Σύσταση Δήμων Κρήτης
Η ίδρυση των δήμων μετά το 1866 αποτελούσε καινοτομία του Τανζιμάτ (εξευρωπαϊσμός) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με σκοπό τη βοήθεια των φτωχών, τη συντήρηση των νοσοκομείων και των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Ο τρόπος εκλογής των δημάρχων ορίστηκε το 1868 με τον οργανικό νόμο της Κρήτης και ψηφίστηκε το 1879 από τη Γ.Σ. των Κρητών, βελτιωμένος σε ευρωπαϊκά πρότυπα.
Οι Ρώσοι όταν ανέλαβαν τη διοίκηση του Ρεθύμνου στις 22-10-1896, διατήρησαν τον θεσμό των Τούρκων, όμως τοποθέτησαν ως υπερδήμαρχο στο Ρέθυμνο έναν Ρώσο αξιωματικό τον Κουτσερόφσκι.
Οι 20 δήμοι Ν. Ρεθύμνου 1900-1920
Με τον Δημοτικό Νόμο της Κρητικής Πολιτείας του 1900, ο Νομός Ρεθύμνου είχε 20 Δήμους:
Δήμος Ρεθύμνου (έδρα Ρέθυμνο), με δήμαρχο τον Κοζορόφσκι.
Ρουστίκων (Ρούστικα - Σταυριανός Μπίρης)
Λαππαίων (Αργυρούπολη - Στ. Κασωτάκης).
Ατσιποπούλου (Ατσιπόπουλο - Παντ. Καλούδης).
Πηγής (Πηγή - Παναγιώτης Μανωλιτσάκης).
Βρυσιναίων (Χρωμοναστήρι - Κ. Κολυβάκης).
Αρκαδίου (Αμνάτος - Γεώργιος Βενιανάκης).
Λάμπης (Σπήλι -Αναγνώστης Τρανταλίδης).
Αγ. Πνεύματος (Άρδακτος - Μιχάλης Λαμπαρδάκης).
Μελάμπων (Μέλαμπες - Ιωάννης Βαβουράκης).
Φοίνικος (Σελλιά - Σπυρ. Μακρής).
Μέρωνα (Μέρωνας - Γεώργιος Λαγκουβάρδος).
Πανακραίων (Μοναστηράκι - Σταμάτης Ρολόγης).
Αποδούλου (Αποδούλου - Γεώργιος Ψαρουδάκης).
Μελιδονίου (Πάνορμο - Μιχ. Μανωλεσάκης).
Αυδανιτών (Αλιάκες - Ι. Χατζηδάκης).
Γαράζου (Γαράζο - Δημήτρης Κούβος).
Ανωγείων (Ανώγεια - Γιώργης Σφακιανακης).
Ελευθερναίων (Μαργαρίτες - Νικ. Παπαμαρκάκης).
Δαμάστας (Δαμάστα - Δημ. Ρασούλης).
Νόμος «Καποδίστριας» και οι 11 Δήμοι με δημάρχους Ν. Ρεθύμνου 1999-2010
Δήμοι Έδρα 1999-2002 2003-06 2007-10
Ρεθύμνου Ρέθυμνο Δ. Αρχοντάκης Αρχοντάκης Μαρινάκης
Κουλούκωνα Γαράζο Δ. Κόκκινος Κόκκινος Κόκκινος
Γεροποτάμου Πέραμα Μ. Τζανιδάκης Μαυρομάτης Μαυρομάτης
Κουρητών Φουρφουράς Αρ. Σταυρακάκης Σταυρακάκης Σημαντήρας
Λάμπης Σπήλι Μ. Απανωμεριτάκης Ταταράκης Ταταράκης
Λαππαίων Επισκοπή Σ. Μανωλακάκης Λουκογιωργάκης Λουκογιωργάκης
Συβρίτου Αγ. Φωτεινή Μ. Πετρακάκης Πετρακάκης Πετρακάκης
Νικ. Φωκά Αθάνατος Αν. Πατεράκης Πατεράκης Πατεράκης (Τσίβης)
Φοίνικα Πλακιάς Στ. Κλειδής Κλειδής Μ. Μαστρογιαννάκης
Ανωγείων Ανώγεια Ν. Δαφέρμος Ν. Ξυλούρης Σ. Κεφαλογιάννης
Αρκαδίου Άδελε Γ. Φανουργάκης Μ. Μανωλακάκης Μανωλακάκης
Οι πέντε Ρεθεμνιώτικοι Δήμοι «Καλλικράτη» 2014
Δήμοι Έδρα 2011-14 2014-2019
Ρεθύμνου Ρέθυμνο Μαρινάκης Γ. Μαρινάκης
Αγ. Βασιλείου Σπήλι Ι. Πιπεράκης Ι. Ταταράκης
Αμαρίου Αποστόλοι Στ. Σημαντήρας Π. Μουρτζανός
Μυλοποτάμου Πέραμα Δ. Κόκκινος Δ. Κόκκινος
Ανωγείων Ανώγεια Σ. Κεφαλογιάννης Εμμ. Καλλέργης
Ο Δ. Ρεθύμνου με 55.500 κατοίκους
Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο Δήμος Ρεθύμνου έχει 55.525 κατοίκους, μαζί με τους 82 οικισμούς του.
Η πόλη μαζί με τα περίχωρα έχουν 34.300 κατοίκους (Ρέθυμνο 32.468, Αγ. Ειρήνη 75, Μ. Ανώγεια 131, Γάλλου 922, Γιαννούδι 116, Ρισβάν Μετόχι 46, Μικρό Μετόχι 149, Ξηρό Χωριό 221, Τρία Μοναστήρια 171).
Αναλυτικά οι 5 Δήμοι έχουν:
Ρεθύμνου 55.525, οικισμοί 82
Αγ. Βασιλείου 7.427, οικισμοί 65
Αμαρίου 5.915, οικισμοί 40
Ανωγείων 2.379, οικισμοί 2
Μυλοποτάμου 14.363, οικισμοί 81
Σύνολο νομού 85.609, οικισμοί 280
Τα τέσσερα Δημαρχεία Δ. Ρεθύμνου
Το σημερινό δημαρχείο είναι το τέταρτο στην ιστορία από το 1882 και βρίσκεται στη Λεωφόρο Κουντουριώτη. Στην είσοδο του είναι ο ανδριάντας του λογοτέχνη Παντελή Πρεβελάκη, με την προτομή του γλωσσολόγου Γεωργίου Χατζιδάκη, ενώ απέναντι στην πλατεία Δημοκρατίας το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Το πρώτο δημαρχείο ήταν στην οδό Αρκαδίου, στο σπίτι του Μεχμέτ Αλή Αλεμδαράκι (απέναντι από το τότε πρακτορείο Χαμαράκη).
Νέο κτίριο, το 2ο ήταν στο θέατρο Σπανδάγου, στη σημερινή οδό Ραδαμάνθυος και Μελισσινού. Το τρίτο δημαρχείο στην οδό Μελιδόνη (πάροδος Αρκαδίου) από το 1915-1970, πριν μεταφερθεί στο σημερινό κτίριο. Από τον εξώστη του παρακολουθούσαν τις παρελάσεις.
Δήμαρχοι πρωτοπόροι και με ρεκόρ
Δροσουλάκης Σαλή, ήταν ο πρώτος δήμαρχος (Τουρκοκρητικός) που εκλέχτηκε με λαϊκή ψήφο το 1882.
Παπαδάκης Μιχάλης, ήταν ο πρώτος χριστιανός δήμαρχος το 1919
Παπαδάκης Μ. Μενέλαος (δικηγόρος-δάσκαλος από τ' Ακούμια και γιος του Μιχάλη) ήταν ο εμπνευστής και δημιουργός του δημοτικού κήπου μας το 1925.
Πετυχάκης Τίτος (1874-1966) δικηγόρος-δικαστικός και πολεμιστής του 1912, ήταν ο νικητής σε 5 εκλογικές αναμετρήσεις με 23 χρόνια, δήμαρχος του πρασίνου και μεγάλων έργων. Ολοκλήρωσε τον δημοτικό κήπο, το πράσινο στον Ευληγιά, τα γυμνάσια αρρένων και θηλέων, το 2ο και 3ο δημοτικό, την πλατεία στον Πλάτανο (Πετυχάκη) κ.α.
Ψυχουντάκης Στέλιος (1898-1975) γιατρός από Ασή Γωνιά, με 3 4ετίες, ήταν ο δήμαρχος των πλατειών (Νομαρχίας, 4 Μαρτύρων, Μητρόπολης)
Δασκαλάκης Ευάγγελος, γιατρός από τα Περιβόλια, αγωνιστής σε Μ. Ασία, Αλβανία και ανθρωπιστής. Τρεις φορές βουλευτής και Γ. Διοικητής Κρήτης.
Αρχοντάκης Δημήτρης, φιλόλογος από Μοναστηράκι-Ορνέ, ήταν ο μακροβιότερος δήμαρχος με 6 θητείες (οι 4 σερί) και 27 χρόνια δημαρχίας. Η πόλη στη θητεία του αποκτά μεγάλα έργα υποδομής.
Μαρινάκης Γιώργος, δικηγόρος από Ακούμια, με 3 σερί θητείες και με ρεκόρ εκλογής 73,2% το 2010. Επί θητείας του το Ρέθυμνο πήρε όψη σύγχρονης ευρωπαϊκής πόλης.
Το δημοτικό συμβούλιο Δ. Ρεθύμνου 2014-19
Γ. Μαρινάκης δήμαρχος
Γ. Σκορδίλης Πρόεδρος Δ.Σ.
Μ. Αλεφαντινός, Κ. Ηλιάκης, Ν. Κονταξάκης, Α. Μαλάς, Μ. Μανουσογιάννης, Μ. Μπιρικάκης, Π. Μπιρλιράκη, Στ. Παπαδάκης, Τ. Παπαδουράκης, Στ. Σπανουδάκης, Ματ. Τσιμπισκάκης, Γρ. Τσιομπίκας, Θ. Χαμογιωργάκης, Τ. Συριανόγλου, Δ. Λελεδάκης, Γ. Γεωργαλής, Δ. Λαχνιδάκης, Ξ. Μαθιουδάκης, Μ. Ανδρουλάκης, Στ. Βουρβαχάκης, Ι. Γαϊτάνης, Β. Θεοδωράκης, Ν. Κεχαγιαδάκης, Γ. Μοτάκης, Θ. Νίνος, Εμ. Παλαφούτης, Στ. Πετράκης, Στ. Σαμψών, Γ. Σταράκης, Π. Στεφανακης, Μ. Φουρφουλάκης, Οθ. Χριστουλάκης, Δρ. Κιαγιάς, Ειρ. Κουτσαλεδάκη, Κ. Κρεβατσούλης, Μπ. Μποτονάκης, Ν. Πετρακάκης, Ν. Αγριμάκης, Π. Μαρινάκης, Κ. Πολοπετράκης.
Πηγές: Από το βιβλίο του Λευτ. Κρυοβρυσανάκη»Ρεθυμνογνωσία»
