EΠΙΚΑΙΡΑ ΚΑΙ ΔΙΑΚΑΙΡΙΚΑ
του Γιώργου Φρυγανάκη
Σύμφωνα με τον Κικέρωνα ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος ο Πρεσβύτερος (431-367 π.Χ) πρότεινε στον αυλικό του Δαμοκλή, που συνεχώς τον μακάριζε για την εξουσία και τα μεγαλεία του, να πάρει τη θέση του απολαμβάνοντας όλα τα προνόμιά του αλλά μόνο για μία ημέρα. Ο Δαμοκλής δέχθηκε με χαρά αυτήν την ανέλπιστη προσφορά, και κάθισε στον προσωρινό θρόνο απολαμβάνοντας όλα τα προνόμια. Κάποια στιγμή όμως παρατήρησε πάνω από το κεφάλι του να κρέμεται ένα μεγάλο σπαθί που συγκρατούσε μία αλογότριχα, με κίνδυνο ανά πάσα στιγμή να πέσει στο κεφάλι του.
Απαντώντας ο Διόνυσος στην εύλογη απορία του Δαμοκλή, του εξήγησε ότι το σπαθί το κρέμασε ο ίδιος εκεί για να του θυμίζει το χρέος του να παίρνει τις σωστές αποφάσεις για το λαό του και το μεγάλο κίνδυνο που διατρέχει καθημερινά.
Ο Δαμοκλής, όταν άκουσε την εξήγηση του Διονυσίου συνειδητοποίησε τους κινδύνους που απειλούν τη ζωή ενός άρχοντα και πριν περάσει η ημέρα των μεγαλείων του, ζήτησε να επανέλθει στην προηγούμενη θέση του.
Έτσι προήλθε η συμβολική φράση Δαμόκλεια Σπάθη, που πέρασε και σε άλλες γλώσσες (π.χ. αγγλικά:The Sword of Damocles και γαλλικά: «L' epée de Damoclès»).
Η ιστορία από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι τις μέρες μας (βλέπε: Καντάφι) επιβεβαιώνει τις θανάσιμες πτώσεις της δαμόκλειας σπάθης.
Βέβαια στη χώρα μας (και όχι μόνο) τα πράγματα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, εξελίχθηκαν διαφορετικά χάρη σε κάποιες… εκ-πτώσεις.
Αρχικά οι «Διονύσιοι» και οι «Δαμοκλήδες» αντικατέστησαν την… αλογότριχα με χοντρή τριχιά. Μετά. οι αν-ίεροι, καθ-ιέρωσαν άλλα τερτίπια, όπως: το «ανεύθυνο του ανωτάτου άρχοντος»∙ το νόμο «περί (μη) ευθύνης υπουργών»∙ το κλείσιμο της Βουλής∙ τα «πλακάκια» με τους επόμενους (κοινώς «κουκουλώματα»), στη λογική του «μια σου και μια μου»∙ το… στρίβειν διά των εκλογών ή δια του… δακτυλιδίου («Άρχοντες των δακτυλιδιών»!)∙ τη συγκρότηση Εξεταστικών Επιτροπών (ή; Αποτροπών της τιμωρίας των ημετέρων)∙ την ανάθεση της πολιτικής εξουσίας σε μη πολιτικούς, όταν τα βλέπουν σκούρα∙ τη μετάθεση της δαμόκλειας σπάθης από τα κεφάλια εκείνων που δια-σπάθισαν το δημ-όσιο χρήμα πάνω στα κεφάλια γενικά του λαού...
Μήπως πρέπει οι Διονύσιοι και οι Δαμοκλήδες μας να επαναφέρουν τις… αλογότριχες; Ίσως έτσι τα αυγά, τα γιαούρτια ή τα νεράτζια θα περιοριστούν στην κύρια χρήση τους και οι μούτζες στους…μουτζαχεντίν των λαϊκών παραστάσεων…
Για την ιστορία (και με βάση την «Ιστορική Βιβλιοθήκη» του Διόδωρου του Σικελιώτη) ο Διονύσιος πέθανε το 367 π.Χ μετά την ολοκληρωτική ήττα του από τους Καρχηδονίους. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι δηλητηριάστηκε από τον γιο του Διονύσιο το Νεότερο, άλλοι ότι πέθανε από παυσίπονο φάρμακο και άλλοι από τη χαρά του που νίκησε σε δραματικούς αγώνες στην Αθήνα με την τραγωδία του «Έκτορος λύτρα». Οι πολλές ασφαλώς εκδοχές συνέβαλαν προφανώς στη διεύρυνση του συμβολισμού της «δαμόκλειας σπάθης», που εκφράζει γενικά τη συνεχή θανάσιμη απειλή.
Έχει επίσης σημασία να πούμε ότι στο πρόσωπο του Διονυσίου ο Πλάτωνας επιχείρησε την πραγματοποίηση του πολιτικού του ιδεώδους, που πρώτη του αρχή είναι η σύνδεση πολιτικής εξουσίας και μόρφωσης (πνευματικής και ηθικής καλλιέργειας, που είναι η αρετή του «φιλοσόφου»). Προσπάθεια που τελικά απέτυχε λόγω της υπονόμευσης του Πλάτωνα από τους πολιτικούς αντιπάλους του Διονυσίου.
Η αφορμή της παραπάνω αναφοράς ήταν η χρήση της φράσης δαμόκλεια σπάθη από τον πρεσβύτερο αντιπρόεδρο της κυβέρνησης σε πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξή του (και μάλιστα με μια ανακρίβεια ως προς την προέλευσή της που επισήμανε ένας τηλεθεατής). Και η κατάληξή της, το ερώτημα αν ο προσωρινός πρωθυπουργός μας Λουκάς Παπαδήμος -που η κυβέρνησή του μόλις έλαβε και ψήφο εμπιστοσύνης- θα φύγει στην ώρα του ή πρόωρα σαν το Δαμοκλή και, στην περίπτωση που συμβεί το δεύτερο, αν μας χρειάζεται μετά ένας σκέτος… παπάς ή ένας… παπαδήμιος!...
