«Βασίλειος Εμμ. Μαρκάκης», Ρέθυμνο 2020 και
«Η συμβολή της επαρχίας Αγίου Βασιλείου στην επανάσταση του Εικοσιένα», Ρέθυμνο 2022
Τα δυο αυτά βιβλία του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη αφορούν την περιοχή του Αγίου Βασιλείου. Έρχονται να προσθέσουν πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως και οι προηγούμενες εργασίες και εκδοτικές δραστηριότητες του συγγραφέα. Το πρώτο έχει ως θέμα μια πολύ σπουδαία προσωπικότητα που άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη στην Κρητική Ιστορία. Πρόκειται για τον Βασίλειο Εμμ. Μαρκάκη που έγινε Μητροπολίτης Κρήτης και υπήρξε ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς και έζησε από το 1872 ως το 1950. Το δεύτερο περιλαμβάνει στοιχεία που αφορούν την συμμετοχή και την συμβολή της περιοχής αυτής στην διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821. Η έκδοση των δυο βιβλίων πραγματοποιήθηκε με την συνδρομή εκκλησιαστικών φορέων της περιοχής το πρώτο, έκδοση του Δήμου Αγίου Βασιλείου το δεύτερο.
Ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης οργανώνει την βιογραφία του Βασιλείου Εμμ. Μαρκάκη σε τρία μέρη. Στο πρώτο περιλαμβάνει την καθεαυτό βιογραφία και σε 130 σελίδες αποτυπώνεται όλη η πορεία του ιεράρχη από την γέννησή του στο χωριό Κεραμέ μέχρι τον θάνατό του στο Ηράκλειο στις 10 Ιανουαρίου 1950. Όλα τα στοιχεία που αφορούν αυτό το τόσο σημαντικό πρόσωπο της τοπικής και εκκλησιαστικής μας ιστορίας αντλούνται από τα επίσημα αρχεία και τις ποικίλες πηγές που την χρήση τους γνωρίζει πολύ καλά να χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και από πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Οι σπουδές του Βασιλείου και η εκλογή του στην νεοσύστατη τότε επισκοπή Αρκαδίας με έδρα τους Άγιους Δέκα και η όλη δράση του εκεί και η σύσταση της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς και η δράση του στην αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς και η αποτίμηση του έργου του είναι τα βασικά στοιχεία του κεφαλαίου. Στο δεύτερο μέρος περιλαμβάνονται τριάντα εγκύκλιοι από το αρχείο της επισκοπής Αρκαδίας που φανερώνουν τις σημαντικές πτυχές του ιεράρχη ως επισκόπου εκεί από το 1908 ως το 1941 όπου εκλέγεται ως Μητροπολίτης Κρήτης. Στο τρίτο μέρος παρουσιάζεται το φιλανθρωπικό έργο και το κοινωνικό πρόσωπο του Βασιλείου όπως το τεκμηριώνουν διάφορες πηγές και έγγραφα σχετικά. Στο βιβλίο επίσης υπάρχει ο παρακλητικός κανόνας προς την Παναγία που έστειλε ο Βασίλειος στις ενορίες της Κρήτης για να διαβάζεται στους πιστούς και να τους εμψυχώνει σε δύσκολους καιρούς, σε καιρούς πολέμων. Ο παρακλητικός αυτός κανόνας είναι αγνώστου υμνογράφου και κατά τον Κωστή Ηλ. Παπαδάκη ο ιεράρχης μας τον διόρθωσε σε πολλά σημεία , τον διασκεύασε και τον προσάρμοσε στα κρητικά και εθνικά δεδομένα της κάθε πολεμικής αναμέτρησης. Εκτός τέλος τις εισαγωγές και τον πρόλογο του συγγραφέα το βιβλίο συμπληρώνει πλούσια βιβλιογραφία και εικονογράφηση καθιστώντας το ελκυστικό και διαφωτιστικό για την ζωή και την δράση του Βασιλείου και την συμβολή του στην πορεία των πραγμάτων της Κρήτης.
Η πολύ προσεγμένη έκδοση του βιβλίου για την συμβολή της επαρχίας του Αγίου Βασιλείου στην επανάσταση του 1821 έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό τομέα της έρευνας σχετικά και να αναδείξει τον ρόλο που διαδραμάτισαν σημαντικά πρόσωπα στην περίοδο αυτή. Κριτήριο για να θεωρηθεί ένα γεγονός ως «αγιοβασιλειώτικο» κατά τον συγγραφέα ήταν ή να έχει σχέση με τον τόπο αυτό ή να έχει συντελεστεί από ανθρώπους του τόπου αυτού. Το βιβλίο εκτός τους χαιρετισμούς, τον πρόλογο και την εισαγωγή διαρθρώνεται σε 37 ενότητες. Παρουσιάζονται τόποι όπως το μοναστήρι του Πρέβελη που έπαιξε κυρίαρχο ρόλο σε όλη τη διάρκεια της επανάσταση και ηρωικά πρόσωπα όπως ο ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός. Στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του Μεθυστή στο Ροδάκινο υψώθηκε το λάβαρο της επανάστασης και εκεί τέθηκε και η προκήρυξη του αγώνα από τον επαναστάτη ηγούμενο. Κάθε ενότητα αφορά μια μάχη, ένα σημαντικό γεγονός του δίκαιου αγώνα για την απελευθέρωση. Με τον ίδιο τρόπο δίδονται και οι καταστροφές και οι λεηλασίες και τα αντίποινα των Τούρκων και των Αιγυπτίων που είχαν έρθει για να καταστείλουν το κίνημα των Κρητικών. Γεγονότα όπως την καταστροφή του μοναστηριού του Πρέβελη, τον θάνατο του Μελιδόνη και του φιλέλληνα Βαλέστρα και το μαρτύριο των Αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων στις 28 Οκτώβρη 1824, την μάχη στο Φραγκοκάστελο, μέχρι το τέλος του αγώνα το 1830. Μια σειρά ηρωικών γεγονότων που φανερώνουν το σθένος και την αντρεία των Ελλήνων και στην περιοχή αυτή. Ονόματα λαμπρά που έδειξαν και στους σύγχρονους και στους επόμενους πόσο βαθιά ήταν ριζωμένη η επιθυμία για την ελευθερία. Μπορεί να χρειάστηκαν χρόνια πολλά αγώνων και αίμα πολύ να χυθεί για να πετύχει αυτός ο στόχος, όμως όλα αυτά τα ολοκαυτώματα μένουν και διδάσκουν και οδηγούν. Όπως γράφει ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, με την προκήρυξη του Κρητικού Συμβουλίου στις 22 Απριλίου 1830 εκφράζεται η βαθιά πικρία και η αγανάκτηση των πρωτεργατών του αγώνα αυτού για την μη αναγνώριση των θυσιών και των κατορθωμάτων τους και για το ότι χρειάστηκαν να περάσουν ακόμη ογδόντα χρόνια και ατελείωτοι ποταμοί αιμάτων για να έρθει η ώρα της ένωσης με την Ελλάδα, την 1 Δεκεμβρίου 1913. Πλούσια βιβλιογραφία, ευρετήριο ονομάτων και πραγμάτων και τόπων, αλλά και η πλουσιότατη εργογραφία του συγγραφέα συμπληρώνουν την τόσο σημαντική αυτή έκδοση.
Τα δυο αυτά βιβλία έρχονται και συμπληρώνουν την τοπική ιστορία της επαρχίας του Αγίου Βασιλείου με δυο υπέροχες ψηφίδες. Με τα δυο αυτά βιβλία ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης προσθέτει ακόμη δυο πολύ σημαντικά έργα στην τόσο πλούσια και ενδιαφέρουσα παρουσία του στα γράμματα και στην ιστορία του τόπου μας. Αξίζει τον έπαινο και τις ευχαριστίες όλων μας.
Αιμίλιος Γάσπαρης
