Τσουδερών, των ξακουστών αγωνιστών του Κρητικού ΄21, και όχι μόνον, έδωσαν το κίνητρο στον πολύ γνωστό Μηχανικό του Ε.Μ.Π., Καθηγητή, με ειδίκευση στην Αστική Γεωγραφία, στον χωροταξικό σχεδιασμό, στην Πολεοδομία...να ασχοληθεί και με την Κρητική Επανάσταση του 1821, το Κρητικό ΄21.
Οι 600 περίπου σελίδες που φέρουν την υπογραφή του συγγραφέα διακρίνονται για την ευταξία, την καλή τάξη, την πειθαρχία και την φρονιμάδα! Το επιβεβαιώνουν, από την πρώτη ματιά, τα περιεχόμενα, τα δώδεκα μέρη τους, τα τριάντα τρία κεφάλαιά τους, η μεθοδολογία της ιστορικής έρευνας, η πρώτη προσέγγιση, η πρακτική προσέγγιση (οι πηγές) και η ιστορική σύνθεση των γεγονότων, με αρωγό την τεχνολογία, τον Η/Υ.
Η συγγραφή δεν εμπεριέχει νέο, αποδεικτικό, υλικό των γεγονότων. Αποτελεί συλλογή, εράνιση καταγεγραμμένων γεγονότων, από το 1821 έως και το 1831, που αφορούν στην Κρητική Επανάσταση του 1821. Τα γεγονότα αυτά προέρχονται από τις καταγραφές σε πέντε Κρητικά πονήματα, που μας άφησαν συμπατριώτες μας ιστορικοί:
Κ. Κριτοβουλίδης, Απομνημονεύματα του περί της αυτονομίας της Ελλάδος πολέμου των Κρητών, εν Αθήναις 1859, (Χανιά, 19122, Αθήνα 20093 ).
Γρηγ. Παπαδοπετράκης, Ιστορία των Σφακίων, εν Αθήναις 1888, (Αθήνα 19712).
Βασ. Ψιλάκης, Ιστορία της Κρήτης, Αθήνα 1909-1910.
Παν. Κ. Κριάρης, Ιστορία της Κρήτης, εν Αθήναις 1931.
Ι.Δ. Μουρέλλος, Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο 1931-1934.
Σπυρ. Ζαμπέλιος- (Κ. Κριτοβουλίδης)... Ιστορία των Επαναστάσεων της Κρήτης, Αθήνα 1971. «Απλό συμπίλημα ανάξιο λόγου», το είχε χαρακτηρίσει ο αείμνηστος Ν.Β. Τωμαδάκης, ένα συνοθύλευμα, χωρίς καμιά αντικειμενικότητα! Ούτε όμως και απλή συρραφή του Ι. Κονδυλάκη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Στην πραγματικότητα πρόκειται για κάτι χειρότερο και περισσότερο «ημαρτημένο», ένα συνοθύλευμα Ιστορίας και Μυθοπλασίας, μια συνύφανση Ιστορίας και Μυθολογίας. (βλ. Ελευθερόπολις, η εφημερίδα των αρμενιανών και Χαρ. Μπουρνάζου, εφημ. Χανιώτικα Νέα, 18 Ιουνίου 2005, «Ένα συνοθύλευμα Ιστορίας και Μυθοπλασίας». Η επανέκδοση της αποκαλούμενης: Ιστορία των Επαναστάσεων της Κρήτης).
Η απόρριψη της αποκαλούμενης «Ιστορία των Επαναστάσεων της Κρήτης» δεν επηρεάζει τη φιλότιμη προσπάθεια του Ιω. Εμμ. Τσουδερού, ούτε μειώνει την αποδεικτική καθαρότητά της και την πληρέστατη τεκμηρίωση της συμμετοχής της Κρήτης στην Επανάσταση του 1821, μάλιστα από το πρώτο έτος της έως και το τελευταίο.
Εάν λάβομε υπόψη ότι αρκετοί πίστευαν πως η Επανάσταση του 1821 γεννήθηκε και εξαντλήθηκε στην Πελοπόννησο και στη Στερεά Ελλάδα, το Κρητικό ΄21 του Ιω. Εμμ. Τσουδερού είναι ένα πολύ σημαντικό έργο. Τα γεγονότα που σταχυολόγησε από τις πηγές και επεξεργάστηκε ηλεκτρονικά δεν αφήνουν καμιά αμφισβήτηση για τον άμεσο, πάνδημο, πεισματικό και αποφασιστικό ξεσηκωμό των Κρητικών στην Επανάσταση του 1821 και την αμφίδρομη σχέση τους με την ηπειρωτική Ελλάδα, σε όλη την περίοδο του Αγώνα.
Κανείς από τους ιστορικούς, και όχι μόνο από τους Κρητικούς, αλλά ούτε και οι πηγές αμφισβητούν την εγκυρότητα και την πληρότητα του Κ. Κριτοβουλίδη, από τον οποίο και οι νεότεροι αντλούν τις πληροφορίες τους, ή τουλάχιστον τον συμβουλεύονται. Όλοι οι άλλοι επηρεάζονται από τον τόπο της καταγωγής τους, ακόμα και όσοι θα ήθελαν να το αποφύγουν!
Το πόνημα του Ιω. Εμμ. Τσουδερού είναι μια πρωτότυπη εργασία. Αφορά το Κρητικό ΄21, γι’ αυτό και ο τίτλος 1821-Κρητική Επανάσταση, δεν παραπέμπει σε άλλη Κρητική Επανάσταση. Αξιοποιεί την υπάρχουσα βιβλιογραφία και τις πηγές και αποκαθιστά την αλήθεια για την συμμετοχή της Κρήτης στην Επανάσταση του 1821. Συγκρίνει τα ομοειδή γεγονότα και αποφεύγει τις επαναλήψεις. Προσέχει τις περιγραφές και ελέγχει τις τοπωνυμίες. Εμπλουτίζει τη βιβλιογραφία. Προσκαλεί και προκαλεί την έρευνα, τη μελέτη και συγγραφή και από νεότερους. Για την Κρητική Ιστορία υπάρχει λαμπρό πεδίο προόδου και δημιουργίας. Το corpus των εγγράφων της περιόδου 1821-1830, που ευτυχώς σώθηκαν, ύστερα από την περίεργη περιπέτειάς τους, και φυλάσσονται στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, περιμένουν την έκδοσή τους...
Μιχάλης Τρούλης
Πρόεδρος Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου
