέση και την Άπω Ανατολή. Στο ένα στρατόπεδο βρίσκονταν οι δυνάμεις της κεντρικής Ευρώπης (η Γερμανία, η Αυστροουγγαρία και οι σύμμαχοί τους) και στο άλλο η Τριπλή Συμμαχία ή Αντάντ (η Βρετανία και η αυτοκρατορία της, η Γαλλία, η Ρωσία και οι σύμμαχοί τους) μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής οι οποίες εισήλθαν στον πόλεμο το 1917. Σχεδόν 10 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν και διπλάσιοι τραυματίστηκαν.

Ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος, διάδοχος του Αυστροουγγρικού θρόνου, δολοφονείται τον Ιούνιο στο Σεράγεβο της Βοσνίας από τον Σέρβο Γκαβρίλο Πρίντσιπ. Η αυστροουγγρική κυβέρνηση υποψιάζεται τη Σερβία για συνέργεια στον φόνο και απειλεί με αντίποινα. Μετά τη δολοφονία του Σεράγεβο οι αντίπαλες ευρωπαϊκές δυνάμεις κινητοποιούν τα στρατεύματά τους. Η Αυστρία κηρύσσει τον πόλεμο στη Σερβία η οποία υποστηρίζεται από τη Ρωσία και εισβάλλει στη χώρα. Η Γερμανία δηλώνει τη στήριξή της στην Αυστρία και κηρύσσει  τον πόλεμο στη Ρωσία. Αυτή υποστηρίζεται από τη Γαλλία η οποία ετοιμάζεται για σύρραξη. Τον Αύγουστο η Γερμανία εισβάλλει στο Βέλγιο θέλοντας να φτάσει στη Γαλλία. Η Βρετανία κηρύσσει τον πόλεμο στη Γερμανία για να προστατεύσει τη βελγική ουδετερότητα. Η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και οι σκανδιναβικές χώρες απέχουν του πολέμου που πλήττει την υπόλοιπη Ευρώπη. Τον Σεπτέμβριο του 1914 ο πόλεμος φτάνει στον Ειρηνικό και στην Αφρική, καθώς οι Βρετανοί και οι τα αυτοκρατορικά τους στρατεύματα επιτέθηκαν και κατέλαβαν τις γερμανικές αποικίες του Τόγκο, του Καμερούν, της Γερμανικής Δυτικής Αφρικής, της Γερμανικής Νοτιοδυτικής Αφρικής, της Νέας Γουινέας και των Καρολίνων νήσων.  Στο παρακάτω χρονολόγιο αναφέρουμε πολύ συνοπτικά τα σημαντικότερα γεγονότα και μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Χρονολόγιο  του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου – Σημαντικά γεγονότα

1-4 Αυγούστου      Η Γερμανία κηρύσσει τον πόλεμο  στη Ρωσία και τη Γαλλία και

                                  εισβάλλει στο Βέλγιο. Η Βρετανία κηρύσσει τον πόλεμο στη

                                 Γερμανία.

26 -29 Αυγούστου   Οι ρωσικές δυνάμεις ηττώνται στο Τάννενμπεργκ.

5 - 9 Σεπτεμβρίου   Οι γερμανικές δυνάμεις  ανακόπτονται στη μάχη του Μάρνη.

19 Οκτωβρίου         Η Οθωμανική Αυτοκρατορία εισέρχεται στον πόλεμο, κατά της

                                  Ρωσίας και της Βρετανίας.

22 Απριλίου        Πρώτη χρήση δηλητηριωδών αερίων σε μάχη.

25 Απριλίου       Βρετανικές, αυστραλιανές και νεοζηλανδικές δυνάμεις

                              αποβιβάζονται  στην Καλλίπολη.

24 Μαΐου            Η Ιταλία κηρύσσει τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία

                             Αυστροουγγαρία και Οθωμανική Αυτοκρατορία)

21 Φεβρουαρίου  Οι Γερμανοί επιτίθενται στο Βερντέν.

31 Μαΐου                Διεξάγεται η Ναυμαχία της Γιουτλάνδης

1 Ιουλίου                Αρχίζει η βρετανική επίθεση στο Σομ, για πρώτη φορά

                                 χρησιμοποιούνται τα άρματα μάχης (τανκς) κατά τη διάρκεια της

                                επίθεσης στο Σομ.

