Άρδακτος Αμαρίου

Στο Ν. Ρεθύμνου υπάρχουν δυο χωριά, με την ονομασία Άρδακτος, ένα από αυτά είναι στο Δήμο (επαρχία) Αμαρίου.

Βρίσκεται στις νότιες παρυφές του Ψηλορείτη, δυτικά της Λοχρίας και σε απόσταση περίπου 1 χλμ. με πανοραμική θέα και το χαρακτηριστικό δέντρο πλάτανο, που δυστυχώς από το 1995 και μετά δεν υπάρχει.

Απέχει από το Ρέθυμνο 60 χλμ. (προτελευταίο χωριό του νομού προς το Ηράκλειο) και σε ύψ. 580 μ.

Είναι ένα από τα 13 χωριά της Αμπαδίας. Αυτά είναι: Λοχριά, Άρδακτος, Πλάτανος, Βαθιακό, Σάτα, Ρίζικας, Κλήμα, Αποδούλου, Μάνδρες, Αγ. Παρασκευή, Αγ. Ιωάννης, Νίθαυρη, Κουρούτες.

Στην περιοχή της Αμπαδίας κατοικούσαν επί τουρκοκρατίας αιμοβόροι Τούρκοι (με καταγωγή από Σαρακηνούς) οι λεγόμενοι Αμπαδιώτες.

Στα αραβικά η λέξη αμπατία σημαίνει έρημο - άγονο μέρος, από το οποίο και καταγόταν.

Οι Αμπαδιώτες Τούρκοι ήταν μισητοί στους Χριστιανούς, για το λόγο αυτό σε κάθε κρητική επανάσταση φοβούμενη την οργή των κατοίκων εγκατέλειπαν τα χωριά τους και πήγαιναν σε φρούρια.

Έτσι επικράτησε στην κρητική διάλεκτο η λέξη Αμπαδιώτες να σημαίνει τον ατίθασο, όπως ήταν και ο άγριος Σύριος γενίτσαρος του Πλατάνου από τον οποίο οι Χριστιανοί υπέφεραν πολλά.

Ονομασία

Ο Άρδακτος φαίνεται να κατοικείται από τη βυζαντινή περίοδο (11^ο-12^ο αιώνα), όπως μαρτυρεί η μοναδική εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, ενώ αναφέρεται για πρώτη φορά στην απογραφή του 1853 με 147 κατοίκους.

Οφείλει την ονομασία του σ’ ένα ξύλινο αδράχτι που κατασκεύασε ένας κάτοικός του και χρησιμοποιούνταν μ’ επιτυχία στο αλετρουγουδιό (φάμπρικα) της Λοχριάς.

Σύμφωνα μ’ άλλη εκδοχή οφειλόταν στον αρδακτύλινα (ποώδες φυτό), που αφθονεί στην περιοχή.

Ιστορία - πρώτοι κάτοικοι

Επειδή βρίσκεται σε θαυμάσια τοποθεσία, σε σχέση με τη Λοχριά και τον Πλάτανο, είχε προτιμηθεί για κατοικία από τους Τούρκους, όπως και το γειτονικό Βαθιακό.

Το 1834 κατοικούσαν μόνο Τούρκοι, ενώ το 1881 έμειναν 68 Τούρκοι και ένας Χριστιανός. Λίγο πριν άρχισαν να φεύγουν οι Τούρκοι, περίπου το 1885 ήρθε από τ’ Ανώγεια ο γέρο Γιάννης Βρέντζος και αγόρασε από τους Τούρκους μεγάλες εκτάσεις από το κλήμα μέχρι την κορυφή του Ψηλορείτη.

Εγκαταστάθηκε στον Άρδακτο μαζί με τα παιδιά του (Μανόλη, Μύρο, Γιώργη, Βασίλη, Χαρίκλεια, Ανδρονίκη, Βιργινία).

