ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
MENOY
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο νοτάριος Ιωάννης Longo και το κατάστιχο 131 τού Κρατικού Αρχείου τής Βενετίας

0

Στα Κρατικά Αρχεία τής Βενετίας, στη σειρά Νοτάριοι του Βασιλείου της Κρήτης, διασώθηκαν 300 κατάστιχα (πρωτόκολλα) νοταρίων απ' όλη την Κρήτη. Από αυτά, τα επτά ανήκουν σε νοτάριους, που εργάστηκαν στο διαμέρισμα τού Ρεθύμνου και τα υπόλοιπα σε νοτάριους της ανατολικής Κρήτης. Οι νοτάριοι τού διαμερίσματος Ρεθύμνου δεν ήταν βέβαια, μόνον επτά. Η απροσδόκητη πτώση τής πόλης στους Τούρκους, το 1646 εξαφάνισε, μαζί με άλλα γραπτά μνημεία, και τον μεγαλύτερο αριθμό από τα πρωτόκολλα αυτά, τα οποία προφανώς φυλάσσονταν στη Γραμματεία τής Διοίκησης. Το γεγονός πάλι, ότι δε σώθηκε κανένα πρωτόκολλο από το διαμέρισμα των Χανίων εξηγείται από το ότι, η πόλη των Χανίων ήταν η πρώτη που καταλήφθηκε στον μεγάλο τουρκοβενετικό πόλεμο τού 1645-1669. Τα βενετικά καράβια φαίνεται, ότι δεν πρόλαβαν να συγκεντρώσουν και να μεταφέρουν στην πόλη των δόγηδων τα δημόσια έγγραφα τής περιοχής (βλ. και Γιάννης Μιχ. Γρυντάκης, Τζώρτζης Πάντιμος, Ένας διαφορετικός νοτάριος, Πρωτόκολλο 1613-1642, Έκδοση Ιστορική και Λαογραφική Εταιρία Ρεθύμνου 2011).

Από τους επτά Ρεθυμνιώτες νοτάριους, οι πέντε είχαν έδρα τους την πόλη τού Ρεθύμνου και οι δύο, τα χωριά Μοναστηράκι και Ρούστικα. Με δεδομένο, ότι οι νοτάριοι των πόλεων ήταν νομικά υποχρεωμένοι να γράφουν τις πράξεις τους στα ιταλικά, ενώ αυτοί των επαρχιών μπορούσαν να τις γράφουν στα ελληνικά, τα κατάστιχα των δύο τελευταίων είναι γραμμένα στα ελληνικά και των άλλων στα ιταλικά. Εξαίρεση αποτελεί το πρωτόκολλο τού Ιω. Longo, που, επειδή είναι πολύ παλαιότερο είναι γραμμένο στα λατινικά. Από το πλήθος των πρωτοκόλλων, των υπόλοιπων νοταρίων, μόνο μεμονωμένες πράξεις μπορεί να βρει κανείς, με πολλή έρευνα και λίγη τύχη, στις διάφορες βιβλιοθήκες και τ' αρχεία τής Βενετίας ή άλλων δυτικών πόλεων (βλ. Ό. π.).

Τα ονόματα των επτά ρεθυμνιωτών νοταρίων είναι: ο Γιάννης Λόγγος, ο Εμμανουήλ Βαρούχας, ο Ιω. Βλαστός, ο Τζώρτζης Τρωίλος, ο Ανδρέας Καλλέργης, ο Μαρίνος Αρκολέος και ο Τζώρτζης Πάντιμος.

Ο Ιωάννης Longo ήταν ο αρχαιότερος νοτάριος από τους επτά γνωστούς. Το κατάστιχό του, γραμμένο στα λατινικά καλύπτει τα τελευταία χρόνια τού 15ου και τις αρχές τού 16ου αι. (περίοδος 1479-1480 και 1486-1511). Έδρα του ήταν κυρίως, η πόλη τού Ρεθύμνου. Αρκετές πράξεις συντάχθηκαν και στον Χάνδακα. Ο εκδότης Arnold F. van Gemert παρέλαβε το φάκελο 131, όπου υπήρχε το αρχείο τού Ιω. Λόγγου, το 1975-1976. Η ολοκλήρωση τής έκδοσης κράτησε πολλά χρόνια, για τον λόγο, ότι το κείμενο είχε πολλά προβλήματα. "Τέλος καλό, όλα καλά". Πολλοί υποδέχθηκαν με "λαχτάρα" το έργο, από το οποίο προέκυψαν πολλά νέα στοιχεία:

