Μετά από καθυστέρηση δεκαετιών και πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δύο ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες για την Κρήτη εγκρίθηκαν από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, ανοίγοντας τον δρόμο για τη θεσμοθέτηση σαφών κανόνων προστασίας και δραστηριοτήτων στις περιοχές Natura.
Ο Χαράλαμπος Φασουλάς, έφορος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, εξηγεί τι αλλάζει για την Κρήτη και το Ρέθυμνο, ποια είναι τα επόμενα βήματα και γιατί η έγκριση αυτή αποτελεί ορόσημο για τη διαχείριση και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Συνέντευξη: Σταύρος Ρακιντζής
Τι σημαίνει για τις περιοχές Natura η τελική έγκριση σε δύο ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες από το Υπουργείο Περιβάλλοντος;
«Είναι κομβικής σημασίας αυτή η έγκριση των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών, γιατί ουσιαστικά μέχρι τώρα αυτό που είχαμε ήταν μόνο όρια. Δηλαδή σε ένα χάρτη είχαμε τα όρια των περιοχών Natura. Δεν είχαμε το πλαίσιο με το οποίο θα γίνεται η διαχείριση αυτών των περιοχών. Δεν είχαμε τη ζωνοποίηση, όπως λέμε, αυτών των περιοχών και για οτιδήποτε έπρεπε να γίνει μέσα σε αυτές τις περιοχές, εφόσον δεν υπήρχε το κανονιστικό πλαίσιο, θα έπρεπε να γίνει μια αντίστοιχη ειδική περιβαλλοντική μελέτη. Από ένα μικρό μονοπατάκι που θα μπορούσε να γίνει, μέχρι μια πολύ μεγάλη επένδυση εκατομμυρίων. Διότι ήταν τόσο δύσκολες οι διαδικασίες και μάλιστα, ακριβώς επειδή δεν υπήρχε αυτό το κανονιστικό πλαίσιο, ακούγαμε και πολλές φωνές διαμαρτυρίας μέχρι τώρα, ότι στις περιοχές Natura δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Οι περιοχές Natura είναι εμπόδιο, δεν μας αφήνουν να κάνουμε καμία δραστηριότητα, από αιρετούς, από ιδιώτες, ήταν έτσι ένα διαρκές παράπονο θα έλεγα και διαμαρτυρία που ακουγόταν και εν μέρει είχε τη βάση της. Γιατί κανονικά, αυτό ήταν μία υστέρηση της ελληνικής πολιτείας, εδώ και 25 χρόνια, που είχε την υποχρέωση, από τη στιγμή που οριοθέτησε τις περιοχές Natura, ουσιαστικά να εκπονήσει τα διαχειριστικά σχέδια και τις διαχειριστικές μελέτες, που αυτά τα διαχειριστικά σχέδια. τι είναι στην ουσία. Πλέον, οι περιοχές Natura αναλύονται σε επιμέρους ζώνες προστασίας. Κάθε μία από αυτές τις ζώνες προστασίας έχει ιδιαίτερο καθεστώς, που σημαίνει δηλαδή ότι σε κάποιες ζώνες επιτρέπονται κάποιες δραστηριότητες, σε κάποιες άλλες ζώνες δεν επιτρέπονται δραστηριότητες και βέβαια πλέον, μετά τη ζωνοποίηση, υπάρχει ακριβώς αυτό που λέμε το καθεστώς και ο τρόπος διαχείρισης. Δηλαδή, τι ακριβώς μπορείς να κάνεις και τι δεν μπορείς να κάνεις σε κάθε ζώνη. Κατά συνέπεια, εάν αυτό το έχουμε, γιατί έχουμε ακόμα κάποια βήματα μέχρι να το οριστικοποιήσουμε, αν αυτό ολοκληρωθεί, τότε πλέον δεν χρειάζεται για οποιοδήποτε έργο να πρέπει να κάνεις την ειδική περιβαλλοντική μελέτη. Κοιτάζεις το χάρτη, κοιτάζεις σε ποια ζώνη είσαι και σου λέει τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται στη ζώνη της συγκεκριμένη. Οπότε αυτό ήταν ένα απαραίτητο εργαλείο, μάλιστα, για να διαχειριστεί και κανείς τις περιοχές. Γιατί μέχρι τώρα έχεις τις περιοχές, αλλά στην ουσία ακόμα και για τη διαχείριση, ακόμα και για την προστασία έπρεπε να κάνεις ειδικές μελέτες και μέτρα. να εγκριθούν και αφού εγκριθούν να αρχίσεις να τα υλοποιείς. Είναι δηλαδή το κανονιστικό πλαίσιο το οποίο βάζει σε μία τάξη το τι μπορεί να γίνει και πού μπορεί να γίνει μέσα στις περιοχές Natura.»