Ακολούθησε το 1901 από τη Λοχριά ο Γιώργης Κρυοβρυσανάκης ή Αναγνώστης με τη γυναίκα του Δέσποινα Κοκονά και τα τέσσερα παιδιά του (Μαρία, Κώστας, Ελένη, Ειρήνη), που αγόρασε από τον Τούρκο Ιβραήμ Λιετζάκη διάφορες εκτάσεις, όπως και ο Ανωγειανός Δημήτρης Κουνάλης που εγκαταστάθηκε στην Άρδακτο με τα παιδιά του (Μανόλη, Γιώργη, Βασίλη, Παύλο).

Το 1930 ήρθε επίσης από τ’ Ανώγεια ο γαμπρός του Βρέντζου ο Αριστείδης Σταυρακάκης ή Αλμπάνης με τη γυναίκα του Χαρίκλεια και τα οχτώ παιδιά του (Θεονύμφη, Γιώργη, Βασίλη, Παρασκευή, Γιάννη, Μαρία, Κληταγόρα, Χαραλάμπη).

Νέοι κάτοικοι το 1944

Στις 4-5-1944 η Λοχριά κάηκε από τους Γερμανούς και από τα 215 σπίτια δεν έμεινε κανένα. Έτσι οι κάτοικοί της πήγαν στα γειτονικά χωριά, όπως και στον Άρδακτο.

Ορισμένες οικογένειας εγκαταστάθηκαν μόνιμα, όπως ο Μανόλης Κρυοβρυσανάκης ή Αστρινομανόλης - Βιργινία Βρέντζου (τρία παιδιά), Γιάννης Κρυοβρυσανάκης ‘ή Αστρινογιάννης - Ειρήνη Τσικολιδάκη (δυο παιδιά), Αντώνης Δημητρακάκης ή Δημητραντώνης - Ειρήνη Στεργιάκη (οκτώ παιδιά), Κώστας Μανουσάκης ή Μανουσοκωσταντής - Πελαγία (έξι παιδιά), Ηρακλής Μανουσάκης - Μαριγώ (2).

Σχέδιο για νέο σύγχρονο χωριό

Η καταστροφή της Λοχριάς και η θαυμάσια θέση του Αρδάκτου, έδωσε την ευκαιρία στην κυβέρνηση το 1945 να σχεδιάσει να εγκατασταθούν οι Λοχριανοί σε νέες κατοικίες που θα χτιζόταν στον Άρδακτο.

Μάλιστα έγινε σωστός σχεδιασμός με διάφορα κολονάκια στις θέσεις που θα κτιζόταν το σχολείο, πλατεία, νέοι δρόμοι, υδραγωγείο κ.ά.

Οι κάτοικοι όμως της Λοχριάς προτίμησαν να επιδιορθώσουν τα σπίτια τους και ν’ επιστρέψουν στη Λοχριά, έτσι το σχέδιο εγκαταλείφτηκε.

Το 1950 εγκαταστάθηκε και ο Μιχάλης Ζαχαριουδάκης - Μηλιώ από τον Πλάτανο στον Άρδακτο.

Στον Άρδακτο δεν υπήρχε ποτέ σχολείο και οι μαθητές πήγαιναν σε Λοχρία ή Πλάτανο, ενώ παπάς ερχόταν από τον Πλάτανο.

Τόπος συνάθροισης ήταν το δέντρο Πλάτανος στη Βρύση του χωριού, που δυστυχώς δεν υπάρχει τώρα.

Πληθυσμός

Του περισσότερους κατοίκους τους είχε το 1583 που έφτασαν τους 147, το 1834-1880 είχε μόνο Τούρκους (68).

Το 1920 ανήκε στην κοινότητα Πλατάνου 32 κάτοικοι, από το 1928 στην κοινότητα Λοχριάς.

Το 2001 στο Δήμο Κουριτών με 31 κατοίκους και το 2011 στο Δ. Αμαρίου, ενώ σήμερα 2013 έχει μόλις 20 κατοίκους.