Η μάχη στον Άγιο Ιωάννη (Χλιαρό) Αμαρίου,18 με 20 Ιουνίου του 1821

    Πάντα με ενδιέφερε οτιδήποτε έχει σχέση με τη γενέτειρά μου, τον Άγιο Ιωάννη (Χλιαρό) Αμαρίου Ρεθύμνου και ιδιαίτερα η τοπική του ιστορία. Γι το σκοπό αυτό συγκέντρωνα αρκετά χρόνια όσα στοιχεία εύρισκα καταγεγραμμένα, προκειμένου κάποτε να αξιοποιηθούνε ανάλογα. Σκεφτόμουνα ότι έπρεπε, να καλυφθεί αυτό το κενό που υπήρχε, για το χωριό μας, οφειλόμενη τιμή για τους προγόνους μας Με αυτές τις σκέψεις, το υλικό που είχα συγκεντρώσει, από γραπτές κυρίως πηγές, συμπεριέλαβα στο βιβλίο μου, με τίτλο : Το χωριό μου Άγιος Ιωάννης … [1], στις σελίδες του οποίου καταγράφονται πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία και κυρίως ιστορικά, άγνωστα στους περισσότερους. Αρκετά επιπλέον αξιόλογα ιστορικά γεγονότα, αλλά και πρόσωπα που συμμετείχανε στους κατά καιρούς αγώνες του έθνους μας,  συμπεριλαμβάνονται και στο άλλο σχετικό βιβλίο μου, με τίτλο : Στη βορεινάδα μιας κορφής… [2].

   Είναι γνωστό ότι, σχεδόν αμέσως με την έναρξη της επανάστασης του 1821 στην Πελοπόννησο, επαναστάτησε και η Κρήτη, παρά τη μικρή πληθυσμιακή υπεροχή του Χριστιανικού στοιχείου στο νησί τότε. Πολλά έχουνε γραφτεί και ειπωθεί αναλυτικά, από τους ιστορικούς, για τον ξεσηκωμό των σκληρά καταπιεσμένων προγόνων μας, σε κάθε νομό της Κρήτης. Δεν θα τα επαναλάβω, αλλά θα περιοριστώ σε τοπικό επίπεδο, στην περιοχή της Αμπαδιάς και συγκεκριμένα στη μάχη που έγινε στον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, όπως καταγράφεται από τους ιστορικούς. Η Αμπαδιά καταλαμβάνει τη μισή περίπου έκταση της τέως επαρχίας Αμαρίου, νότια της περιοχής, στα νοτιοδυτικά του Ψηλορείτη, του νομού Ρεθύμνης. Μια άγνωστη λοιπόν σελίδα της ιστορίας του Άϊ Γιάννη Αμαρίου, έρχεται να προστεθεί στα γεγονότα του παρελθόντος, μετά από διακόσα χρόνια.  

   Πιο συγκεκριμένα, ο Γιάννης Γρυντάκης, φιλόλογος ιστορικός, Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων σε συνέντευξή του αναφέρει  : [3] «….. . Το Ρέθυμνο είχε μια περιοχή, που λέγεται Αμπαδιά και οι κάτοικοί της Αμπαδιώτες. Θέλω να ξεκινήσω απ’ αυτούς, γιατί κατά κάποιο τρόπο ίσως και η αφορμή που ξέσπασε η επανάσταση, να οφείλεται σε κάποιες σχετικές ενέργειες. Οι Σφακιανοί και οι άλλοι οι Ρεθεμνιώτες επαναστάτες, πριν να ξεσπάσει η επανάσταση, προσπάθησαν να προσεταιριστούν τους Αμπαδιώτες, που ήταν σκληροί πολεμιστές. Άλλοι λένε πως οι Αμπαδιώτες ήταν απόγονοι των Σαρακηνών, άλλοι λένε πως ήταν παλαιότεροι απ’ αυτούς και άλλοι λένε πως ήταν εξισλαμισμένοι κρητικοί Γενίτσαροι, που ήταν όπως ανέφερα πολύ σκληροί. Αυτή η προσπάθεια των Χριστιανών να προσεταιριστούν τους Αμπαδιώτες απέτυχε και τελικά δεν τα κατάφεραν, αφού οι Αμπαδιώτες τους έπαιξαν παιχνίδι. Είπαν, δώστε μας όπλα και εμείς θα ’ρθούμε μαζί σας. Τους έδωσαν από τα λίγα όπλα που είχαν κάποια και στη συνέχεια οι Αμπαδιώτες, δεν τήρησαν την υπόσχεσή τους και τάχτηκαν με το μέρος των Τούρκων. Όταν οι Πασάδες των μεγάλων πόλεων έμαθαν το γεγονός, κατάλαβαν ότι η επανάσταση που ήδη είχε ξεκινήσει στην Πελοπόννησο, ήταν έτοιμη να ξεκινήσει και στην Κρήτη. Και βρισκόμαστε βέβαια στον επόμενο μήνα, δηλαδή στον Ιούνιο. Αρχίζουν σφαγές στις μεγάλες πόλεις. Τρακόσους έσφαξαν οι Τούρκοι στην πόλη των Χανίων, πεντακόσους στην πόλη του Ρεθύμνου, εφτακόσους λίγο αργότερα στην πόλη του Ηρακλείου. Τα πολεμικά γεγονότα της Κρήτης ξεκινάνε στις 14 Ιουνίου, που ένας Τούρκος Γενίτσαρος, γνωστός για τις θηριωδίες του, ο Ταμπουρατζής, βγήκε από την πόλη των Χανίων, για να καταστρέψει τα γειτονικά χωριά. Στο Λούλο τον περίμεναν μερικοί Σφακιανοί και έχομε την περίφημη μάχη στο Λούλο, στην οποία επικράτησαν οι Σφακιανοί και σκότωσαν δεκαοκτώ από τους άνδρες του Ταμπουρατζή. Αυτή είναι η πρώτη μάχη του αγώνα στην Κρήτη………………………………………….…… Η πρώτη μεγάλη μάχη στο Ρέθυμνο δόθηκε δυο μέρες μετά το Λούλο, δηλαδή στις 16 Ιουνίου στο Ζουρίδι, ένα χωριό του Ρεθύμνου. Εκεί Ρεθεμνιώτες και Σφακιανοί, με Αρχηγούς τον Μανουσέλη και τον Δεληγιαννάκη, θα καταφέρουν να νικήσουν κάποια Τουρκικά αποσπάσματα. Μεγάλες όμως μάχες στο Ρέθυμνο γίνονται αμέσως μετά, εις την περιοχή της Αμπαδιάς. Για τους Αμπαδιώτες αναφέρθηκα και προηγουμένως. Αθέτησαν την υπόσχεσή τους, πήγαν με το μέρος των Τούρκων και έτσι Ρεθεμνιώτες και Σφακιανοί, με τον Πωλογιωργάκη, τον Βουρδουμπά και τον Τσουδερό, θα τους χτυπήσουν στο χωριό Άγιος Ιωάννης. Η μάχη ήτανε αμφίρροπη. Όταν όμως έφθασαν σε βοήθεια των επαναστατών, ο Μανουσέλης και ο Δεληγιαννάκης, κατάφεραν οι Χριστιανοί να νικήσουν και να σκοτώσουν τρακόσους Τούρκους, μαζί και τον αρχηγό τους τον λεγόμενο Κουντουροσμαΐλη. Αυτή η φθορά των Τούρκων είναι από τις μεγαλύτερες. Ας μην ξεχνάμε ότι, στην επανάσταση της Πελοποννήσου μόνο στη μάχη στο Βαλτέτσι είχαμε τρακόσους Τουρκαλβανούς νεκρούς. Είναι το Βαλτέτσι της Κρήτης, αυτή η μάχη του Αγίου Ιωάννη στο Αμάρι. Οι Αμπαδιώτες το έβαλαν στα πόδια και κλείστηκαν στο κεφαλοχώρι τους θα ’λεγα, στο Βαθειακό. Άλλοι λένε πως η Αμπαδιά είχε δώδεκα χωριά, άλλοι δεκατρία, πολλοί τα ανεβάζουν σε είκοσι. Δεν μας ενδιαφέρει. Πάντως το Βαθειακό ήταν ας πούμε, το κεντρικό τους χωριό. Εκεί κλείστηκαν οι Αμπαδιώτες και οι Ρεθεμνιώτες με τους Σφακιανούς έτρεξαν και χτύπησαν το χωριό. Είχαν απώλειες εδώ οι Χριστιανοί, γιατί οι Αμπαδιώτες πολεμούσαν μέσα από τα σπίτια του χωριού, ενώ οι άλλοι ήταν εκτεθειμένοι. Έχομε δηλαδή εικοσιδυό Χριστιανούς νεκρούς, αλλά οι Αμπαδιώτες στο τέλος το έβαλαν στα πόδια και έτσι μπορούμε να πούμε ότι, είχαμε θρίαμβο από τον Ιούνιο κιόλας εις το Νομό Ρεθύμνης……»

   Παρόμοια μάχη με αυτή του Αγίου Ιωάννη στο Αμάρι, την ίδια χρονική περίοδο, αναφέρεται από τους ιστορικούς  και στο χωριό Άγιος Ιωάννης Αγίου Βασιλείου (Καμένος). Για τη σπουδαία αυτή μάχη, σε διάφορα δημοσιεύματα ιστορικών εκφράζονται αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις. Άλλοι αναφέρονται συγκεκριμένα στη μάχη του Αγίου Ιωάννη στο Αμάρι Ρεθύμνου και άλλοι στον Άγιο Ιωάννη (Καϋμένο), άλλοι αναφέρονται απροσδιόριστα στο χωριό Άγιος Ιωάννης, άλλοι αναφέρονται σε διαφορετικές ημερομηνίες, άλλοι αναφέρουνε 200 και άλλοι 300 Τούρκους νεκρούς, άλλοι 22 Τούρκους νεκρούς, άλλοι καθόλου νεκρούς και άλλοι αναφέρουνε με αρχηγό τον Ψαροσμαήλη ή Κουντουροσμσήλη ή Ισμαήλ αγάς Κουντούρης ή Γλυμίδης [4]. Εκτίμησή μου λοιπόν είναι ότι,  έγινε αυτή η μεγάλη φοβερή μάχη στον Άγιο Ιωάννη στο Αμάρι, δεδομένου ότι, ο οικισμός βρίσκεται περίπου στο κέντρο της Αμπαδιάς, στην περιοχή δηλαδή και έδρα των Τούρκων Γενιτσάρων Αμπαδιωτών, ή ενδεχομένως να έγινε ταυτόχρονα και στα δύο μέρη.

   Ο καθηγητής, ιστορικός, ερευνητής Κωστής Ηλ. Παπαδάκης σε σχετική δημοσιευμένη ομιλία του αναφέρει : [5] …. «Ο Παπαδοπετράκης σημειώνει, περαιτέρω, ότι καθ’ ομολογίαν τού Δελή Μουσταφά- όταν συνελήφθη αιχμάλωτος κατά τη μάχη που ακολούθησε στο Βαθιακό Αμαρίου (28 Ιουνίου)- στη μάχη του Αϊ- Γιάννη Καμένου φονεύθηκαν τριακόσιοι Τούρκοι, αριθμός υπερβολικός, που, ίσως- όπως ομολογεί, και πάλι, ο ίδιος- ο αριθμός αυτός να αναφέρεται στους νεκρούς όλων των μαχών που έγιναν στο Ζουρίδι, τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου και στο Βαθιακό. Από τους Έλληνες σκοτώθηκαν επτά και πολύ περισσότεροι ήταν αυτοί που τραυματίστηκαν. …….». Είναι επομένως σαφές ότι, έγινε αυτή η μάχη και στον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, μεταξύ 18 και 20 Ιουνίου του 1821..

   Πολλές είναι εξάλλου και οι διηγήσεις των παλιότερων κατοίκων του χωριού, για διάφορα περιστατικά, οι οποίες έχουνε παραμείνει ζωντανές, που καταδεικνύουνε και τη δύναμη του Αγίου Ιωάννου και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Σε ένα περιστατικό, που καταγράφεται και στο ΚΡΗΤΗ. Το αφιέρωμα, Νομός Ρεθύμνης. Τοπικές ιστορίες σελίδα 27 [6], η παράδοση λέει ότι, επί Τουρκοκρατίας, λίγο πριν τη μάχη του Μοναστηρακίου, 500 Τούρκοι από το Βαθειακό, θελήσανε να περάσουνε από τον Άγιο Ιωάννη και στη συνέχεια τη γέφυρα του Πλατύ ποταμού, για να πάνε στο Μοναστηράκι, όπου επρόκειτο να δοθεί μάχη. Οι Αϊγιαννιώτες στείλανε τα γυναικόπαιδα, σε μια σπηλιά κοντά στο Λυγιώτη ποταμό και οι άνδρες μαζί με άλλους Κρήτες οπλισμένοι, πήρανε θέσεις μάχης και περιμένανε του Τούρκους. Οι Τούρκοι, μόλις φτάσανε στην είσοδο του χωριού και είδανε τους χιλιάδες οπλισμένους, τρομοκρατηθήκανε και γυρίσανε πίσω. Εξαιρετικά θετική επομένως η συμβολή των Αϊγιαννιωτών στη συγκεκριμένη περίπτωση, με τη χάρη του προστάτη του οικισμού Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου. Τελικά βέβαια η μάχη στο Μοναστηράκι έγινε στις 9 και 10 Φεβρουαρίου του 1822 με 4.000 Τούρκους υπό τον Τσιλιβοτάμπαση. Περίπου 2000 Κρητικοί με επικεφαλείς τους : Βουρδουμπά, Μελιδόνη, Πολογιώργη, Κουρμούλη, Δεληγιαννάκη, δώσανε σκληρή μάχη και διώξανε μακριά τους Τούρκους. Νέα μάχη έγινε και το 1823 στο Μοναστηράκι, όταν έφτασε μεγάλος τούρκικος στρατός, για να εκδικηθεί το θάνατο του Γεντίμ-Αλή, δέχτηκε όμως την επίθεση από τους Αμαριώτες και τράπηκε σε φυγή, με σημαντικές απώλειες.

   Ο επαναστατικός χαρακτήρας και ο πόθος των Αμαριωτών για λευτεριά, καταγράφεται στο παρακάτω αλληγορικό επαναστατικό ριζίτικο τραγούδι, που μου αφηγήθηκε το έτος 1984, ο αείμνηστος λυράρης Γιώργης Μουζουράκης, που γεννήθηκε το έτος 1896 στην Παντάνασσα Αμαρίου :

Αητός του Κέντρου(ς) σε μια σπηλιά κάθεται κι ανημένει,

πότε θ’ ανθίσουν τα κλαδιά να λιώσουνε τα χιόνια.

Να κατεβεί στο Ρέθεμνος, στης Αμπαδιάς στα μέρη,

να σκίσει με τα νύχια του εσπέχηδες κι αγάδες,

που τυραννούνε τσι Ρωμιούς.

   Ήρωας της Επανάστασης του 1821 ήτανε και ο ηρωϊκός αρματωλός Μοναχός καπετάν Μητροφάνης, που γεννήθηκε το έτος 1798 στον Άγιο Ιωάννη (Χλιαρό) Αμαρίου Ρεθύμνου. Εκτιμάται ότι πήρε μέρος στη φοβερή μάχη που δόθηκε στον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου [7], [8] , μεταξύ  18 και 20 Ιουνίου του 1821, όπου σημειώθηκε πανωλεθρία κατά των Τούρκων Γενιτσάρων Αμπαδιωτών. Ο Μητροφάνης είχε πλούσια δράση στην περιοχή της Αμπαδιάς με δικό του σώμα πολεμιστών. Σε μια απ’ αυτές αναφέρεται από τον ιστορικό Ι.Δ.Μουρέλλο [9], όπου μαζί με τους Καλομενόπουλο και Θεοδωράκη και λίγους πολεμιστές, συγκρατούσαν, ώσπου να φθάσουν βοήθειες, τους 4.000 Τούρκους του Κάστρου,  με τον Μπαϊρακαγασή Τσιλιβόμπαση, που πήγαιναν για τη μάχη του Μοναστηρακίου, που έγινε 9 και 10 Φεβρουαρίου του 1822. Με τους πολεμιστές του πήγε επίσης και πολέμησε στην Πελοπόννησο, κατά του Ιμπραϊμ Πασά, από το έτος 1824-1827. Όταν επέστρεψε συνέχισε τη χαΐνικη δράση του, αλλά τελικά σκοτώθηκε σε ενέδρα από τους Τούρκους Αμπαδιώτες, το έτος 1829, σε ηλικία μόλις 31 ετών, πλησίον της Ιεράς Μονής Ασωμάτων. Δυστυχώς όμως ο Μητροφάνης δεν καταγράφηκε όπως έπρεπε ή μάλλον   «ξεχάστηκε» από τους ιστορικούς,

   Ο γιατρός Γεώργιος Εμμ. Ανδρεδάκης [10], που γεννήθηκε στον Φουρφουρά Αμαρίου το έτος 1860, στις σελίδες 16-19 του βιβλίου του με τίτλο : Ιστορικά Σημειώματα Ρέθυμνο 1926, αφιερώνει ειδικό κεφάλαιο με θέμα : ΑΡΜΑΤΩΛΟΙ και ειδικότερα : ΚΟΥΦΑΚΙΔΕΣ, ΑΝΥΦΑΝΤΙΣ, ΜΗΤΡΟΦΑΝΗΣ και γράφει κατά λέξη, για τον Μητροφάνη : « Μεταξύ των λησμονηθέντων ή αγνοηθέντων είναι και ο ηρωϊκώτατος αρματωλός και αρχηγός Μητροφάνης καταγόμενος εκ του χωρίου Άγιος Ιωάννης Αμαρίου. Ούτος προ του 1821 είχε διαπράξει πολλά κατά των γιαννιτσάρων και κατατρομάξει αυτούς ως αρματωλός. Οι Γιαννιτσάροι μανιωδώς επεδίωκον την καταστροφήν του, νομίσας δε ότι θα ηδύνατο να προφυλαχθή ασφαλέστερον από τας κατ’ αυτού ενέδρας των εγένετο μοναχός εν τη Μονή των Ασωμάτων χωρίς και πάλιν να εγκαταλίπη το όπλον του. Κατά δε την Επανάστασιν του 1821 πολλά εξετέλεσεν ανδραγαθήματα εν Κρήτη διατηρών ίδιον σώμα πολεμιστών. Ότε δε ο Ιβραήμ Πασσάς παρελάμβανεν εκ Κρήτης Τούρκους εθελοντάς (καλοντζίδες) δια την Πελοπόννησον, ο Μητροφάνης με τους επιλέκτους άνδρας του μετέβη εις Πελοπόνησον λαβών μέρος εις πολλάς μάχας κατά των Τούρκων μέχρι του 1827 διαμένων εις Πελοπόννησον. Μετά την λήξιν δε του αγώνος εκεί επανήλθεν εις Κρήτην. Μόλις δε είχε φθάσει εις Μονήν Ασωμάτων πληροφορηθέντες οι εν Ηρακλείω Αμπαδαίοι την άφιξίν του τα μέγιστα εθορυβήθησαν. Αμέσως δε εις διαβούλια απεφάσισαν την εξαφάνισίν του. Δι ο ανέθεσαν εις Αμπαδιώτας να μεταβώσιν εις την επαρχίαν Αμαρίου ότε η Επανάστασις ευρίσκετο εν υφέσει ως μυστική Ζουρίδα και να κατορθώσωσι να φονεύσωσι τον Μητροφάνην υποσχόμενοι μεγάλας αμοιβάς εάν φέρωσι την κεφαλήν του εις Ηράκλειον. Φθάσαντες οι εξ Ηρακλείου με την εντολήν αυτήν Αμπαδαίοι πλησίον της Μονής εκρύβησαν εις κατάλληλον θέσιν αναμένοντες καθ’ ας είχον πληροφορίας την εμφάνισιν του Μητροφάνη όστις χωρίς να γνωρίζει τι ενέπεσεν ανύποπτος εν τω μέσω της ενέδρας. Ότε τον πυροβολούσιν εκ του όπισθεν δι ομοβροντίας μόλις δε επρόφθασε και έπεσε εις τους βάτους του παρακειμένου ρύακος και εξέπνευσεν. Αλλά το όπλον το οποίον έφερε επαρουσιάζετο υπεράνω ως να εσκόπευε δι ο επί πολλήν ώραν εδίσταζον να τον πλησιάσωσι φοβούμενοι μήπως ήτο ζωντανός. Αφού δε επείσθησαν ότι είχε πεθάνει πηγαίνουν και κόπτουν την κεφαλήν του, την οποίαν έθηκαν εντός σάκκου. Τρέχοντες δε εν σπουδή φθάνουν εις το χωρίον Άγ. Ιωάννην της καταγωγής του, όπου ιδόντες γυναίκας συνηθροισμένας ανέσυρον εκ του σάκκου την κεφαλήν και επιδεικνύοντες έλεγον : «Γνωρίζετε κυράδες αυτήν την κεφαλήν». Η δυστυχής μήτηρ του Μητροφάνους παρατυχούσα εκεί απήντησε κραυγάζουσα : «Ποιος σκύλοι δεν γνωρίζει την κεφαλήν του παιδιού του ; Μα τι θαρρείτε ; πως εσκοτώσετε τον Μητροφάνη θα χαθή η Χριστιανότης ; όχι δεν χάνεται.» Σπεύσαντες δε έφερον το τρόπαιόν των εις Ηράκλειον όπου οι Τούρκοι επανηγύρισαν δια το γεγονός. Τοιούτον μαρτυρικόν θάνατον έλαβε και ο πεφημισμένος αυτός και ένδοξος αρματωλός και Αρχηγός. Ο Μητροφάνης καίτοι δεν αναφέρεται υπό των ιστορικών αφήκεν μνήμην αθάνατον. Αλλ’ οι αναφερόμενοι ούτοι αποτελούσι πολλαστημόριον των εν όπλοις δρασάντων αγωνιστών και λησμονηθέντων πλην τα αποτελέσματα τα δια του χυθέντος τιμίου αυτών αίματος επιτευχθέντα μένουσιν εσαεί αθάνατα.»

   Αυτά τα στοιχεία είναι τα πρώτα, που καταγραφήκανε για τον Μητροφάνη, κατά πάσα πιθανότητα από μαρτυρίες Αϊγιαννιωτών της εποχής και άλλων κατοίκων της περιοχής, που ζήσανε κοντά στα γεγονότα. Σε κανένα σημείο της καταγραφής δεν αναφέρεται βαφτιστικό όνομα ή επίθετο του Μητροφάνη, σε αντίθεση με τους Κουφάκιδες από το Θρόνος και Ανυφαντίδες από το Βυζάρι. Τα στοιχεία αυτά για τον Μητροφάνη ουδέποτε αμφισβητηθήκανε από κανένα και ουδείς ασχολήθηκε ποτέ, σχεδόν 180 χρόνια από το θάνατο του, μέχρι το έτος 2006 που εντοπίστηκε από την έρευνά μου και συμπεριελήφθηκε στο πρώτο βιβλίο μου με τίτλο : «Το χωριό μου …….».

   Από την έρευνά μου εξάλλου, που αποτυπώθηκε στο κείμενο σχετικής εισήγησής μου στο 11^ο Κρητολογικό Συνέδριο και παρουσιάστηκε στο Ρέθυμνο το έτος 2011, δεν προέκυψε το βαπτιστικό όνομα και το επώνυμο του Μητροφάνη ή κάποιο άλλο στοιχείο, που να οδηγεί στην οικογένεια που έχει τη ρίζα. Πιθανόν το βαπτιστικό όνομα του Μητροφάνη να ήτανε Μιχαήλ και του δόθηκε το μοναχικό όνομα Μητροφάνης, προερχόμενο από το αρχικό γράμμα του βαπτιστικού του ονόματος, όπως συνηθίζεται στο μοναχικό βίο. Μητροφάνης είναι όνομα σύνθετο : « μήτηρ+φαίνομαι ».[11] Όνομα Οικουμενικών Πατριαρχών και άλλων διαπρεπών προσωπικοτήτων της Εκκλησίας. Αυτά όλα βέβαια, δεν αναιρούνe  και σε καμιά περίπτωση δεν αμφισβητείται, ο τόπος καταγωγής του ο Άγιος Ιωάννης Αμαρίου, η γενναιότητά του, η δράση του και το φρικτό τέλος της ζωής του.

   Η δράση και το φρικτό τέλος του Ήρωα Μητροφάνη με εμπνεύσανε, να γράψω το παρακάτω τραγούδι, που διακρίθηκε σε Διεθνή Διαγωνισμό Ποίησης, για τα 200 χρόνια της Επανάστασης με Συγχαρητήριο Δίπλωμα και μελοποιήθηκε στη μακρινή Αυστραλία, από το Αυστραλογεννημένο κρητικόπουλο Μιχάλη Οδ. Πλατύρραχο.

 https://www.youtube.com/watch?v=wE02myLcgx0

Γροικάτε για τον ήρωα, που ’λέγαν Μητροφάνη,

Γέννημα θρέμμα τσ’ Αμπαδιάς, απού τον Άι Γιάννη.

Ήτον κι αυτός απ’ τσι πολλούς, απού αγωνιστήκαν,

για λευτεριά και για πρεπειά κι όμως εξεχαστήκαν.

Είχε χαΐνικη ζωή, σωστός επαναστάτης,

αρματωλός εις την ψυχή, της εποχής αντάρτης.

Το σκλαβωμένο το λαό δεν άντεχε να βλέπει,

να κάθεται στο σβέρκο του το Τούρκικο μιλέτι.

Επαναστάτης φλογερός, είχε κατατρομάξει,

τσι Γενιτσάρους τσ’ Αμπαδιάς ελόγιαζε να σφάξει.

Στο Μαναστήρι κλείστηκε, απού ’ναι στσ’ Ασωμάτους   

κι εντύθηκενε Μοναχός με κάμποσους νομάτους.

Από ’κεί δα ’πολέμανε τα Τούρκικα φουσάτα,

μα με την Επανάσταση επήρεν άλλη στράτα.

Πήρεν τα παλικάρια του κι ούλα του τα φυσέκια,

πήγε στη Πελοπόννησο κι έρριξ’ αστροπελέκια.

Μέσα στη μάχη του Μωριά ο Μητροφάνης μπήκε

και τον Πασά τον Ιμπραήμ κακός μπελάς τον βρήκε.

Γύρισε στον Ασώματο, με δόξα και με χάρη,

μα τη ζωή του η Τουρκιά ήθελε να του πάρει.

Ενέδρα του εστέσανε σε Μυστική Ζουρίδα,

την κεφαλή να κόψουνε είχαν κρυφήν ελπίδα.

Γενίτσαροι της Αμπαδιάς ήσαν εντολοδόχοι,

το Μητροφάνη σκόπευαν στου τουφεκιού τη λόχη.

Πισώπλατα του ’παίξανε κι έπεσε σ’ ένα ρυάκι,

μα το τουφέκι του ορθό ’στάθηκε σ’ έν’ αυλάκι.

Αφού ’δανε κι από ’δανε πως τον εθανατώσαν,

εις το ρυακάκι του λαγκού σιγά σιγά ’σιμώσαν.

Την κεφαλή του ’κόψανε και τηνε ντορμπαδιάζουν,

στον Άι Γιάννη φτάνουνε κι αρχίξαν να φωνιάζουν.

Κυράδες, τη γνωρίζετε την κεφαλήν ετούτη;

εις τσ’ Ασωμάτους έπεσε με μιας με το μπαρούτι.

Κι γι έρμη μάννα ως τσ’ είδενε, ευθύς τσι καταράται

και με μυριόστομη φωνή σ’ αυτούς απηλογάται :

« Ποιος, σκύλοι, τον εσκότωσε, το γιο μου Μητροφάνη ;

το αίμα του η λευτεριά αγίασμα θα κάνει ».

Σκύλοι, θα το πλερώσετε κι η Χριστιανοσύνη,

όσο κι αν τη πληγώνετε, η σπίθα τζη δε σβήνει.

Στον ένδοξο κι αρματωλό, ήρωα Μητροφάνη,

η προτομή του να στηθεί πρέπει στον Άι Γιάννη. 

   Με βάσει τα προαναφερθέντα επίσημα στοιχεία προτείνω :

1^ο .Να καθιερωθεί η 20^η Ιουνίου, τοπική Εθνική εορτή τόσο για το τοπικό διαμέρισμα του Αγίου Ιωάννη, όσο και για ολόκληρο το Δήμο Αμαρίου, ως πρώτη μάχη της επανάστασης του 1821 στην περιοχή Αμαρίου.

2^ο .Να τοποθετηθεί μαρμάρινη τιμητική πλάκα, ενδεικτική της Επανάστασης του 1821, με σχετικό περιεχόμενο, στην είσοδο του χωριού (Κακόβολο) και συγκεκριμένα, εντός του ήδη διαμορφωμένου αύλειου χώρου του παλαιού Δημοτικού Σχολείου.

   Τιμή και δόξα στον Αμαριώτη χαϊνη καπετάν Μητροφάνη, στο Μοναχό και ήρωα  του Άϊ Γιάννη.

   Τιμή και δόξα στους ήρωες αγωνιστές επαναστάτες, της ένδοξης νικηφόρας μάχης του Αγίου Ιωάννη στο Αμάρι, στο Βαλτέτσι της Κρήτης. 

 Πηγές :

1.Σταύρος Φωτάκης, Το χωριό μου Άγιος Ιωάννης Χλιαρός Αμαρίου Ρεθύμνου-Ρέθυμνο 2006.

2.Σταύρος Φωτάκης, Στη βορεινάδα μιας κορφής, γράφω, τα που θυμούμαι - Ρέθυμνο 2015.

3.Γιάννης Γρυντάκης, φιλόλογος ιστορικός, Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων. Η

   επανάσταση του 1821 στο Ρέθυμνο (Αποσπάσματα συνέντευξης στην Εύα Λαδιά, από την

   ταινία της «Ώρα λευτεριάς»   https://www.youtube.com/watch?v=siFD_4UNN_A )

4.α.Γιώργος Παπαστεφανάκης. Η Επανάσταση του 1821 και η τουρκοκρατούμενη Κρήτη  

    (ΠΑΤΡΙΣ 28/5/2009)

    (Αναφέρεται ……. στο Αμάρι Ρεθύμνου)

   β.Κρήτη Αφιερωματα. Η "λησμονημένη" Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη 25.03.2015

      (Αναφέρεται … ταυτόχρονα στο Αμάρι Ρεθύμνου)

   γ.Εμμ. Σ. Λαμπρινάκη, Γεωγραφία της Κρήτης, Ρέθυμνο 1890, σελ 65, 66

      (Δεν αναφέρονται Αμπαδιώτες, φονευθέντες μόνο 22 Τούρκοι)

   δ. Δ. Ι.  Μουρέλλος, 1950, σ.322-3

       (Αναφέρονται στο ίδιο κείμενο 200 και 300 Αμπαδιώτες, καθώς και Ψαροσμαήλης και

       Κουντουροσμαήλης)

   ε.Ι.Δ.Μουρέλλος. Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο 1931 σελ. 454-455

     (Αναφέρονται Τούρκοι και όχι Αμπαδιώτες με 22 νεκρούς Τούρκους)

   στ."ΣΦΑΚΙΑ - Η ΡΙΖΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ"  ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ Ν. ΒΟΥΡΒΑXΗΣ

       (Δεν αναφέρει σε ποιόν Άγιο Ιωάννη)         

5.Κωστής Ηλ. Παπαδάκης. Η μάχη στον Αϊ-Γιάννη τον Καμένο (13/6/1821) – Θάνατος του Ισμαήλ

    www.ret-anadromes.blogspot.com

6.ΚΡΗΤΗ. Το αφιέρωμα, Νομός Ρεθύμνης. Τοπικές ιστορίες σελίδα 27

7.Γιάννης Γρυντάκης, φιλόλογος ιστορικός, Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων. Η  

   επανάσταση του 1821 στο Ρέθυμνο (Αποσπάσματα συνέντευξης στην Εύα Λαδιά, από την

   ταινία της «Ώρα λευτεριάς»  

8.α.Γιώργος Παπαστεφανάκης. Η Επανάσταση του 1821 και η τουρκοκρατούμενη Κρήτη

      (ΠΑΤΡΙΣ 28/5/2009)

      (Αναφέρεται ……. στο Αμάρι Ρεθύμνου)

   β.Κρήτη  Αφιερωματα. Η "λησμονημένη" Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη 25.03.2015    

       (Αναφέρεται … ταυτόχρονα στο Αμάρι Ρεθύμνου)

9.Ι. Δ. Μουρέλλος. Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο 1931 σελ. 561 - 562

10.Γ. Ε. Ανδρεδάκης, Ιστορικά Σημειώματα,  ………… Ρέθυμνο 1926, σελ.16-19

11.Ονοματολόγιο. Η ιστορία των ονομάτων «Μητρο < μήτηρ  +  φάνης < φαίνομαι».

     Όνομα Οικουμενικών Πατριαρχών και άλλων διαπρεπών προσωπικοτήτων της

     Εκκλησίας.