Με την ιστορική απόφαση της UNESCO της 12/7/2025, ο Μινωικός Πολιτισμός κατατάχθηκε στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Η ερμηνεία αυτής της απόφασης είναι η εξής:
Τα έξι Μινωικά Ανάκτορα (Κνωσός, Φαιστός, Μαλλιά, Ζάκρος, Ζώμινθος, Κυδωνία) υπάγονται αυτοδικαίως στην προστασία της UNESCO, αλλά υπάρχει μεγάλη συνέχεια. Πολλά ακόμη σημεία στην Κρήτη μπορούν επίσης να ενταχθούν στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, αφού υπάρχει πλέον η αναγνώριση του Μινωικού Πολιτισμού και συγκεκριμένα:

1. Το Μουσείο Ηρακλείου (τρίτο σε επισκεψιμότητα μετά το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και το Μουσείο Ακρόπολης), όπου βρίσκονται πολλά εκθέματα του Μινωικού Πολιτισμού (δίσκος της Φαιστού, θεά των όφεων, εδώλια, αγγεία κ.λπ.).
2. Μινωικές αρχαιότητες Π.Ε. Ηρακλείου (Αρχάνες, Αμνισός, Κάτω Γούβες, Χάνι Κοκκίνη, Σκλαβοκάμπος, Κομμός, Τύλισος, Αγία Τριάδα, Γαλατάς Πεδιάδας, Λύττος κ.λπ.).
3. Μινωικές αρχαιότητες Δήμου Σητείας (Πέτρας, Παλαικάστρο, Μόχλος, Ξερόκαμπος, Αγία Φωτιά, Αχλαδιά κ.λπ.).
4. Μινωικές αρχαιότητες Δήμου Ιεράπετρας (Γουρνιά, Βασιλική, Νήσος Χρυσή, Γρα-Λυγιά, Μακρύγιαλος, Μύρτος, Καβούσι κ.λπ.).
5. Μινωικές αρχαιότητες Π.Ε. Ρεθύμνου (Αρμένοι, Άξος, Αποδούλου κ.λπ.).
6. Μινωικές αρχαιότητες Π.Ε. Χανίων (Αρχαία Πέργαμος, Μάλεμε, Πλατανιάς, Κίσσαμος, Φαλάσαρνα, Γαύδος κ.λπ.).

Σημειωτέον ότι στην προτεινόμενη λίστα (tentative list) της Ελλάδας περιλαμβάνονται ακόμη δύο μνημεία από την Κρήτη: το φαράγγι της Σαμαριάς και η Σπιναλόγκα.

Πέραν όμως των Μινωικών αρχαιοτήτων, υπάρχουν και άλλα αξιόλογα μνημεία στην Κρήτη, τα οποία μπορούν να συμπληρώσουν την προτεινόμενη λίστα της Ελλάδας. Αυτά ανήκουν στις εξής κατηγορίες:

1. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ

α. Αρχαία Γόρτυνα (Ηρακλείου)
β. Αρχαία Ελεύθερνα (Ρεθύμνου)
γ. Το Ενετικό Φρούριο του Φραγκοκάστελλου (Χανίων)
δ. Ιδαίον και Δικταίον Άντρον (Ρεθύμνου – Λασιθίου)

2. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

Τα οποία συνδέονται με τους απελευθερωτικούς αγώνες για την ανεξαρτησία της Κρήτης:
α. Μονή Γωνιάς (Κολυμπάρι Χανίων)
β. Μονή Αρκαδίου (Ρεθύμνου)
γ. Μονή Πρέβελη (Ρεθύμνου)
δ. Μονή Τοπλού (Λασιθίου)

3. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΠΗΛΑΙΑ

Τα οποία συνδέονται με τους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης:
α. Κρυονερίδας Αποκορώνου (Χανίων)
β. Μιλάτου (Αγίου Νικολάου)
γ. Μελιδονίου (Μυλοπόταμος Ρεθύμνου)

4. ΧΩΡΟΙ ΣΠΑΝΙΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΣΠΑΝΙΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

α. Η μεσαιωνική πόλη του Ρεθύμνου με το ενετικό κάστρο της Φορτέτζας και τα σημαντικά ισλαμικά στοιχεία των τριών τζαμιών της.
β. Η μεσαιωνική πόλη των Χανίων με το σύνολο των μνημείων από τη Μινωική έως την Οθωμανική περίοδο.
γ. Το νησί-φρούριο της Γραμβούσας στην Κίσσαμο και ο μοναδικός γύρω χώρος της λιμνοθάλασσας του Μπάλου.
δ. Η Φαλάσαρνα και η περιοχή του Ελαφονησίου.
ε. Οι πολλές εκατοντάδες ανεμόμυλοι στο Οροπέδιο Λασιθίου, οι οποίοι θα πρέπει να αναστηλωθούν, καθώς οι περισσότεροι βρίσκονται σε κατάσταση κατάρρευσης.
στ. Το μοναδικό φοινικόδασος στο Βάι.
ζ. Το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης στα Χανιά.

Δημήτρης Παυλόπουλος
Μηχανολόγος – Ηλεκτρολόγος
πρώην μέλος Δ.Ε. ΤΕΕ
Επιτροπή Πρωτοβουλίας (Μινωικός Πολιτισμός – UNESCO)