Δεν θα ξέρουν, τι εσήμαινε
κάποτε ο πόνος Τούτης της γης.
Ν. Καζαντζάκης
Το νέο βιβλίο του Μάρκου Εμμ. Μαρινάκη, η Μικρασιατική Καταστροφή, μέσα από τα μάτια του Νίκου Καζαντζάκη, είναι άλλος ένας άθλος του δραστήριου ερευνητή και ένθερμου συλλέκτη σπάνιων ντοκουμέντων. Στο παρουσιαζόμενο βιβλίο παραθέτει τα χειρόγραφα κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη, που αναφέρονται στη Μικρασιατική Καταστροφή, καθώς και το συναφές πλουσιότατο και άκρως ενδιαφέρον φωτογραφικό υλικό από το Αρχείο του.
Από τα στοιχεία αυτά αποκαλύπτεται ακόμη μια πτυχή της πολυμάθειας του μεγάλου λογοτέχνη μας. Φαίνεται πως γνώριζε πολύ καλά την ιστορική περίοδο που σημάδεψε ανεξίτηλα τη νεότερη ελληνική ιστορία. Υπήρξε έγκυρος παρατηρητής των πράξεων και των παραλείψεων των ισχυρών της Γης, οι οποίοι πάντα παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή των λαών και των απλών ανθρώπων, που γίνονται θύματα των δικών τους συμφερόντων. Οι χειρόγραφες σημειώσεις του Νίκου Καζαντζάκη δεν δείχνουν μόνο τη λογοτεχνική ικανότητά του. Είναι γεμάτες από τον πόνο του Έλληνα που βλέπει να χάνεται ένας κόσμος ολόκληρος… «Η Σμύρνη η πανέμορφη, η παινεμένη Σμύρνη, το όνειρο του Ελληνισμού, σε τέσσερα μερόνυχτα μεταβάλλεται σε άμορφα ελεεινά ερείπια, που ανεβάζουν δάκρυα στα μάτια σε όποιον τα αντικρίζει».
Η θλιβερή ιστορία της Σμύρνης, οι τραγικές στιγμές της καταστροφής της θα μείνουν πάντα οι πιο τρανές αποδείξεις για το έως πού μπορεί να φθάνει η θηριωδία των Τούρκων, αλλά και η αδιαφορία των «μεγάλων Χριστιανών Συμμάχων της Ευρώπης», οι οποίοι έμειναν άβουλοι και στυγνοί θεατές της πυρπόλησης της Σμύρνης! Και αυτό το βιβλίο του Μάρκου Εμμ. Μαρινάκη προέρχεται από το προσωπικό του Αρχείο, που απέκτησε από τις μακροχρόνιες έρευνές του στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό. Τα Προλογικά Σημειώματα, η Εισαγωγή, τα Χειρόγραφα Σημειώματα, το Παράρτημα και οι 65 φωτοκάρτες δίνουν μια ολοκληρωμένη όψη, με άψογη αισθητική, στο πόνημα. Αισθητή είναι και η προσφορά των συνεργατών του συγγραφέα.
Μιχάλης Τρούλης
Πρόεδρος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου
