(Αποσπάσματα από την ομιλία που εκφωνήθηκε από τον γράφοντα σε σχετική τιμητική εκδήλωση για τον Αντώνη Ζωϊδάκη, το παλικάρι του Άϊ Γιάννη, την Κυριακή 7 Αυγούστου του 2016. Τιμητικά στη μνήμη του σήμερα 78 χρόνια από τον θάνατό του. Όποιος ενδιαφέρεται, ας κάνει τον κόπο να τα διαβάσει..)
Ο Αντώνης Ανδρ. Ζωϊδάκης γεννήθηκε το έτος 1909, στον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου Ρεθύμνου, από γονείς αγρότες, έντιμους και εργατικούς.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα υπηρεσιακά στοιχεία (Φύλλο Μητρώου της Ελληνικής Αστυνομίας) : Κατατάχτηκε στο Σώμα της πρώην Ελληνικής Χωροφυλακής την 2-6-1932. Την 19-9-1941 λιποτάκτησε από την Ανωτέρα Διοίκηση Χωροφυλακής Χανίων. Ενώ υπηρετούσε στη Διεύθυνση Ειδικής Υπηρεσίας Πολέμου, ανέλαβε ειδική αποστολή στην κατεχόμενη από τους εχθρούς χώρα. Φονεύθηκε σε διατεταγμένη υπηρεσία από τους Γερμανούς την 7-8-1944.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες από αξιόπιστη πηγή, το έτος 1940 - 1941 υπηρετούσε στο Σταθμό Χωροφυλακής Καμπανού Σελίνου Χανίων. Στο χωριό αυτό δημιούργησε στενή και ειλικρινή φιλία με τον Αγροφύλακα Ευστράτιο Τζανουδάκη και μάλιστα εβάφτισε ένα αγόρι της οικογένειας και του έδωσε το όνομα Χρήστος. Ο μικρός Χρήστος Τζανουδάκης, που είχε γεννηθεί το έτος 1940, σπούδασε Φιλόλογος και Θεολόγος, χειροτονήθηκε ιερέας, εργάστηκε ως εκπαιδευτικός και σήμερα είναι Πρωτοπρεσβύτερος στον Ιερό Ναό Αγ. Σπυρίδωνος Πειραιώς, όπου ιερουργεί. Κατά το διάστημα που ο Αντώνης Ζωϊδάκης υπηρετούσε στον Καμπανό Σελίνου, έκανε συχνά παρέα με τον σύντεκνό του Στρατή Τζανουδάκη, ο οποίος μετά την κατάληψη της Κρήτης επικηρύχθηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο από τους Γερμανούς, λόγω της αντιστασιακής του δραστηριότητας. Κάποια μέρα και ενώ βρισκότανε και οι δυο στον Ομαλό, πέσανε σε ενέδρα των Γερμανών, ύστερα από προδοσία, οι οποίοι σκοτώσανε τον Στρατή Τζανουδάκη. Ο Αντώνης Ζωϊδάκης που τον συνόδευε δεν έχασε καιρό, έβγαλε αμέσως το περίστροφό του και σκότωσε τον Γερμανό. Με την ιδιαίτερη σβελτάδα που τον διέκρινε κατάφερε να ξεφύγει από τη Γερμανική περίπολο και να σωθεί. Έκτοτε λιποτάκτησε (19 - 9 - 1941), πιθανή ημερομηνία του επεισοδίου.
Από τη σχετική βιβλιογραφία προκύπτει ότι, μετά το περιστατικό στον Καμπανό Χανίων εγκατέλειψε το Σταθμό χωροφυλακής, για να πολεμήσει τους επιδρομείς καταχτητές της Κρήτης. Βγήκε στο βουνό αντάρτης και έλαβε μέρος σε πολλές μυστικές αποστολές, μέχρι τον Νοέμβριο του 1943. Στη συνέχεια έφυγε για την Αίγυπτο για εκπαίδευση μαζί με άλλους αγωνιστές. Στην Αίγυπτο και συγκεκριμένα στην Χάϊφα εκπαιδεύτηκε στη Σχολή Σαμποτάζ, μαζί με τον Αριστείδη Στεφ. Παραδεισανό και κατόπιν επέστρεψε στην Κρήτη.
Ο Αντώνης Ζωϊδάκης ήτανε ένας από τους έντεκα (11) Κρήτες πρωταγωνιστές της απαγωγής του Στρατηγού Κράϊπε. Υπήρξε από την πρώτη στιγμή ενεργό μέλος της ομάδας των απαγωγέων.
Μετά την απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράϊπε οι : Χναράκης, Παπαλεωνίδας, Κόμης και Ζωϊδάκης με τον αιχμάλωτο σοφέρ του Στρατηγού ονόματι Albert, βαριά τραυματισμένο κατά την ώρα της απαγωγής, αναχωρήσανε πεζοί, για το ραντεβού με τους υπόλοιπους απαγωγείς που είχανε δώσει στη Νίδα του Ψηλορείτη. Τα μεσάνυχτα περίπου της ίδιας ημέρας, είχανε φθάσει στον Άγιο Σύλλα και είδανε ότι ήτανε δύσκολο να συνεχίσουνε με το Γερμανό οδηγό, να περάσουνε τις φρουρές, που ήτανε στη διαδρομή, γι αυτό αποφασίσανε για να μην προδοθούνε, να σκοτώσουνε το σοφέρ. Την απόφαση εκτέλεσε ο Ζωϊδάκης, ως υπεύθυνος της συνοδείας, ο οποίος αν και μετάνιωσε όπως είπε, δεν μπορούσε να κάμει διαφορετικά, γιατί υπήρχε κίνδυνος ματαίωσης της απαγωγής, αλλά και αποκάλυψης ότι στους απαγωγείς συμμετείχανε Κρητικοί και τα γύρω χωριά θα πληρώνανε ακριβά την συμμετοχή τους.
Σε αφήγησή του το μέλος της ομάδας των απαγωγέων Μανώλης Πατεράκης δικαιολογεί την θανάτωση του οδηγού διότι : «το τραύμα με το χτύπημα που του είχε προξενήσει ο Τυράκης ήταν πολύ σοβαρό και τον ενοχλούσε πάρα πολύ κατά το διάστημα της διαδρομής…… δεν προλάβανε να πιάσουν την ορεινή περιφέρεια, προτού νυχτώσει. …… και η σιγανή πορεία του οδηγού παρουσίαζε προβλήματα για την προσωπική ασφάλειά τους».
Είναι προφανές επομένως ότι, η θανάτωση του οδηγού έγινε εξ απολύτου ανάγκης, υπήρχε σοβαρός και δικαιολογημένος λόγος και πάντως σε χρόνο εμπόλεμης κατάστασης.
Ιδιαίτερα σημαντικές και πλέον αξιόπιστες πρέπει να θεωρούνται οι πληροφορίες που καταγράφονται στο Βιβλίο – Ημερολόγιο του Γουϊλιαμ Στάνλεϊ Μος (Μπίλι) 1921-1965, Άγγλου Λοχαγού, Υπαρχηγού της ομάδας των απαγωγέων, με τίτλο : «Κακό φεγγαραντάμωμα», που εκδόθηκε το Φεβρουάριο του 2016 από την κόρη του Γκαμπριέλα.
….. Ο Αντώνης Ζωϊδάκης, είναι χωροφύλακας από το χωριό Άϊ Γιάννης στο Αμάρι. Έχει έξυπνα, διαπεραστικά μάτια, έναν αέρα σοβαρότητας και επαγγελματισμού και είναι, μου λένε, πολύ γενναίος άνθρωπος. Σε αντίθεση με πολλούς κρητικούς, που μιλούνε χωρίς να λένε τίποτα, ο Αντώνης πολύ σπάνια λέει κάτι που δεν είναι απολύτως εύστοχο. Αυτό το τελευταίο τον ανεβάζει αφάνταστα στην εκτίμησή μου. …….
Όπως σαφώς προκύπτει από το παραπάνω βιβλίο-ημερολόγιο του Μος, δεν ονοματίζονται χωριά του Κέντρους και πέρασμα των απαγωγέων του Κράϊπε από αυτά. Περιγράφεται μόνο κάποιο χωριουδάκι (όπως προαναφέρθηκε το χωριό Σμιλές) και στη συνέχεια άφιξη στο χωριό Γερακάρι και μάλιστα «μια ώρα ψηλότερα». Με δεδομένο δε ότι, όλη η διαδρομή από Άϊ Γιάννη μέχρι, μια ώρα ψηλότερα από Γερακάρι, έγινε μέσα σε μια νύχτα σημαίνει ότι, οι απαγωγείς περάσανε μάλλον χαμηλότερα από τα χωριά του Κέντρους και πάντως όχι μέσα από αυτά.
Σε αντίποινα αυτής της απαγωγής, επικράτησε σχεδόν αμέσως και για πολλά χρόνια η άποψη ότι, εξαιτίας της καταστραφήκανε ολοκληρωτικά από τους Γερμανούς, τα 8 χωριά του Κέντρους, με 164 ανθρώπινα θύματα. Αυτή η άποψη κυκλοφορούσε σχεδόν αποκλειστικά, σε όλα τα καταστραμμένα χωριά και γενικότερα στα Αμαριώτικα χωριά. Κατά μια άλλη άποψη, το γεγονός της καταστροφής των χωριών του Κέντρους, δεν σχετίζεται με την απαγωγή του Κράϊπε, αλλά κυρίως στη δυναμική αντίσταση των Αμαριωτών κατά των καταχτητών, στην τροφοδοσία των ανταρτών και στην άρνηση παροχής βοήθειας στο στρατό κατοχής, αλλά και για να καμφθεί το ηθικό των αντιστασιακών ομάδων, προκειμένου να γίνει ομαλά και χωρίς απώλειες, η επικείμενη αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων από την Κρήτη. Δεν γίνανε πιστευτοί από όλους ότι, τα αντίποινα γίνανε εξ αιτίας της διέλευσης του Κράϊπε από τα Αμαριώτικα χωριά, αλλά γίνανε για να μην ενοχληθεί, από το αντάρτικο των χωριών, η σύμπτυξή τους προς τα Χανιά, την οποία κρατούσανε μυστική. Την άποψη αυτή ενισχύει και το γεγονός ότι, δεν καταστραφήκανε τα χωριά Νίθαυρη – Αγία Παρασκευή – Άγιος Ιωάννης, χωριό του Ζωϊδαντώνη, από τα οποία πέρασε ο απαχθείς Γερμανός Στρατηγός καθώς και ο Φουρφουράς χωριό του Τυρογιώργη, Πατσός, Φωτεινού, Βιλανδρέδο, Ροδάκινο. Αντίθετα την ίδια μέρα καταστράφηκε η Κρύα Βρύση, που δεν είχε καμιά συμμετοχή στην απαγωγή Κράϊπε, ήτανε όμως χώρος δράσης γενναίων παλικαριών και αντιστασιακών ομάδων. Προσωπικά θεωρώ ιδιαίτερα τιμητικό, να αποδίδεται η καταστροφή των Αμαριώτικων χωριών στην γενναιότητα και αντιστασιακή δράση των κατοίκων, παρά στην απαγωγή του Κράϊπε. ……
Η συμβολή του Αντώνη Ζωϊδάκη σ’ αυτό το θαρραλέο εγχείρημα της απαγωγής του Γερμανού Στρατηγού Κράϊπε, ήτανε σημαντική, η οποία όμως έμελλε να έχει άδοξο τέλος. Στις 7 Αυγούστου 1944, ο Αντώνης Ζωϊδάκης μαζί με άλλους δυο της υπηρεσίας πληροφοριών συνοδεύανε τον Αρχηγό της Συμμαχικής αποστολής Τομ Νταμπάμπιν από το χωριό Καρέ στο λημέρι του Κυβερνητικού Επιτρόπου Εμμανουήλ Κελαϊδή και του Αρχηγού της Ε.Ο.Ρ. που βρισκότανε 6-7 χιλιόμετρα Β.Δ. του χωριού Αρμένοι Ρεθύμνου. Βαδίζανε σε αραιό σχηματισμό δυτικά των Αρμένων με προσοχή εξαιτίας της Γερμανικής Μονάδας που έδρευε στο χωριό. Ο Αντώνης Ζωϊδάκης έπεσε αιφνιδιαστικά πάνω σε 3-4 Γερμανούς σε απόσταση επαφής. Πρόλαβε και σκότωσε έναν, αλλά οι υπόλοιποι τον έθεσαν εκτός μάχης.
Για το θανάσιμο τραυματισμό αναφέρεται :…… τον Ζωϊδάκη εδέσανε με αλυσίδα από τα πόδια και στο πίσω μέρος ενός αυτοκινήτου και εφύγανε με ταχύτητα, τραβώντας τον χάμω μέχρι τους Αρμένους. Ό,τι απέμεινε από το σώμα του το αφήσανε δυο μέρες σε ένα δρόμο του χωριού και μετά ανοίξανε ένα λάκκο και τον σκεπάσανε.
Για τον Αντώνη Ζωϊδάκη ο εμπνευστής του σχεδίου της απαγωγής του Κράϊπε, Άγγλος Ταγματάρχης Λη Φέρμορ, είπε στην εκπομπή του Νίκο Μαστοράκη, το έτος 1972 : «Ο Αντώνης Ζωϊδάκης ήταν θαυμάσιος άνθρωπος, χωροφύλακας και αυτός, από το Αμάρι, έξυπνος άνθρωπος, έπαιξε μεγάλο ρόλο και σκοτώθηκε τρεις μήνες μετά δυστυχώς»
Το μέλος της ομάδας των απαγωγέων Μανώλης Πατεράκης αναφέρει : «Σε τούτη την περιοχή και την περαιτέρω πορεία μας (εννοείται περιοχή Αμαρίου), θα είχαμε τον Ζωϊδάκη σαν οδηγό, που γνώριζε το κάθε μονοπάτι πάρα πολύ καλά και ήταν επίσης πάρα πολύ αγαπητός. Οι κρητικοί σε τούτα τα χωριά τον εκτιμούσαν πάρα πολύ».
Η αυτοθυσία του τον τοποθέτησε, στο πάνθεον των Ηρώων της Εθνικής Αντιστάσεως Κρήτης. Για το λόγο αυτό μια προτομή του, μνήμης και τιμής, πρέπει να στηθεί στην πλατεία του χωριού, για να ενθυμούνται οι παλιότεροι και να παραδειγματίζονται οι νεότεροι.
ΥΓ) Οι φωτογραφίες της παρουσίασης προέρχονται από το προσωπικό μου Αρχείο και της εκδήλωσης από τον αγαπητό δάσκαλο Κωστή Παραδεισανό τον οποίο ευχαριστώ θερμά.