6 Απριλίου           Οι Ηνωμένες Πολιτείες κηρύσσουν τον πόλεμο στις Κεντρικές

                               Δυνάμεις

31 Ιουλίου            Αρχίζει η βρετανική επίθεση στο Πασεντέλ

Οκτώβριος           Ξεσπά η Επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία.

3 Μαρτίου      Υπογράφεται  η Συνθήκη του Μπρεστ – Λιτόφσκ μεταξύ Ρωσίας και

                          Κεντρικών Δυνάμεων.

21 Μαρτίου    Γερμανική επίθεση στο Δυτικό Μέτωπο.

8 Αυγούστου  Οι Σύμμαχοι αντεπιτίθενται στην Αμιένη

11 Νοεμβρίου  Κατάπαυση του πυρός και τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου

Τα νέα όπλα

Στα τέσσερα χρόνια που διήρκεσε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος οι επιθέσεις στο Δυτικό Μέτωπο είχαν στόχο να σπάσει ο αποκλεισμός των χαρακωμάτων, με τη βοήθεια του πυροβολικού, και να διασπαστεί η άμυνα του εχθρού για την προώθηση του ιππικού και του πεζικού. Καθώς όμως ο αριθμός των απωλειών αυξανόταν,  γινόταν όλο και πιο δύσκολη η ανανέωση δυνάμεων σε άνδρες και πυρομαχικά. Έγινε σαφές και στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές -Κεντρικές Δυνάμεις και Σύμμαχοι της Αντάντ -  ότι ήταν απαραίτητες αλλαγές στις τεχνικές και τη στρατηγική. Έτσι χρησιμοποιήθηκαν νέα όπλα. Τον Απρίλιο του 1915, οι Γερμανοί άρχισαν να χρησιμοποιούν δηλητηριώδη ασφυξιογόνα αέρια κατά των Συμμάχων στη μάχη της Υπρ, στο Δυτικό Βέλγιο. Παρόλο που οι στρατιώτες ήταν εφοδιασμένοι με αντιασφυξιογόνες μάσκες, τα αέρια αυτά σκότωσαν πολλούς και στα δύο στρατόπεδα και έγιναν το κύριο χαρακτηριστικό του πολέμου. Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν αεροσκάφη που παρακολουθούσαν τις θέσεις των εχθρών και βομβάρδιζαν επίγειους στόχους. Οι Βρετανοί εφηύραν το άρμα μάχης ή τανκ ένα ρομβοειδές ερπυστριοφόρο  όχημα, που είχε σχεδιαστεί για να διασχίσει την ουδέτερη ζώνη και τα χαρακώματα και να καταστρέψει τα μηχανικά όπλα των εχθρικών θέσεων, επιτρέποντας έτσι την προώθηση του πεζικού. Καθώς το τανκ δεν αναχαιτιζόταν από πυροβόλα όπλα, η χρήση του αποτέλεσε την αρχή του τέλους για τον πόλεμο των χαρακωμάτων. Επιπλέον, νέα όπλα του πεζικού, όπως οι όλμοι, τα φλογοβόλα και οι χειροβομβίδες αύξησαν την απόδοση του στρατού.

Η Ελλάδα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Με την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου παρουσιάστηκε έντονη διαφωνία μεταξύ του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου και του βασιλιά Κωνσταντίνου Α’. Ο Βενιζέλος πίστευε ότι η έξοδος της Ελλάδας στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ, θα ωφελούσε τα εθνικά συμφέροντα, ενώ ο φιλογερμανός βασιλιάς Κωνσταντίνος, επειδή δεν μπορούσε να ωθήσει, την Ελλάδα στον ίδιο συνασπισμό με την Τουρκία, διακήρυττε την ανάγκη τήρησης αυστηρής ουδετερότητας.  Οι συμβατικές υποχρεώσεις προς τους συμμάχους, που αγνοήθηκαν από τους συνωμοτικούς ανακτορικούς κύκλους, εξανάγκασαν τον Βενιζέλο δύο φορές σε παραίτηση, ενώ το στέμμα έχριε αντισυνταγματικά διαδοχικούς πρωθυπουργούς τους φιλοβασιλικούς Δημήτριο Γούναρη και Στέφανο Σκουλούδη. Ακολούθησε η παράδοση του Ρούπελ στους Γερμανούς και τους Βούλγαρους κι ενώ οι εξευτελισμοί εις βάρος της εθνικής ακεραιότητας εξακολουθούσαν, ο αμετανόητος βασιλιάς ως δικτάτορας διόριζε πρωθυπουργό τον Νικόλαο Καλογερόπουλο. Υπό αυτές τις συνθήκες ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να επαναστατήσει, για να εφαρμόσει την πολιτική για την οποία είχε λάβει επανειλημμένα λαϊκή εντολή. Η προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση της Τριανδρίας (Βενιζέλος, Δαγκλής, Κουντουριώτης) εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη (26 Σεπτεμβρίου 1916) και κήρυξε έκπτωτο το βασιλιά Κωνσταντίνο Α’, ενώ οι φιλοβασιλικοί της Αθήνας αναθεμάτισαν τον Βενιζέλο. Η Ελλάδα χωρίστηκε σε δύο κράτη, ο εθνικός διχασμός ήταν πλέον πραγματικότητα. Με την παρέμβαση των Αγγλογάλλων ο Κωνσταντίνος εκθρονίστηκε (Ιούνιος 1917) και ο νόμιμος πρωθυπουργός Βενιζέλος με την κυβέρνησή του εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα στις 14 Ιουνίου 1917. Επανέφεραν τη Βουλή του 1915 που πραξικοπηματικά είχε καταλύσει ο βασιλιάς, και κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας και της Βουλγαρίας, εκκαθαρίζοντας το στρατό από τα φιλοβασιλικά στοιχεία.

Η Ελλάδα στο πλευρό της Αντάντ παίρνει μέρος στις επιχειρήσεις των Συμμάχων στο βαλκανικό μέτωπο και στις 17 Μαΐου 1918 θριαμβεύει στη μάχη του Σκρα κατά των Γερμανών και των Βουλγάρων. Το Σεπτέμβριο η Βουλγαρία συνθηκολογεί και τον Οκτώβριο η Τουρκία υπογράφει ανακωχή. Ο αγγλογαλλικός στόλος καταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη και μαζί του εγκαθίσταται ένα άγημα ελληνικού στρατού με αρχηγό τον Λεωνίδα Παρασκευόπουλο, ενώ ο ελληνικός στόλος με το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ αγκυροβολεί στο Βόσπορο. Η εξωτερική πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου θριάμβευσε, με τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η Βουλγαρία σύμφωνα με τη Συνθήκη του Νεϊγύ (14 Νοεμβρίου 1919), παραχωρεί στην Ελλάδα την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη. Η Συνθήκη προέβλεπε και τη δυνατότητα αμοιβαίας εθελούσιας μετανάστευσης. Η Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου 1920),  αναφερόταν στο εδαφικό καθεστώς της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Ελλάδα έλαβε την Ίμβρο, την Τένεδο και την Ανατολική Θράκη ως την Αδριανούπολη. Η Σμύρνη και η περιοχή της θα βρίσκονταν υπό ελληνική επικυριαρχία και ύστερα από πέντε χρόνια οι κάτοικοί της θα αποφάσιζαν με δημοψήφισμα για την οριστική ένωση με την Ελλάδα.

Τα επακόλουθα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου

Το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, είχε σαν αποτέλεσμα τον επανασχεδιασμό του χάρτη της Ευρώπης, η Γερμανία χάνει ένα μεγάλο μέρος των εδαφών της και υπογράφει τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, σύμφωνα με την οποία έπρεπε να καταβάλλει μεγάλες αποζημιώσεις στους Συμμάχους και να αποστρατιωτικοποιήσει την περιοχή της Ρηνανίας. Η Αυστροουγγαρία διαλύεται και διασπάται σε πολλά ανεξάρτητα κράτη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία στη δύση της ύπαρξής της εξαναγκάζεται να υπογράψει τη Συνθήκη των Σεβρών, που οδηγεί σε απώλεια των αραβικών περιοχών και τμήματος της Ανατολίας. Η ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών που είχε σαν σκοπό την διαφύλαξη της ειρήνης και της ασφάλειας θα αποδειχθεί ως ανεπαρκής στα επόμενα χρόνια καθώς δεν θα μπορέσει να διαφυλάξει το αγαθό για το οποίο είχε ιδρυθεί , καθώς η ανθρωπότητα όδευε από τη δεκαετία του 1930 προς τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα γεγονότα του 20ου αιώνα, Εκδόσεις Καρακωτσόγλου

Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος οι αιτίες, η φρίκη, ο Μεσοπόλεμος Εκδόσεις Τεγόπουλος

Εγκυκλοπαίδεια Grand Larousse

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΙΝΟΞΥΛΑΚΗΣ

0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