Η διαμόρφωση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του ατόμου,  ξεκινά από τη νηπιακή του ηλικία και επεκτείνεται στη διάρκεια του βίου του. Καθοδηγητές του, οι γονείς, το σχολείο, η κοινωνία και  το ίδιο το άτομο.

Η έναρξη της ενεργούς συμμετοχής του ατόμου στη διαδικασία, επηρεάζεται από την πρόοδο της πνευματικής του  εξέλιξης, την περίοδο ανατροφής και μόρφωσής του, π.χ. οι εισακτέοι  στις σχολές ΑΕI, με 1^η και 2^η προτίμηση!

Στις πανελλήνιες εξετάσεις 2025, από το  σύνολο  88637 υποψηφίων, το  50% έγραψε κάτω της βάσης  στα  βασικά μαθήματα, Μαθηματικά  59,31%, Φυσική 50,05%, Ιστορία 53,31%, Αρχαία 47,69% (1). Επίσης στα ΑΕΙ, 10636 θέσεις έμειναν  κενές από τους 62618 εισακτέους των Γενικών Λυκείων, (2). Πολλοί  υποψήφιοι δεν είχαν  ασχοληθεί  με τη διερεύνηση του επαγγελματικού προσανατολισμού τους!

Ο απολογισμός της εξέλιξης του εφήβου, κατά την  εφηβεία,   τοποθετείται μετά τις Πανελλήνιες. Αναλογίζεται τι δεν πήγε καλά και γιατί, προγραμματίζει τις  ενέργειες για τη γνωστική, πνευματική και επαγγελματική του πορεία και  ο ίδιος πλέον δρομολογεί την υλοποίησή τους.

Παρακάτω, περιγράφονται ενδεικτικά κάποιες αρνητικές συμπεριφορές που σκιάζουν τη θετική συμβολή της οικογένειας, του σχολείου,  της πολιτείας για την αντικειμενικότερη εικόνα του δύσκολου περιβάλλοντος ανατροφής της νεολαίας. Προτείνεται μια προσέγγιση επίλυσης των διλημμάτων της εφηβείας, για να αφοσιώνεται πλέον ο έφηβος,  με ωριμότερη σκέψη, στις δραστηριότητές του.

Μια ρεαλιστική  προσέγγιση  του περιβάλλοντος ανατροφής των παιδιών  μας μέχρι την ενηλικίωση. 

Ο γνωστικός, πνευματικός και νοητικός κόσμος του μαθητή εμπλουτίζονται, από  την νηπιακή περίοδο  και το διδακτικό και εποπτικό έργο των δασκάλων, συνεπικουρούμενο από γονείς και κοινωνικό περιβάλλον, καθώς και όσα ο  μαθητής, παρατηρεί  και αντιγράφει από το περιβάλλον, γεγονότα, εικόνες και συμπεριφορές, πέραν των όσων διδάσκεται.

Επιλεκτικά  κάποιες  καταγραφές επηρεάζουν τους νέους και πιθανόν   αγγίζουν την  ψυχολογική τους υγεία και τις διαθέσεις τους στον ανηφορικό δρόμο της διαμόρφωσης της  προσωπικότητας τους:

• Η οικογένεια. Ανατρέφουμε  τα παιδιά μας με τα πρότυπα που ανατραφήκαμε, με φροντίδα, ασφάλεια και αμέριστη αγάπη. Εικόνες και  συμπεριφορές χειρισμού  εκτάκτων οικογενειακών γεγονότων, τεταμένες συζυγικές σχέσεις, ανεπαρκής   κάλυψη των έντονων συναισθηματικών αναγκών της ηλικίας τους, συμπληρώνουν το  οικογενειακό περιβάλλον της εφηβεία τους. Οδηγούν σε ευχάριστο και ήρεμο οικογενειακό κλίμα, η δική μας αλήθεια για την ανατροφή και οι ειλικρινείς προθέσεις μας;

Αγωνιούμε, ανεξάρτητα, από το μορφωτικό μας επίπεδο, για την εξασφάλιση, των υλικών αγαθών της οικογένειας, τη  μόρφωση,   την επαγγελματική αποκατάσταση των παιδιών.

Δεν μας μένει καιρός να δημιουργήσουμε συναισθηματικούς δεσμούς με τα παιδιά μας, να εκφράσουμε την αγάπη μας, να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν τα δικά μας συναισθήματα, να εκφράζουν τα δικά τους, να μιλήσουμε για το ηθικό και δυναμικό εγώ τους και  τον κόσμο του άλλου, της συντροφικότητας, αλληλεκτίμησης, με τους συνανθρώπους μας.

Πολλές φορές παραβλέπουμε αυτή την ουσιώδη παράμετρο, το ποιοτικό μέρος της ανατροφής που δημιουργεί τις βάσεις  για ευτυχισμένους νέους και κοινωνίες. Όσο γρηγορότερα το αντιληφθούμε, τόσο ευκολότερα τα παιδιά μας θα υιοθετήσουν και θα εκσυγχρονίσουν την κουλτούρα ανατροφής των δικών τους παιδιών!

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η παγκόσμια έκθεση ευτυχίας 2025,(3), η Ελλάδα βρίσκεται στην 81^η θέση, 17 θέσεις πιο πίσω από το 2024. Στην 1^η θέση Φιλανδία, 2^η η Δανία!

Μια επισήμανση από την οικογενειακή κουλτούρα της Δανίας(4), «δεν υπάρχει κακό παιδί, υπάρχει κακή συμπεριφορά και κακός τρόπος ανατροφής. Γονείς και σχολεία  ενισχύουν  την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών τους, μείωση του άγχους και αύξηση της καλής τους διάθεσης. Τα διδάσκουν με την  εικόνα της ρεαλιστικής αισιοδοξίας, είμαι σε επαφή με την πραγματικότητα και  εστιάζω στις πιο θετικές πλευρές της».

• Η Παιδεία. Με τα γνωστά γραφειοκρατικά και οργανωτικά της προβλήματα, η ελληνική παιδεία εμφανίζει  καθυστερήσεις στον εκσυγχρονισμό και την προσαρμογή της στις παγκόσμιες τεχνολογικές και εκπαιδευτικές  εξελίξεις σε σχέση με τις περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες. Πόσο έγκαιρα είναι ενημερωμένοι, σχολείο και εκπαιδευτικοί για την υπεύθυνη καθοδήγηση των διδασκομένων  στις νέες τεχνολογίες και την ενημέρωση των κηδεμόνων τους;

• Η κοινωνία.  Με τους έννομους και ηθικούς της κανόνες,  την  άσκηση χρηστής διοίκησης, δια του παραδείγματος, προσφέρει  ασφαλές,  δίκαιο, τίμιο, δημιουργικό κοινωνικό περιβάλλον και διαμορφώνει θετικά και υπεύθυνα  την κοινωνική ανάπτυξη της νεολαίας μας; Ανασφάλεια και απογοήτευση  συννεφιάζουν τον ορίζοντα των  προσδοκιών της νεολαίας,  όταν φαινόμενα διαφθοράς και  παραβατικές κοινωνικές και πολιτικές συμπεριφορές διασαλεύουν  την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας και επιβαρύνουν την αντίληψη της νεολαίας με πλήθος αρνητικών εγγραφών! Στη Βουλή, για παράδειγμα,  σχολεία παρακολουθούν τα κονταροκτυπήματα της Δημοκρατίας! Τέλος,
• Το διαδίκτυο και το ψηφιακό μας μέλλον.

Η προβολή στα μέσα των ηλεκτρονικών παιγνιδιών, του παιδικού ανταγωνισμού και ο εθισμός  των γονιών, παρότρυναν τα παιδιά σε αυτά. Έκτοτε εξελίχθηκαν και τα ψηφιακά πολυμέσα, smartphones….

α. Η νεολαία,  απέκτησε  ταχύτερη και συχνά ανεξέλεγκτη  πρόσβαση στα πολυμέσα, αγνοώντας ή/και παραβλέποντας τις όποιες  επικίνδυνες επιπτώσεις τους.

Ελλοχεύουν   πολλοί κίνδυνοι (αδυναμία ελέγχου, της ηλικιακής χρήσης τους,  διαδικτυακής βίας, και φαινόμενα ακραίων παραβάσεων  νομικών και κοινωνικών κανόνων, βίαιες συγκρούσεις  συμμοριών  ανήλικων).

Ο κίνδυνος διαταραχών, στη σωματική και ψυχική τους υγεία (δυσκολίες   στη συγκέντρωση, ομιλία, ανάγνωση), στο διαδικτυακό εθισμό, περιορισμό κοινωνικών επαφών και  σπατάλης πολύτιμου  χρόνου των σχολικών τους υποχρεώσεων.

β. Η διατάραξη του  κλίματος  των διαπροσωπικών σχέσεων των εφήβων, στο σπίτι και στο σχολικό τους περιβάλλον, από   την  ελλιπή  προσαρμογή των δασκάλων τους στις νέες  εφαρμογές και την απουσία  επαρκών μέτρων προστασίας τους από επικίνδυνες αναρτήσεις.

Ο  έφηβος αντικρύζει την αβεβαιότητα  του «αύριο». Με ειλικρινή αυτοκριτική διάθεση ξαναφέρνει στο νου του τα διλήμματα και τους προβληματισμούς του. Το τωρινό ερώτημα είναι, τα έκανα όλα σωστά;

Η νοητική ολοκλήρωση του εφήβου

Το μονοπάτι της νοητικής ολοκλήρωσης είναι δύσκολο, αλλά προσβάσιμο.  Ανθρωποκεντρικά όπλα του η λογική   προσέγγιση επίλυσης των διλημμάτων του και η βαθύτερη, γνωριμία του με τον εαυτό του!

Κατά την  ευαγγελική ρήση (Bible Gateway) (5), «ουδείς δύναται δυσίν κυρίοις δουλεύειν»,  ο άνθρωπος αδυνατεί  να ανταποκριθεί, ταυτόχρονα και ικανοποιητικά, στις υποχρεώσεις του, σε δύο αφέντες, σκοπούς,    ιδανικά, επιθυμίες, με ασυμβίβαστα συμφέροντα, εργασιακά, θρησκευτικά, συνειδησιακά, συναισθηματικά. Να υπηρετεί το θρησκευτικό, βαθιά ανθρωπιστικό του συναίσθημα, που οδηγεί στο δρόμο της αγάπης, της ενάρετης ζωής  και της προόδου και  παράλληλα να υποκύπτει στις  προκλήσεις  των υπέρμετρων απολαύσεων, του άσωτου βίου, και της ακολασίας!

Η ειλικρινής ανταπόκρισή στις πολλαπλές  αντιφατικές  του υποχρεώσεις, τον οδηγεί  σε συνειδησιακά διλήμματα και αδιέξοδα. Η επίλυση  όλων των διανοητικών διλημμάτων μας ξεκινά και  συμβαδίζει με τον τρόπο που   καταλαβαίνουμε  τον εαυτό μας και τον έξω κόσμο(αντίληψη). Πρόκειται για μια μετωπική διανοητική πίεση ή/και σύγκρουση του «εγώ», με τον «εαυτό» και εξαρτάται, από την εικόνα, την ιδέα που έχει το ίδιο το άτομο για τον εαυτό του (self concept) (6).Τα επιμέρους στοιχεία που συνθέτουν τη διανοητική εικόνα της προσωπικότητας του ατόμου είναι:

• Ο ιδανικός εαυτός μας (ideal self), όπως θα θέλαμε  να φαινόμαστε  εξωτερικά, ελκυστικοί, έξυπνοι, δυνατοί, υπερήφανοι…, είμαστε;
• Η αυτό εικόνα μας (self-image), όπως εμείς βλέπουμε τον εσωτερικό μας εαυτό, σοβαρό, τίμιο,  υπεύθυνο…, είμαστε;
• Η αυτό αξία μας (looking glass self), όπως εμείς εκτιμούμε  πως μας βλέπουν οι άλλοι. Ο κίνδυνος λανθασμένης   εκτίμησης καραδοκεί όταν,  δεν γνωρίζουμε ή είμαστε αδιάφοροι για την εικόνα των   άλλων για εμάς.
• Ο πραγματικός μας εαυτός, είναι η ευρύτερη εικόνα της συνείδησής μας.

Τα τρία πρώτα στοιχεία διαμορφώνονται μέσω της αντίληψής μας, της εικόνας του εγώ μας, για τον εαυτό μας.

Αν διαφέρουν από  τον πραγματικό εαυτό μας, μας δημιουργούνται φαινόμενα αποπροσανατολισμού. Είμαστε σε διαρκές άγχος και ένταση γιατί οι συμπεριφορές μας προς τον έξω κόσμο δεν ανταποκρίνονται με τις θέσεις του πραγματικού εαυτού μας, της συνείδησής μας.

Αν μοιάζουν,   συνθέτουν την υγιή νοητική εικόνα του πραγματικού  εαυτού και  μια ευρύτερη  εικόνα μας για τον πραγματικό κόσμο. Φιλτράρουν  την ορθολογικότερη οργάνωση και υλοποίηση των δραστηριοτήτων μας; Τότε «βρίσκουμε   τον εαυτό μας», κατά τη λαϊκή έκφραση.

Αν για παράδειγμα, μας διακρίνει η ικανότητα να ενεργούμε με σύνεση, μεράκι,  αυτοέλεγχο και οι ικανότητες αυτές αναγνωρίζονται  από το  ευρύτερο εργασιακό, κοινωνικό μας  περιβάλλον, συναντούμε    την αυτοπραγμάτωσή μας.  Η  έννοια της συνδυάζει, την συνεχή προσπάθειά να φθάσουμε, με τις γνώσεις και τις εμπειρίες μας, στο μέγιστο των δυνατοτήτων του εαυτού μας, στο βαθύτερο αίσθημα της αγάπης και προς τον συνάνθρωπο και την ηρεμία του νου μας.

Η συγχώρηση, το βήμα  πριν την ολοκλήρωση του απολογισμού  του εφήβου.

Δυο έγνοιες μένουν σε εκκρεμότητα:

• Τα αρνητικά συναισθήματα της εφηβείας, από το σπίτι, το σχολείο, την κοινωνία, τον εαυτό του, που  ταλανίζουν διαρκώς  την ψυχική του ηρεμία.

Η ωριμότερη σκέψη της τωρινής του πραγματικότητας  του επιτρέπει να ανατρέξει και να αναλογιστεί ξανά τις συνθήκες δημιουργίας των συναισθημάτων αυτών.    Σύμμαχός του, η δύναμη της συγχώρησης, το συνοδευτικό προτέρημα του ώριμου ατόμου.

Με τη συγχώρηση τα  παραμερίζει, δεν τα  διαγράφει, γιατί αποτελούν σημαντική εμπειρία διαχείρισης των ψυχικών του πόνων.

• Τα διλήμματα και οι προβληματισμοί του υπό   το βάρος της αναμέτρησής του με τις νέες τεχνολογίες, χωρίς την επιτήρηση των δασκάλων του.

Ο έφηβος στοχάζεται επίσης και τις έντονες αρνητικές συνέπειες της αλόγιστης και παρατεταμένης   χρήσης των πολυμέσων, στην εφηβεία του. Αποφασίζει να αποτελούν πλέον κίνητρο για εποικοδομητικότερες διαδικτυακές επιλογές.

Εν κατακλείδι,

Ο έφηβος μετά τον απολογισμό,  απαλλαγμένος από τις ψυχικές πικρίες, το άγχος της εφηβείας του, απελευθερώνει  μεγαλύτερο χώρο στο νοητικό του  ορίζοντα. Με ανακούφιση, ψυχικές αντοχές, πείσμα και αισιοδοξία, αποφασίζει τις ενέργειες  της ολοκλήρωσης των πνευματικών και επαγγελματικών του προτεραιοτήτων. Αν ελέγχει και την  πρόοδο των ενεργειών του, φαίνεται,  ότι βρίσκει ικανοποίηση στην προσπάθειά του και  πρόθυμα βελτιώνει το πρόγραμμα δράσης του!

Ως  μέλος της νεολαίας  κρατά το βάρος της υποδοχής της νέας επαναστατικής  τεχνολογικής και διαδικτυακής εξέλιξης. Νιώθει έτοιμος, με την όποια συνδρομή της πολιτείας, των κοινωνικών του δασκάλων και τη συμπαράσταση της οικογένειας, να παρακολουθεί με μεγαλύτερη σύνεση και επιφυλακτικότητα  τις νέες εφαρμογές;

Η  αγωνία και ευχή  της  ανθρωπότητας είναι, ο  τεχνολογικός άνθρωπος  που δημιούργησε  ηλεκτρονικά συστήματα ικανά να μιμούνται τις νοητικές ικανότητες του ανθρώπου (τεχνητή νοημοσύνη),  να καταφέρει να ελέγξει τις επικίνδυνες αρνητικές εφαρμογές τους.

Αναγκαίο μέλημα της πολιτείας είναι η πανεθνική εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων ανατροφής των παιδιών, στα σχολεία και στο σπίτι (σχολές γονέων) και  ο αποτελεσματικότερος, ήδη σε εξέλιξη,  έλεγχος της ηλικιακής πρόσβασης παιδιών και εφήβων  στις αναρτήσεις των πολυμέσων και του χρόνου θέασής τους.

Τέλος, κατά την άποψή μου, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τον απολογισμό της εφηβείας, του έφηβου και την ανθρωποκεντρική του νοητική ανάπτυξη, στοχεύουν στη δημιουργία ευτυχισμένων νέων και κοινωνιών. Καθώς  και στη συμμετοχή τους στις ανθρωποκεντρικές  διοικήσεις των  οργανισμών με το  διπλό τους όραμα «τη μακρόχρονη αναπτυξιακή τους πορεία και  την παράλληλη ευημερία και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού τους».

Πηγές:

1. ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ Newsroom  26/6/25 13:26 ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΥΡΟΥΝΗΣ/ILIALIVE.GR/EUROKINISSI, Πανελλήνιες 2025
2. ΕΙΔΗΣΕΙΣΕΛΛΑΔΑ Συντακτική ομάδα ertnews.gr   26/07/25

(ΓΙΩΡΓΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ/EUROKINISSI)

3. ΤΑ ΝΕΑ Newsroom 20/03/2025 Ευτυχία: Ποια χώρα 1^η στον κόσμο
4. Γιατί οι Δανοί μεγαλώνουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο Εκδ.Διόπτρα
5. Bible Gateway ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ 6:24
6. Managing a contemporary introduction,  Joseph L. Massie/ John Douglas, Prentice Hall Ink New Jersey 07632, σελ.87