Ο κ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής τής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Ηρακλείου Κρήτης, όπου διδάσκει τα μαθήματα της Αγιολογίας και Υμνολογίας. Έχει συγγράψει 63 βιβλία θεολογικού, διεθνολογικού και λογοτεχνικού περιεχομένου, καρπός όλα των πλούσιων και πολύχρονων επιστημονικών σπουδών του σε Πανεπιστήμια και Ακαδημίες της Ελλάδας και του εξωτερικού, τόσο στην ορθόδοξη όσο και στην Προτεσταντική και Ρωμαιοκαθολική θεολογία, καθώς και στην ελληνική Παλαιογραφία, την Ψυχολογία και τη Συμβουλευτική.
Με την παρούσα βιβλιοπαρουσίαση παρουσιάζουμε το τελευταίο του πόνημα, με τίτλο: «Δράκος και δρακοντοκτονία στους βίους των Αγίων», μια πρωτότυπη και άκρως ενδιαφέρουσα μελέτη, που προτείνει έναν διακειμενικό τρόπο ανάγνωσης των συναξαριακών κειμένων, εστιάζοντας στους όρους «δράκος» και «δρακοντοκτονία».
Ο δράκος, συνήθως μεγάλος όφις ή κροκόδειλος, καιροφυλακτεί στο υγρό στοιχείο (πηγές), σε χαλάσματα ή δύσβατα περάσματα, εμποδίζοντας την άντληση του νερού ή δηλητηριάζοντάς το, ενώ συχνά απειλεί αδιακρίτως τη ζωή ανθρώπων και ζώων. Αποτελεί σύμβολο του κακού, του διαβόλου· γι’ αυτό και η δρακοντοκτονία εντάσσεται στη λογική της κοινωνικής προσφοράς και σωτηρίας της κοινότητας, σηματοδοτώντας τη νίκη του καλού έναντι του κακού.
Ο δράκος, ειδικότερα, στους βίους των Αγίων, όπως και στην πατερική και εκκλησιαστική γραμματεία, αφορά τόσο στον αισθητό δράκοντα, όσο και στον νοητό (συνώνυμο του κακού και του διαβόλου) και η δρακοντοκτονία επιτελείται πάντοτε με τη δύναμη της προσευχής και το σημείο του σταυρού. Ο Άγιος δεν αντιμετωπίζει τον δράκοντα με μίσος· αντίθετα, μέσα στην πορεία της αγιότητας δεσπόζει η συμφιλίωση του Αγίου με την άγρια φύση. Έτσι, το εμπροϋπόθετο της δρακοντοκτονίας, σύμφωνα με τους βίους των Αγίων, κινείται στις ακόλουθες τέσσερις κατευθύνσεις: στην αναπομπή δοξολογίας προς τον Θεό, στην κοινωνική προσφορά, στη σωτηρία της κοινότητας από τις βλάβες του θηρίου και στην προβολή της παρρησίας του Αγίου προς τον Κτίστη.
Στη λειτουργική και υμνογραφική παράδοση, οι δράκοι αναφέρονται κυρίως ως νοητοί δαίμονες, τους οποίους κατατροπώνει πρώτα ο Χριστός και έπειτα οι Άγιοι με το μαρτύριό τους. Ο Χριστός θεωρείται ο πρώτος δρακοντοκτόνος, νικώντας τον διάβολο με την Ενανθρώπηση, τη Βάπτιση και τη Σταυρική του θυσία. Συχνά η δρακοντοκτονία αποδίδεται μόνο στους στρατιωτικούς Αγίους (π.χ. Μεγαλομάρτυρας Γεώργιος, Θεόδωρος Τήρων), όμως ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι στη χορεία των δρακοντοκτόνων αγίων συγκαταλέγονται και Ιεράρχες, Όσιοι, Οσίες και Ομολογητές.
Στόχος του βιβλίου είναι η προσέγγιση των συναξαριακών κειμένων, ώστε να διερευνηθεί τόσο το ιστορικό υπόβαθρο όσο και η αξιοπιστία των αφηγήσεων περί δρακοντοκτονίας. Ο συγγραφέας υπογραμμίζει ότι κάθε μονομερής θεώρηση του θέματος είναι επισφαλής, όπως συμβαίνει και με τις διηγήσεις των θαυμάτων: δεν πρέπει να εκλαμβάνονται όλες ως ιστορικά πραγματικές, αλλά ούτε και να απορρίπτονται συλλήβδην.
Η μεθοδολογία του έργου βασίζεται στη διακειμενική θεώρηση των πηγών, με συνδυασμό της ιστορικο-γραμματικής και της θεολογικής ερμηνευτικής μεθόδου· όπου χρειάζεται αξιοποιείται και η αλληγορική ανάγνωση, ενώ σημαντική θέση στο έργο καταλαμβάνουν και οι περιπτωσιολογικές μελέτες.
Το βιβλίο διαρθρώνεται σε δύο μέρη:
- Στο Α΄ Μέρος εξετάζεται ο δράκος και η δρακοντοκτονία στην Αγία Γραφή, στην απόκρυφη γραμματεία, στους Πατέρες και Εκκλησιαστικούς Συγγραφείς.
- Στο Β΄ Μέρος αναλύονται οι δράκοι στους βίους των Αγίων, τα χαρακτηριστικά τους, οι τόποι δράσης τους και οι μέθοδοι εξόντωσής τους από τους Αγίους.
Όσον αφορά στη χρήση της ορολογίας, απαντώνται διάφοροι όροι, όπως: «Δρακοντοκτονία», «Δρακοντολέτης», «Δρακοντοπνίχτης», «Δρακοντοφόνος», «Δρακοφόνος». Ο συγγραφέας επιλέγει και αξιοποιεί συστηματικά τους όρους «δρακοντοκτόνος» και «δρακοντοκτονία», καθώς αποδίδουν με μεγαλύτερη ακρίβεια το εμπρόθετο της πράξης.
Η έκδοση είναι εξαιρετικά επιμελημένη, με πλούσια ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, περίληψη στα αγγλικά, συμπεράσματα και επιλεγμένα αγιολογικά κείμενα στο Επίμετρο.
Ο κ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης είναι άξιος τού «δικαίου επαίνου» ότι: «ὂντως καλόν ἒργον εἰργάσατο, ἐπειδάν καί ἐτελείωσεν αὐτό». Ευχή μας να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει επί μακρόν τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο της θεολογικής επιστήμης, όπου τόσο μεγάλη είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του με το περισπούδαστο και κεφαλαιώδους σημασίας συγγραφικό του έργο.
