Ο Θέμος Κορνάρος (1905-1970) γνωρίζουμε ότι γεννήθηκε στο χωριό Σίβα Πυργιώτισσας Ηρακλείου, αλλά πότε ακριβώς: το 1905, το 1906 ή το 1907, δεν το γνωρίζουμε. Πάντως, πάντα οι χωριανοί του τον εκτιμούσαν, γι’ αυτό και ο Πολιτιστικός Σύλλογός τους έχει το όνομά του. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του, σε νεαρή ηλικία, έφυγε από το σπίτι του και πήγε στην Αθήνα, με σκοπό να σπουδάσει, ένα όνειρο που δεν έμελλε ποτέ να πραγματοποιηθεί εξαιτίας οικονομικών δυσχερειών. Όμως, νωρίς έδειξε την κλίση του στη λογοτεχνία και το ταλέντο του στη συγγραφή. Άραγε πίστευε πως «η γραφή είναι ένας τρόπος να υπάρξεις ή μήπως ήθελε να τον σώσει από την τρέλα, ως άλλος Χένρι Μύλλερ;». Ό,τι κι αν συνέβαινε, ο νεαρός, τότε Θ. Κορνάρος ήταν μια αποκάλυψη!
Πρώτα, εμφανίστηκε με το ψευδώνυμο «εργάτης» στο περιοδικό Νέοι Πρωτοπόροι. Μετά έδωσε κείμενά του στα περιοδικά Νέα Γενιά, Ελεύθερα Γράμματα, Επιθεώρηση Τέχνης και στις εφημερίδες Αυγή και Ριζοσπάστης. Το 1929 εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο του, Έρωτας ή αναισθησία, στο Ηράκλειο Κρήτης. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 έκανε νέα όνειρα, που ανέκοψε η Μεταξική Δικτατορία. Είχε προλάβει να γράψει τα βιβλία: Σπιναλόγκα και Άγιον Όρος. Οι Άγιοι χωρίς μάσκα, τις εμπειρίες του από αντίστοιχες επισκέψεις, το 1933, καθώς και το βιβλίο Ο Αλήτης (1935), όπου απεικονίζει μια πιο συμπαθητική και ρεαλιστική εικόνα της μορφής του «αλήτη». Το Σεπτέμβριο του 1936 συνελήφθη και εξορίστηκε στη Φολέγανδρο, αργότερα μεταφέρθηκε στη Ακροναυπλία. Μεταξύ 1936 και 1943 έγραψε τα βιβλία: Ανατολή, Καλοί και Κακοί και ο Δαίμονας, τα μόνα που δεν απηχούν άμεσα την εποχή τους.
Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής συνελήφθη και φυλακίστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου. Αυτήν την εμπειρία μεταφέρει στο ομότιτλο βιβλίο του (1945). Εδώ παρουσιάζουμε τη νέα έκδοση από τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Θέμος Κορνάρος», με φιλολογική επιμέλεια: Σοφίας Κορνάρου (2007), χαρισμένο στη μνήμη του εθνικού ήρωα Ναπολέοντα Σουκατζίδη (1909-1 Μαΐου 1944), ενός από τους 200 Έλληνες αγωνιστές που εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944!
Η ομολογία της επιμελήτριας: «... Εκείνο το βιβλίο που πραγματικά θρονιάστηκε στην καρδιά μου είναι το Χαϊδάρι… », τα λέει όλα! Ο συγγραφέας (αφηγητής) του μυθιστορήματος, μετά τη σύλληψή του, οδηγείται στα γραφεία της Γκεστάπο, στην οδό Μέρλιν, όπου ανακρίνεται για την αντιφασιστική του δράση. Ισχυρίζεται ότι δεν είναι εκείνος που απαντά στις ερωτήσεις των Γερμανών αλλά ότι εκφράζει όλους τους Έλληνες. Τουλάχιστον τους φυλακισμένους τους θεωρεί ως ένα ενιαίο σύνολο! Αντιπροσωπεύουν ολόκληρο το έθνος και δρουν συλλογικά, όχι ατομικά! Παντού κυριαρχεί το «Εμείς... » Πουθενά το εγώ!
Κι ακόμα... ο συγγραφέας παρουσιάζει τους χαρακτήρες που είχαν και συνεχίζουν να έχουν στενούς δεσμούς με τη θρησκεία. Μάλιστα ένας φυλακισμένος είναι θεολόγος! Ορισμένοι βρίσκουν καταφύγιο στον Θεό και προσεύχονται τακτικά. Αυτοί οι άνθρωποι ξεχωρίζουν... Τα βασανιστήριά τους περιγράφονται ως «μαρτύρια», η θλίψη τους για τους εκτελεσθέντες συντρόφους τους ως «ιερό πένθος» και το στρατόπεδο συγκέντρωσης ως «κόλαση». Όπως οι μάρτυρες πέθαναν για την πίστη τους, έτσι και οι φυλακισμένοι στο Στρατόπεδο Χαϊδαρίου παρουσιάζονται να θυσιάζονται για τη χώρα τους, χωρίς να δειλιάζουν μπροστά στα βασανιστήρια που τους υποβάλλουν. Άλλοι κάνουν υπομονετικά το σημείο του σταυρού, ενώ περιμένουν να ανακοινωθούν οι εκτελέσεις ή να αρχίσουν τα βασανιστήρια, υποδηλώνοντας έτσι την προετοιμασία για τη θυσία!
Ο συγγραφέας προσθέτει από την αρχή ότι τα βασανιστήρια και οι κατατρεγμοί είναι γεγονότα! Η μη αυστηρή τήρηση της χρονολογικής τάξης δεν αμβλύνει την αγριότητά τους! Στο βιβλίο τον ενδιέφερε η οικονομία του χώρου! Προσπάθησε να δώσει την ατμόσφαιρα της «Μέρλιν», όσο μπορούσε λιτότερα. Σκόπιμα, όπως ομολογεί, δεν παραφόρτωσε, το σχετικό κεφάλαιο με όλα τα φριχτά βασανιστήρια που γίνονταν πίσω από τους τοίχους του μεγάρου αυτού... Επίσης, σκόπιμα δεν αναφέρει τα πραγματικά ονόματα των ηρώων του στο βιβλίο. Σέβεται τον σπαραγμό των ανθρώπων που τα παιδιά τους δεν εγύρισαν πίσω. Τα ονόματα όμως των Γερμανών είναι πραγματικά… Συνειδητά δεν ξαναγράφτηκε και το τελευταίο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου, «Η Διαθήκη των Ηρώων», που χάθηκε σε μια έρευνα, στο σπίτι του συγγραφέα! Και ούτε θα ξαναγραφτεί, για αιώνιο αίσχος του κράτους των δωσιλόγων, που διαδέχτηκε τους Γερμανούς. Και τους ξεπέρασε, όπως σημειώνει και ο ίδιος, στο τέλος του έργου του, σε ιδιαίτερη σημείωση.
Όμως, ο Θέμος Κορνάρος έγραψε κι άλλα βιβλία: Αγύρτες και κλέφτες στην εξουσία (1946), Με τα παιδιά της θύελλας (1956), Γράμματα από το Μακρονήσι (1952), Σφάχτες και Φοίνικες (1957), Αιχμαλωσία της νύχτας (1958), Το ξεκίνημα μιας γενιάς. Από τα βαλτονέρια της Μεγάλης Ιδέας (1963), μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, βασισμένη στη ταραχώδη ζωή του και τους ιδεολογικούς του προσανατολισμούς κ.ά.
Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον Κώστα Αργυράκη, συγχωριανό του Θέμου Κορνάρου, που μου έδωσε το κίνητρο και το σπάνιο υλικό, κυρίως όμως μου χάρισε το μοναδικό βιβλίο του Θ.Κ., Στρατόπεδο Χαϊδαρίου, για να μελετήσω και να γνωρίσω τον «αψεγάδιαστο» λογοτέχνη, που πέθανε πικραμένος και εγκαταλειμμένος ακόμα και από τους φίλους του! Σ’ αυτόν τον φίλο, τον Κώστα Αργυράκη, αφιερώνω αυτό το βιβλιογραφικό σημείωμά μου.
Μιχάλης Τρούλης
Πρόεδρος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου
