ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΟΤΑ
Σαρωτικές αλλαγές στον τρόπο που εκλέγονται οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες φέρνει το νέο εκλογικό σύστημα που σχεδιάζει να φέρει στη Βουλή το προσεχές φθινόπωρο ο Υπουργός Εσωτερικών, Θοδωρής Λιβάνιος. Πρόκειται για μια εκ βάθρων αναδιάρθρωση του πλαισίου λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με στόχο την απλοποίηση της διαδικασίας, την ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμοποίησης και τη μείωση της γραφειοκρατίας και του διοικητικού κόστους.
ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΟΤΑ – ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΔΙΕΞΑΓΟΝΤΑΙ
Με βάση τον υπό διαμόρφωση νέο Κώδικα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, από το 2028 και εφεξής, οι αυτοδιοικητικές εκλογές στους 332 δήμους και τις 13 περιφέρειες της χώρας θα πραγματοποιούνται κάθε πέντε χρόνια, σταθερά την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου και σε έναν μόνο εκλογικό γύρο.
Το νέο σύστημα φέρνει στο προσκήνιο την έννοια της «εναλλακτικής ψήφου», σύμφωνα με την οποία κάθε εκλογέας, εκτός από την κύρια επιλογή του, θα έχει τη δυνατότητα να δηλώσει και μια δεύτερη προτίμηση, έναν εναλλακτικό συνδυασμό, στην περίπτωση που η πρώτη του επιλογή δεν συγκεντρώσει επαρκή πλειοψηφία για την ανάδειξη δημάρχου ή περιφερειάρχη.
Στις αλλαγές που θα επιφέρει το νέο εκλογικό σύστημα προβλέπεται επίσης η κατάργηση της εκλογής δημοτικών συμβούλων στις Δημοτικές Ενότητες. Οι σύμβουλοι θα εκλέγονται από όλη την επικράτεια του δήμου.
ΠΩΣ ΘΑ ΨΗΦΙΖΟΥΜΕ
Ο ψηφοφόρος θα επιλέγει τον συνδυασμό, τον υποψήφιο δήμαρχο ή περιφερειάρχη και τους συμβούλους, όπως γίνεται σήμερα. Στο κάτω μέρος του ψηφοδελτίου, όμως, θα παρατίθενται κατά σειρά ανακήρυξης, όλοι οι υπόλοιποι συνδυασμοί. Εκεί, ο εκλογέας, προαιρετικά, θα μπορεί να επιλέξει έναν από αυτούς ως εναλλακτική επιλογή.
Με το κλείσιμο της κάλπης, η καταμέτρηση θα ακολουθεί την ίδια διαδικασία με εκείνη των εκλογών του 2023. Αν κάποιος συνδυασμός λάβει ποσοστό άνω του 42%, τότε εκλέγεται απευθείας και του αποδίδεται η πλειοψηφία στο δημοτικό ή περιφερειακό συμβούλιο με τουλάχιστον 3/5 των εδρών.
Αν όμως κανείς δεν υπερβεί το 42%, τότε ενεργοποιείται η δεύτερη φάση καταμέτρησης: Προκρίνονται οι δύο πρώτοι συνδυασμοί και σε αυτούς προστίθενται οι εναλλακτικές ψήφοι που έλαβαν από εκλογείς που είχαν αρχικά επιλέξει άλλους συνδυασμούς. Ο τελικός νικητής είναι εκείνος που συγκεντρώνει τις περισσότερες ψήφους συνολικά.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΜΕΘΟΔΟ
Αν για παράδειγμα ο Συνδυασμός Α λάβει 40%, ο Β 36% και οι υπόλοιποι συνδυασμοί αθροιστικά 24%, τότε η εναλλακτική ψήφος μπορεί να αλλάξει τη σειρά. Έστω ότι από το 24% των «λοιπών» ψηφοφόρων, το 5% έδωσε δεύτερη ψήφο στον Α και το 10% στον Β. Αν το υπόλοιπο 10% δεν έκανε καμία εναλλακτική επιλογή, τότε το τελικό αποτέλεσμα είναι: Α με 45% και Β με 46% – άρα νικητής είναι ο Συνδυασμός Β.
Ο Υπουργός Εσωτερικών τονίζει ότι το νέο σύστημα:
- Αποφεύγει την εκλογική κόπωση των δύο Κυριακών.
- Αυξάνει την εκπροσώπηση και τη νομιμοποίηση των νικητών.
- Μειώνει τα κόστη για τους δήμους, τις περιφέρειες και τους εκλογικούς μηχανισμούς.
Η αποχή της δεύτερης Κυριακής αποτελεί ένα από τα βασικά επιχειρήματα υπέρ της νέας ρύθμισης. Στον β’ γύρο επιστρέφουν στην κάλπη σχεδόν οι μισοί από τους ψηφοφόρους που συμμετείχαν στον πρώτο γύρο. Αντίστοιχα, η συμμετοχή των ετεροδημοτών δυσχεραίνεται από την ανάγκη μετακίνησης εντός μιας εβδομάδας, ενώ και οι διοικητικές υπηρεσίες των δήμων και των δικαστηρίων επιβαρύνονται υπέρμετρα.
ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ
Μετά την επιτυχημένη πιλοτική εφαρμογή της επιστολικής ψήφου στις ευρωεκλογές του 2024, το Υπουργείο Εσωτερικών εξετάζει πλέον τη δυνατότητα καθιέρωσης της ηλεκτρονικής ψήφου για όσους το επιθυμούν. Η παραδοσιακή φυσική παρουσία στις κάλπες θα παραμείνει ως εναλλακτική επιλογή.
Ένα από τα βασικά σημεία του νέου Κώδικα αφορά και τον περιορισμό των προεκλογικών δαπανών. Το ύψος του εκλογικού παραβόλου θα εξαρτάται πλέον από τον πληθυσμό του κάθε ΟΤΑ και όχι από τον αριθμό των υποψηφίων, μειώνοντας το κόστος για μικρότερους συνδυασμούς.
Παράλληλα, θεσπίζονται αυστηροί κανόνες διαφάνειας, με μηχανισμούς ελέγχου στις προεκλογικές δαπάνες και τις δημόσιες εμφανίσεις των υποψηφίων στα μέσα ενημέρωσης.
ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
Ο νέος Κώδικας εισάγει και μια καινοτομία: τη δυνατότητα εκλογής ορισμένων δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων χωρίς σταυρό προτίμησης, κατά το πρότυπο των βουλευτών Επικρατείας. Σκοπός είναι να δοθεί χώρος σε προσωπικότητες εγνωσμένου κύρους και ειδικών επιστημόνων, που ενδέχεται να διστάζουν να εμπλακούν σε προεκλογικούς αγώνες.
Επιπλέον, σχεδιάζεται η καθιέρωση ποσόστωσης για υποψηφίους ηλικίας έως 30 ετών, με στόχο την ανανέωση και ενίσχυση της συμμετοχής των νέων στην τοπική πολιτική σκηνή.
Ένα ακόμα σημαντικό μέτρο είναι η κατάργηση της δυνατότητας απόσπασης των εκλεγμένων δημοσίων υπαλλήλων λόγω εκλογής. Όπως σημειώνουν πηγές του Υπουργείου, «η εκλογή αποτελεί στάση προσφοράς και δεν μπορεί να εργαλειοποιείται για προσωπικές διευκολύνσεις».
Τέλος, νέος Κώδικας φέρνει μεταρρυθμίσεις και στον τρόπο άσκησης διοίκησης στους ΟΤΑ, μεταξύ των οποίων:
- Υποχρεωτική δημόσια διαβούλευση για κανονιστικές πράξεις.
- Αποκλειστικά ηλεκτρονικά τοπικά δημοψηφίσματα για ζητήματα τοπικής αρμοδιότητας.
- Θέσπιση υπηρεσιακού γραμματέα σε δήμους με πληθυσμό άνω των 200.000 κατοίκων.
- Ταχεία έκδοση αποφάσεων νομιμότητας εντός 10 ημερών.
- Καθιέρωση Τέλους Τοπικής Ανάπτυξης (ΤΤΑ) – συγχώνευση ΤΑΠ και δημοτικού φόρου.
- Επαναφορά του προληπτικού ελέγχου από το Ελεγκτικό Συνέδριο για εντάλματα άνω των 15.000 ευρώ.
