Συμπληρώθηκαν στις 21 Νοεμβρίου 100 ολόκληρα χρόνια, ένας αιώνας από το τραγικό ναυάγιο του δίδυμου αδελφού του Τιτανικού, του επονομαζόμενου Βρετανικού, έξω από το νησί της Κέας. Το παρόν αφιέρωμα δημοσιεύεται ως μια άτυπη συνέχεια, του άρθρου για το ναυάγιο του Τιτανικού τον περασμένο Απρίλιο στο οποίο είχαμε γράψει ως σημείωση για τη συγγραφή του παρόντος άρθρου.

Σύντομη ιστορία του πλοίου

Ο Βρετανικός  - μετά τον Τιτανικό -  ήταν από τα μεγαλύτερα υπερωκεάνια της γραμμής του Βορείου Ατλαντικού, στις αρχές του 20ου αιώνα. Δεν πρόλαβε  να μπει ποτέ σε ενεργό υπηρεσία λόγω της έναρξης του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε όμως δημοφιλές πλοίο λόγω του ότι ήταν αδελφό πλοίο, του θρυλικού και μοιραίου Τιτανικού και του επίσης δημοφιλούς για την εποχή Ολύμπικ (Olympic). Η καθέλκυσή του έγινε στις 26 Φεβρουαρίου 1914. Αρχικά οι υπεύθυνοι της εταιρείας Γουάιτ Σταρ Λάιν  (White Star Line) επέλεξαν να το ονομάσουν Γιγάντιο (Gigantic), όμως η <<βαριά σκιά>> της τραγωδίας του Τιτανικού, τους ανάγκασε να αλλάξουν γνώμη και τον ονόμασαν  Βρετανικό για λόγους καθαρά πατριωτικούς. Λίγους μήνες αργότερα, με το ξέσπασμα του πολέμου, επιτάχθηκε από το Βρετανικό Ναυαρχείο και μετατράπηκε βιαστικά σε πλωτό νοσοκομείο. Η αποστολή που του ανατέθηκε ήταν η εκκένωση χιλιάδων Βρετανών  τραυματιών από τα πολεμικά μέτωπα της Τουρκίας (εκστρατεία Καλλίπολης), των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Το γιγαντιαίο υπερωκεάνιο ολοκλήρωσε με επιτυχία 5 αποστολές, μεταφέροντας 15000 περίπου τραυματίες στην Αγγλία.

Το ναυάγιο

Στη διάρκεια της έκτης αποστολής του στις 8 το πρωί της 21ης Νοεμβρίου 1916, το πλοίο κλυδωνίστηκε από μια ισχυρή έκρηξη ενώ έπλεε στο στενό της Κέας, με προορισμό το νοσοκομειακό σταθμό της Λήμνου. Βέβαια παρότι ο σχεδιασμός του σκάφους είχε βελτιωθεί σημαντικά μετά το ναυάγιο του Τιτανικού, ο Βρετανικός βυθίστηκε ύστερα από μόλις 55 λεπτά. Ως αιτία της βύθισής του ήταν η πρόσκρουση του σε νάρκη που είχε ποντίσει στην περιοχή το γερμανικό υποβρύχιο U-73 λίγες εβδομάδες  πριν. Τα θύματα ήταν μόνο 30 (21 μέλη του πληρώματος και 9 άνδρες του Βασιλικού Υγειονομικού Σώματος), μιας και μετά το ναυάγιο του Τιτανικού, τα πλοία εξοπλίστηκαν με περισσότερα σωστικά μέσα, αλλά και επειδή το ναυάγιο έγινε πολύ κοντά στην ακτή της Κέας. Οι υπόλοιποι 1300 επιβαίνοντες μπόρεσαν να διασωθούν. Τα περισσότερα θύματα σκοτώθηκαν  λόγω της πρόωρης καθέλκυσης των λεμβών και μάλιστα πολλοί ακρωτηριάστηκαν και κομματιάστηκαν από τους έλικες του πλοίου που δημιουργούσαν ισχυρή δίνη και οι οποίοι δούλευαν κατά τη διάρκεια της βύθισης του καθότι ο πλοίαρχος Τσαρλς Μπάρτλετ (Charles Bartlett), πίστευε ότι ο Βρετανικός θα μπορούσε να προλάβει να προσαράξει στην ακτή της Κέας αποφεύγοντας τη βύθιση. Όσοι επέζησαν από τη δίνη των ελίκων υπέστησαν ακρωτηριασμούς. Ανάμεσα στους ναυαγούς ήταν και η νοσοκόμα Βάιολετ Τζέσοπ (Violet Jessop), που επέζησε και από το ναυάγιο του Τιτανικού ενώ επέβαινε και στο Ολύμπικ, όταν συγκρούστηκε  - αλλά δεν βυθίστηκε -  με το πολεμικό πλοίο Χόουκ (HMS Hawke).