Το επίθετο Loggo μαρτυρείται ήδη από την αρχή τής Βενετοκρατίας στην Κρήτη. Στις δημοσιευμένες πηγές τού 13ου έως τού 15ου αι. μαρτυρούνται φεουδάρχες και αστοί, και απλοί τεχνίτες ή χωρικοί, με αυτό το οικογενειακό όνομα. Για τον Ιω. Loggo, τα μόνα σίγουρα στοιχεία που διαθέτουμε, μας τα παρέχουν τα έγγραφά του. Ο ίδιος ο συμβολαιογράφος, όπως συμβαίνει και με άλλους συναδέλφους του, δε δίνει καμιά πληροφορία για τον εαυτό του. Δεν αναφέρεται ούτε το πατρώνυμό του. Για τη θητεία, σταδιοδρομία και διαμονή του στο Ρέθυμνο μπορούμε να βγάλουμε ορισμένα συμπεράσματα από το άφθονο υλικό, που μας παρέχουν οι εκατοντάδες πράξεις του. Κάπου στο κέντρο, κοντά στην αγορά και την έδρα τής βενετικής διοίκησης πρέπει να ήταν και το συμβολαιογραφείο του, μια και πολλοί υπάλληλοι και αξιωματούχοι, υπογράφουν ως μάρτυρες τις πράξεις του.

Με βάση τις πληροφορίες που περιέχονται στις πράξεις είναι δύσκολο ν' αποδειχθεί τί άνθρωπος ήταν ο Ιω. Loggo και πώς ζούσε. Δε φαίνεται πουθενά, αν είχε οικογένεια! Το μόνο σίγουρο είναι, πως ήταν Κρητικός και πιστός Χριστιανός, αλλά δεν μπορεί ν' αποδειχθεί, εάν ήταν ορθόδοξος ή ρωμαιοκαθολικός. Στις γιορτές των μεγάλων αγίων της Εκκλησίας, δε συνέτασσε πράξεις, δηλαδή δεν εργαζόταν. Οι πράξεις του Loggo που σώζονται είναι κυρίως εμπορικής φύσεως -δικαιοπρακτικά-κι έτσι, το πρωτόκολλό του δίνει μόνο λίγες πρακτικές πληροφορίες για τον απλό λαό. Εργάτες, κυρίως γυναίκες, δεν απαντούν, παρά μόνο πολύ σπάνια. Αυτές οι δύο κατηγορίες, δεν ασχολούνταν με το είδος τής δουλειάς, που απαιτούσε τη διαμεσολάβηση τού δημόσιου συμβολαιογράφου. Για τις προσωπικές τους υποθέσεις και συμβάσεις προτιμούσαν ίσως ν' απευθύνονται στον ελληνόγλωσσο ταβουλάριο (tabelio grecus), που τους ήταν και πολύ πιο γνώριμος. Το ίδιο θα ίσχυε και για τους Εβραίους εργάτες και τις ενδοεβραϊκές υποθέσεις. Αυτή την περίοδο υπήρχαν και πολλοί Εβραίοι στο Ρέθυμνο. Τα έγγραφα τού Loggo προσφέρουν λοιπόν, πολλά καινούργια στοιχεία, γι' αρκετές πτυχές τής ζωής των πολλών κατοίκων τής πόλης και των γύρω χωριών, αλλά δεν προσθέτουν τίποτα στα όσα ήδη ξέραμε από άλλες πηγές, ως προς την καθημερινή ζωή αυτών των ανθρώπων, πώς ζούσαν, τί σκέπτονταν, τί πίστευαν και τί φοβούνταν. Ο Loggo δεν ήταν απλός, τοπικός ταβουλάριος (tabelio), αλλά δήλωνε πως ήταν δημόσιος νοτάριος  βασιλικής εξουσίας, μοναδικός  δημόσιος σύμβουλος τής πόλης. Η θητεία του στο Ρέθυμνο, απ' το 1487 έως το 1490, τον αναδεικνύει, ως μοναδικό δημόσιο σύμβουλο τής πόλης.

0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