Το οποίο εκκρεμούσε 25 χρόνια…
«Έγινε μετά από πρόστιμα τα οποία έχουμε φάει, βέβαια, από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτές οι μελέτες είχαν ξεκινήσει, αν θυμάμαι καλά, να εκπονούνται τουλάχιστον μία πενταετία τώρα και υπήρξε και μία καθυστέρηση για την έγκριση τους από το Υπουργείο, γιατί είχαν κατατεθεί πάνω από δύο χρόνια, αν θυμάμαι καλά, στο Υπουργείο προς έγκριση και υπήρξε επίσης μία καθυστέρηση στην έγκριση. Η ουσία είναι ότι εγκρίθηκαν, για την Ανατολική Κρήτη πριν από μερικούς μήνες. Σχεδόν το μισό Ρέθυμνο ανήκει στην αντίστοιχη μελέτη της Ανατολικής Κρήτης και πρόσφατα εγκρίθηκε και η αντίστοιχη μελέτη που αφορά τη Δυτική Κρήτη, δηλαδή το δυτικό Ρέθυμνο και το νομό Χανίων. Πλέον για όλη την Κρήτη έχουμε εγκεκριμένες αυτές τις ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες. Είπα τώρα, ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία, γιατί για να μπορέσει αυτή να ισχύσει, αυτός ο κανονισμός και αυτό το διαχειριστικό πλαίσιο, ουσιαστικά θα πρέπει να εκδοθούν τα αντίστοιχα προεδρικά διατάγματα. Αυτό σημαίνει, ότι μετά την έγκριση αυτών των μελετών θα πρέπει να ακολουθεί το στάδιο της ανοικτής διαβούλευσης και στη συνέχεια, μετά τα όποια σχόλια, μπορεί να προταθούν πιθανές τροποποιήσεις. Θα πρέπει να γίνουν αντίστοιχες τροποποιήσεις και να προχωρήσουμε σε ένα προεδρικό διάταγμα, που θα είναι πλέον νόμος του κράτους και με βάση αυτό το νόμο θα καθορίζεται τι ακριβώς επιτρέπεται και πού ακριβώς επιτρέπεται στις περιοχές Natura.»
Στο νομό Ρεθύμνου ποιες περιοχές είναι ενταγμένες;
«Είναι οι γνωστές περιοχές, θα έλεγα. Είναι ένα κομμάτι της περιοχής, αν ξεκινήσουμε από τα δυτικά της περιοχής εκεί στη λίμνη Κουρνά-Γεωργιούπολη που συνεχίζει την ακτογραμμή αυτή του Αποκόρωνα προς τα βόρεια, είναι το νότιο κομμάτι που ξεκινάει στην ουσία από την περιοχή δυτικά του Πλακιά, δηλαδή Ροδάκινο και ουσιαστικά είναι μια τεράστια ζώνη η οποία καλύπτει και συνεχίζει μέχρι όλα τα Λευκά Όρη, είναι το κομμάτι το οποίο είναι Πρέβελη, Άγιος Βασίλειος, που συνεχίζεται και πηγαίνει μέχρι περίπου και το Σπήλι και μετά είναι το πολύ μεγάλο κομμάτι, που είναι όλο το κομμάτι του Κέδρους όλος ο ορεινός Ψηλορείτης, στην ουσία πάνω από τους οικισμούς, δηλαδή Ανώγια, Λιβάδια, Ζωνιανά και αντίστοιχα από την νότια πλευρά Φουρφουρά, Βισταγή και αυτά τα χωριά και επίσης υπάρχει κι άλλη μια περιοχή η οποία είναι, νομίζω, η παραλία που ξεκινάει ανατολικά του Ρεθύμνου και φτάνει σχεδόν μέχρι τη Σκαλέτα που είναι και η ζώνη ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας, οπότε