Ο επίλογος της τραγωδίας

Οι νεκροί στη θάλασσα δεν περιμαζεύτηκαν, ενώ οι τραυματίες μεταφέρθηκαν προσωρινά στο λιμάνι της Κέας για να λάβουν τις πρώτες βοήθειες. Αυτοσχέδιοι επίδεσμοι κατασκευάστηκαν  από τις νοσοκόμες και τους γιατρούς του πλοίου από τα ελάχιστα μέσα που διέθεταν (κουβέρτες, σωσίβια, στολές), περιμένοντας την άφιξη πλοίων διάσωσης. Τη διάσωση ανέλαβαν δύο αγγλικά αντιτορπιλικά, που μετέφεραν τους διασωθέντες στον Πειραιά και στο Φάληρο το απόγευμα της 21ης Νοεμβρίου. Πέντε τραυματίες υπέκυψαν στα τραύματά τους μετά τη διάσωση. Οι τέσσερις κηδεύτηκαν στο νεκροταφείο της Δραπετσώνας στο χώρο που φιλοξενεί μνήματα της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Ο πέμπτος τάφηκε  στην Κέα, όμως  έρευνες που έγιναν πριν μερικά χρόνια έδειξαν ότι η σωρός του μεταφέρθηκε σε άλλο νεκροταφείο της Κοινοπολιτείας λίγα χρόνια μετά το ναυάγιο.

Η ανακάλυψη του ναυαγίου

Το ναυάγιο βρίσκεται  σε βάθος 120 μέτρων έξω από την Κέα και ανακαλύφθηκε από τον Ζακ Κουστώ (Jacques Cousteau) το 1975 και εξερευνήθηκε  ένα χρόνο αργότερα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 αγοράστηκε από τον Βρετανό ερασιτέχνη ιστορικό Σάιμον Μιλς (Simon Mills). Ο συγκεκριμένος ιστορικός συνέβαλλε στο να αναδείξει  το ναυάγιο του Βρετανικού, έγραψε δύο βιβλία, συμμετείχε στην παραγωγή πολλών τηλεοπτικών προγραμμάτων και είχε βασικό ρόλο στην οργάνωση, όλων των καταδυτικών αποστολών στο ναυάγιο που έγιναν από το 1995 μέχρι το 2006. Το 2007 υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Ιδρύματος Βρετανικός Α.Ε. (Britannic Foundation) και της θυγατρικής εταιρείας Βρετανικός Α.Ε. με σκοπό την προστασία και διατήρηση του ναυαγίου, την προώθηση της ιστορίας του στο ευρύ κοινό και την οργάνωση καταδύσεων σ’ αυτό. Η αδειοδότηση  και η εποπτεία κάθε καταδυτικής δραστηριότητας στον Βρετανικό ανήκουν στην Εφορία Ενάλιων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας, καθότι το ναυάγιο βρίσκεται σε ελληνικά χωρικά ύδατα. Επιπλέον  το ναυάγιο θεωρείται στρατιωτικό νεκροταφείο από τη Βρετανική κυβέρνηση και προστατεύεται  και από την αγγλική νομοθεσία.

Επιπλέον πληροφορίες

Το 2000 γυρίστηκε  μία τηλεταινία με θέμα τον Βρετανικό, αλλά ιστορικά είναι ανακριβείς σε πολλά σημεία της.

Γιώργος Λινοξυλάκης

Πηγές: www.history.com