Πριν από περίπου δέκα μέρες, 501 άτομα αποβιβάστηκαν στα νότια της Κρήτης. Γράφτηκαν πολλά και ακούστηκαν ακόμη περισσότερα. Όμως όσα γράφτηκαν και ακούστηκαν έχουν δευτερεύουσα σημασία. Τα σημαντικότερα είναι όσα έγιναν, τα μέτρα που λήφθηκαν, οι ευθύνες που μοιράστηκαν, και κυρίως, όσα πρόκειται να ακολουθήσουν.
Διαβάζοντας προσεκτικά το πρόσφατο άρθρο της Αθηνάς Πετρακάκη στο rethemnosnews.gr, με τίτλο “Μεταναστευτικές ροές χωρίς σχεδιασμό και έλεγχο”, αξίζει να σταθεί κανείς στην δήλωση των Δημάρχων Ρεθύμνου και Αγ. Βασιλείου, πως οι μαζικές μεταναστευτικές ροές που φτάνουν στην Κρήτη, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με «ανθρωπιστικούς αλλά και ρεαλιστικούς όρους». Αυτή η ισορροπία ανθρωπισμού και ρεαλισμού, είναι πιο σύνθετη από ό,τι φαίνεται με μια πρώτη ματιά.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως οι εμπλεκόμενοι, μάλλον αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο την έννοια του ρεαλισμού.
Για παράδειγμα, από τη μία, ορθά επισημαίνουν τόσο η δημοτική αρχή, όσο και η Περιφέρεια, πως δεν είναι δυνατόν να περιμένει το Υπουργείο Μετανάστευσης, να λύσει μόνη της το πρόβλημα η τοπική αυτοδιοίκηση, από τη στιγμή ειδικά που έχει ελάχιστα μέσα και υποδομές. Και ρεαλιστικά: έχει ελάχιστο μερίδιο ευθύνης.
Από την άλλη, ανάμεσα στους εμπλεκόμενους, δεν βρίσκονται μόνο οι φορείς αυτοδιοίκησης του νησιού και το υπουργείο, αλλά και η Ευρώπη. Τόσο το σύνολο του θεσμικού οικοδομήματος της Ε.Ε., όσο και τα μεμονωμένα κράτη-μέλη. Επομένως, πρέπει να καταλογιστεί κι εκεί κάποιο μερίδιο ευθύνης. Και ρεαλιστικά: πρέπει να είναι το μεγαλύτερο. Εδώ όμως πρέπει να ξεκαθαριστεί ο λόγος.
Είναι βέβαιο πως θα υπάρξουν διαφωνίες και εντάσεις. Επικαλούμενες και αυτές τον ρεαλισμό, τόσο οι κυβερνήσεις της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης, όσο και οι ανερχόμενες συντηρητικές δυνάμεις (ας τις χαρακτηρίσουμε συμβατικά έτσι), των χωρών αυτών, έχουν ξεκαθαρίσει την πρόθεση τους να περιορίσουν την είσοδο μεταναστών από τρίτες χώρες στην επικράτεια τους, αποφεύγοντας τις όποιες ευθύνες. Το βασικό τους επιχείρημα είναι πως η μετανάστευση διαταράσσει την κοινωνική συνοχή, ενώ παράλληλα η περίθαλψη των μεταναστών επιβαρύνει υπέρμετρα τα δημοσιονομικά δεδομένα των κρατών τους.
Δεν πρόκειται για απλές διακηρύξεις. Πρόκειται για ήδη εφαρμοσμένες πολιτικές. Χαρακτηριστικά, αξίζει να σημειωθούν οι μονομερείς ενέργειες της Γερμανίας, τις οποίες πριν λίγες ώρες αντέγραψε και η Πολωνία, ώστε να αυστηροποιήσουν τους συνοριακούς ελέγχους τους, αγνοώντας επιδεικτικά όσα προβλέπει η Συνθήκη Σένγκεν, επιβαρύνοντας με αυτόν τον τρόπο τις χώρες υποδοχής όπως η Ελλάδα.
Προκύπτει το εξής αδιέξοδο: όλα τα μέρη που εμπλέκονται στο ζήτημα της αντιμετώπισης της μεταναστευτικής κρίσης, επικαλούνται μια ρεαλιστική προσέγγιση του ζητήματος, εντέλει όμως καταλήγουν σε έναν φαύλο κύκλο αποποίησης ευθυνών. Πως προκύπτει επομένως το συμπέρασμα πως το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης ανήκει στην Ευρώπη;
Προκύπτει πολύ απλά, με την ειλικρινή παραδοχή πως το φαινόμενο της μετανάστευσης δεν εμφανίστηκε από το πουθενά. Ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά στις χώρες προέλευσης των ατόμων που συγκεντρώθηκαν πριν λίγες μέρες στο γήπεδο του Τσεσμέ, εύκολα συνειδητοποιεί κανείς πως αυτές οι χώρες (π.χ. Αίγυπτος, Ερυθραία, Μπαγκλαντές, Πακιστάν), έχουν δεχθεί στο παρελθόν διαφορετικών ειδών παρεμβάσεις από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, που διαμόρφωσαν σημαντικά την ιστορική τους εξέλιξη.
Όλες αυτές οι παρεμβάσεις είχαν σαν αποτέλεσμα την σταδιακή επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των αντίστοιχων πληθυσμών στις χώρες αυτές, και ταυτόχρονα την κερδοφορία ευρωπαϊκών οικονομικών συμφερόντων. Όταν πλέον η μόνη διέξοδος που απέμεινε στους πολίτες αυτών των χωρών, ήταν ο επικίνδυνος δρόμος της μετανάστευσης, οι κυβερνήσεις της Δυτικής Ευρώπης αποφάσισαν να τους εγκλωβίσουν σε χώρες όπως η Ελλάδα, χώρες δηλαδή που ελάχιστη σχέση έχουν με την εκμετάλλευση που περιγράψαμε παραπάνω.
Με πιο απλά λόγια: η Δυτική Ευρώπη άνοιξε τα σύνορα της για να εισάγει κέρδη από αυτές τις χώρες, και αργότερα τα έκλεισε για να αποκλείσει τους εξαθλιωμένους κατοίκους των χωρών αυτών, αφήνοντας την Ελλάδα να διαχειριστεί μόνη της τα «σπασμένα».
Ήταν θέμα χρόνου να βρεθεί και η Κρήτη αντιμέτωπη με όλα τα παραπάνω. Οι λύσεις που κυκλοφορούν με ευκολία, όπως η συλλήψεις κάποιων διακινητών, ή οι πιέσεις στις χώρες προέλευσης, μπορούν να είναι μόνο βραχυπρόθεσμες, και σε κάθε περίπτωση δεν μπορούν να ανακόψουν την τάση μετανάστευσης που προκαλεί η συστηματική εξαθλίωση.
Το ζητούμενο είναι να πιεστεί το αρμόδιο υπουργείο να διαλέξει μία από τις δύο κατευθύνσεις: είτε να επιτρέψει να συνεχιστούν οι ανεξέλεγκτες και επικίνδυνες ροές που στοιχίζουν ζωές, είτε να θέσει την Ευρώπη προ των ευθυνών της για την έκρυθμη πραγματικότητα που δημιούργησε. Μιλώντας όμως ρεαλιστικά, είναι αφελές να περιμένει κανείς την δεύτερη κατεύθυνση από την σημερινή ηγεσία του αρμόδιου υπουργείου.
Χρίστος Σαββουλίδης