αυτές ήταν οι γνωστές ζώνες οι οποίες είχαμε στις περιοχές Natura και στις οποίες πλέον τώρα καθορίστηκαν οι συγκεκριμένες ζώνες ανά περιοχή. Υπάρχουν κάποιες μικρές περιοχές, κάποιες πολύ μικρές περιοχές, που είναι οι περιοχές όπως λέμε απόλυτης προστασίας της φύσης, όπου εκεί δεν επιτρέπεται καμία δραστηριότητα, γιατί στην ουσία είναι οι περιοχές που είναι από αυστηρή προστασία και αυτές βέβαια είναι πολύ λίγες και είναι σημεία, δηλαδή είναι στις περισσότερες περιπτώσεις κάποια συγκεκριμένα σπήλαια και βέβαια σε ένα κομμάτι μέσα στην περιοχή του φαραγγιού του Πρέβελη, που είναι το κομμάτι αυστηρής προστασίας για το φοίνικα του Θεόφραστου και την παρόχθια ζωή που υπάρχει και μετά υπάρχουν ζώνες χαλαρότερης προστασίας, που έτσι απλώνονται σε όλες αυτές τις περιοχές. Αυτό που είναι καινούριο και προέκυψε από αυτή τη μελέτη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι αυτές είναι περιοχές Natura, είναι ότι σε κάποιες περιοχές ορίστηκαν κάποιες ζώνες που λέγονται είτε οικολογικοί διάδρομοι. Για παράδειγμα όλη η λεκάνη του Αμαρίου, η λεκάνη του Πλατύ ποταμού, η οποία είναι εκτός περιοχής Natura και είναι όντως εκτός περιοχής Natura, που είναι ανάμεσα στο Κέδρος και στον Ψηλορείτη, ορίζεται πλέον ως οικολογικός διάδρομος για τα πουλιά, γιατί στην ουσία είναι μια ζώνη επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο περιοχές του Κέδρους και του Ψηλορείτη. Δεν αλλάζει τίποτα σε σχέση με το καθεστώς και με το τι μπορεί και τι δεν επιτρέπεται μέσα στην περιοχή. Απλά μπαίνουν κάποιοι ειδικοί όροι σε αυτή την περιοχή, όσον αφορά την εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Δηλαδή, ενώ δεν υπήρχε πριν κανένα οποιοδήποτε πλαίσιο, σε αυτή την ζώνη, τον οικολογικό διάδρομο, ορίζεται πλέον ότι για οποιαδήποτε εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα ισχύει αυτό που ισχύει και για τις περιοχές Natura σε αυτή την ζώνη.»
Με τα όρια δεν αλλάζει κάτι.
«Μπαίνει απλά μία επιπλέον, αν θέλετε, πρόβλεψη για αυτή την περιοχή ανάμεσα στο Κέδρος και στον Ψηλορείτη, όπως επίσης και μία πολύ μεγαλύτερη περιοχή που είναι βόρεια της περιοχής Natura του Ψηλορείτη, δηλαδή βόρεια, που καλύπτει στην ουσία όλο το Μυλοπόταμο μέχρι και τον Κουλούκωνα, που αυτή είναι μία περιφερειακή ζώνη πάλι για την προστασία της ορνιθοπανίδας, που στην ουσία πάλι έχει την ίδια πρόβλεψη, ότι για την εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως αιολικών, ισχύουν αυτό που ισχύει για τις περιοχές Natura, ως προς την αδειοδότησή τους. Αλλά δεν αλλάζει τίποτα όσον αφορά τα όρια.»
Οι δύο ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες τι κανόνες επιβάλλουν σε αυτές τις περιοχές;
«Είναι κανόνες οι οποίοι ρυθμίζουν, για παράδειγμα τη δόμηση. Πού μπορεί να δομηθεί κάτι. Πού μπορούν να λειτουργήσουν περίπτερα, χώροι αναψυχής. Πού μπορούν να λειτουργήσουν τουριστικές μονάδες, με διάφορα χαρακτηριστικά και μεγέθη. Πού επιτρέπεται η διάνοιξη καινούργιων δρόμων ή που δεν επιτρέπεται η διάνοιξη καινούργιων δρόμων. Πού επιτρέπονται διάφορες παραγωγικές δραστηριότητες, ας πούμε. Κτηνοτροφία, σε κάποιες περιοχές, για παράδειγμα, προβλέπεται, που έχουμε κρίσιμο πρόβλημα όσον αφορά την ερημοποίηση, εκ περιτροπής βόσκηση σε κάποιες περιοχές. Δηλαδή για ένα διάστημα μία περιοχή, ένα διάστημα μία άλλη περιοχή. Επιτρέπονται, γεωργικές δραστηριότητες ούτως ή άλλως επιτρέπονται. Τουριστικές δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού. Κάπου επιτρέπονταν, κάπου δεν επιτρέπονταν. Ρυθμίζει, λοιπόν, όλο το πλαίσιο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που μπορούν να λάβουν χώρα μέσα στις περιοχές Natura και δεν ισχύει πλέον αυτό, ότι στις περιοχές Natura απαγορεύονται τα πάντα. Όχι, δεν απαγορεύονται τα πάντα. Επιτρέπονται συγκεκριμένα πράγματα σε συγκεκριμένες πλέον ζώνες. Περισσότερο έχει να κάνει με τις δραστηριότητες ακριβώς και όχι τόσο με τη χρήση γη, γιατί οι χρήσεις γης είναι συγκεκριμένες που υπάρχουν. Δεν αλλάζει, δηλαδή, η χρήση γη στην περιοχή. Είναι μια περιοχή βοσκότοπος, είναι κτηνοτροφική ζώνη, θα παραμείνει βοσκότοπος, κτηνοτροφική ζώνη. Αυτό δεν αλλάζει όσον αφορά τη χρήση της γης και είναι σε όλη την Κρήτη και υπάρχει μια τεράστια λίστα που σας λέω είναι ανάλογα από δόμηση, μέχρι έργα υποδομής, μέχρι ανθρώπινες δραστηριότητες, παραγωγικές, αναψυχής, που αυτή ορίζεται βέβαια από ένα προεδρικό διάταγμα του 2018 και ένα μεταγενέστερο νόμο που τροποποίησε και λέει ας πούμε ότι σε κάθε ζώνη προβλέπουν αυτά και αυτά και αυτά ή μπορούν να προβλέπουν αυτά και αυτά και αυτά ή απαγορεύονται αυτά και αυτά, η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για κάθε μια ζώνη προβλέπει τι ακριβώς προβλέπεται και τι δεν επιτρέπεται. Προτείνει ειδική περιβαλλοντική μελέτη και κάποιες επιπλέον δραστηριότητες οι οποίες, για παράδειγμα στο προεδρικό αυτό διάταγμα δεν προβλέπονται και προτείνει ότι θα έπρεπε να προβλέπονται, ζητώντας ουσιαστικά τροποποίηση αυτού του προεδρικού διατάγματος.»
Άρα μπαίνει όμως και σε τέτοιες λεπτομέρειες.
«Ναι, γενικά στη Ζώνη Απόλυτης Προστασίας της Φύσης απαγορεύεται η παρουσία του ανθρώπου. Σημαίνει Απόλυτη Προστασία της Φύσης. Ούτως ή άλλως αυτές οι περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης είναι πάρα πολύ μικρές περιοχές. Είναι πολύ μικρές ζώνες οι οποίες για παράδειγμα είναι η είσοδος ενός σπηλαίου που καθορίζει και την είσοδο για παράδειγμα στο σπηλαίο. Μπαίνουν οι κανόνες που δεν υπήρχαν. Αυτό είναι το θέμα και θα έπρεπε για να τα ορίσεις όλα αυτά να κάνεις ειδική περιβαλλοντική μελέτη για κάθε έργο που θέλεις να κάνεις. Τώρα πλέον, αν καθοριστεί αυτό το πλαίσιο, δεν χρειάζεται ειδική περιβαλλοντική μελέτη. Δεν προσπαθείς, ας πούμε, θέλω να κάνω μία επένδυση για παράδειγμα ένας ιδιώτης και προσπαθεί να κάνει μια ειδική περιβαλλοντική μελέτη, να πληρώσει πόσα χρήματα για να καταλήξει στο τέλος ότι δεν μπορεί να το κάνει.»
Καθώς είναι σε εξέλιξη η εκπόνηση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων, πώς μπορούν να συνδυαστούν με τις ειδικές μελέτες Natura;
«Από τη γρήγορη ματιά, νομίζω ότι μέσα στις περιοχές Natura, ως προς τις οικιστικές ζώνες, ισχύουν οι κανόνες που αφορούν την χωροταξία και το περιβάλλον. Δεν υπεισέρχεται, δηλαδή, στο κομμάτι το οικιστικό, αυτό που ορίζεται ως οικιστική ζώνη των οικισμών.»
