Με αφορμή την έκδοση ενός ιδιαίτερου βιβλίου με τίτλο: «Με τα δικά μου μάτια… Η οδύσσεια μιας αναπαλαίωσης», ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός Γιώργος Κατσαντώνης που ασχολείται με τη ζωγραφική και τη γλυπτική από τα φοιτητικά του χρόνια, μιλάει τόσο για τις τέχνες που αγαπά, όσο και για το νέο του βιβλίο που περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στην προσπάθειά του ν’ αναπαλαιωθεί ένα ιδιωτικό Χαμάμ στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου.
Πως γεννήθηκε η ανάγκη σας να εντάξετε την τέχνη της ζωγραφικής και της γλυπτικής στη ζωή σας;
«Η ενασχόλησή μου με τη ζωγραφική προέκυψε το 1976,όταν από κάποια τυχαία (κατά κάποιο τρόπο) γεγονότα, εκλέχτηκα πρόεδρος των σπουδαστών στην Παιδαγωγική Ακαδημία που τότε είχε έδρα το Ηράκλειο. Από τη θέση αυτή προσπάθησα παρέα με τους πιο δραστήριους συνφοιτητές, να πείσουμε τους συσπουδαστές μας να ενεργοποιηθούν με διάφορες δράσεις μέσα στη σχολή αλλά και στην πόλη. Τονίζαμε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν κάποιο ταλέντο, κάποιες δεξιότητες και όλοι μπορούν να βρουν το μονοπάτι μας στη δημιουργία.
Τότε υλοποιήσαμε πολλές δράσεις. Ανάμεσά τους, ήταν και η πραγματοποίηση μιας έκθεσης ζωγραφικής στην αίθουσα «Λόγος και Τέχνη».
Έλαβαν μέρος αρκετοί σπουδαστές, που εργάστηκαν για αυτόν τον σκοπό. Ανάμεσά τους συμμετείχα κι εγώ. Τότε, για πρώτη φορά έπιασα χρώματα να τα δουλέψω με σοβαρή διάθεση.
Τρυφερή νοσταλγία με πλημμυρίζει κάθε φορά που θυμάμαι την επίσκεψη στην έκθεση μας τότε, του σπουδαίου ζωγράφου, του αείμνηστου Φανουράκη.
Μπήκε, αθόρυβα, στην αίθουσα και αφού έριξε μία γρήγορη ματιά στα έργα μας, αποχώρησε ψιθυρίζοντας: Φρικτά! Και δεν είχε, φυσικά άδικο. Παρ όλο που η προσπάθειά μας είχε θετική απήχηση στην πόλη».
Από που εμπνέεστε τα θέματά σας και τι σημαίνει για σας έμπνευση;
«Η έμπνευση κρύβεται μέσα στην καθημερινότητα και γεννιέται κάπως ξαφνικά και χωρίς προσπάθεια. Κάθε άνθρωπος τη βιώνει ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του. Κλέβουμε ιδέες από τη φύση, ή από άλλους καλλιτέχνες προσαρμόζοντας αυτά που μας ενδιαφέρουν στη δική μας παλέτα.
Εγώ προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μας ότι υπηρετώ την κοινωνική κριτική, η οποία θέλω να αντικατοπτρίζεται στο έργο μου. Έχω πειστεί ότι μεγαλώνει η αξία του έργου, όταν δίνει έξυπνα ερεθίσματα στον θεατή και καταφέρνει να βρίσκεται σε διάλογο μαζί του.
Εάν το έργο έχει εκτός από ομορφιά μαζί και χρησιμότητα, φωτίζει καλύτερα τα σκοτεινά μονοπάτια που υπάρχουν στις γωνίες του μυαλού.
Το δικό μου ενδιαφέρον και η έμπνευση για κάθε έργο μου, φαίνεται χωρίς μεγάλη προσπάθεια, στις φωτογραφίες 64 έργων ζωγραφικής, 24 γλυπτών και 2 ψηφιδωτών που αποτυπώνονται στο δεύτερο μέρος του βιβλίου.
Σε κάθε ένα από αυτά, εκείνο που με ταλαιπώρησε περισσότερο ήταν η ιδέα απ’ ότι η υλοποίηση. Αυτή που πριν λίγο φάνταζε υπέροχη στο μυαλό μου και συνεπαρμένος καμάρωνα που θα την μετουσιώσω σε έργο, λίγο αργότερα, μετά από υπερβολικό ζήλο σκέψης, την έβρισκα πολύ ρηχή και την απέρριπτα. Όσες σκέψεις με επιμονή στριφογύριζαν μέσα στο μυαλό, αυτές προκάλεσαν τη δημιουργία του κάθε έργου».
Ποια είναι τα μηνύματα που θέλετε να περάσετε μέσα από την τέχνη σας;
«Στα έργα μου, πρωταρχικό στόχο έχω, ο θεατής να ανακαλύψει κάποιο μήνυμα. Είμαι τόσο προσηλωμένος σ’ αυτό, που θέτω σε δεύτερη μοίρα την ομορφιά του έργου, ξέροντας εκ των προτέρων ότι αυτό δεν είναι σωστό. Επιλέγω και προσπαθώ να παρουσιάζω θέματα με διαχρονικό περιεχόμενο και αποφεύγω τα εφήμερα που είναι παρμένα από την καθημερινότητά μας. Σήμερα τα μηνύματα συνήθως τα περνούν τα Μ.Μ.Ε. και είναι αυτά που κατασκευάζουν τους καλλιτέχνες και λιγότερο οι σχολές. Αυτά επιβάλλουν στο κοινό με έξυπνο τρόπο, ανθρώπους που τους παρουσιάζουν σαν είδωλα, και μας πείθουν από τις οθόνες τους ότι είναι χαρισματικοί καλλιτέχνες. Αφού τους συνηθίσουμε και τους αποδεχτούμε, ό,τι μας παρουσιάζουν πια το θεωρούμε νομοτελειακά τέχνη. Πολλά απ’ αυτά είναι σκουπίδια της καταναλωτικής αδηφαγίας μας».
Πιστεύετε ότι γενικά οι τέχνες μας βοηθούν να βγάζουμε στην επιφάνεια τον καλύτερό μας εαυτό ή τα πιο σκοτεινά σημεία της ψυχής μας;
«Διστάζω και διακατέχομαι από αδυναμία ν’ απαντήσω, επειδή έχουν ειπωθεί κατά καιρούς πολλά. Επειδή όμως ραγδαία αλλάζει η κοινωνία, αλλάζει και η απάντηση.
Γενικά μόνο, μπορώ να πω, ότι η τέχνη έχει τη δυνατότητα να υπηρετήσει και το φως και το σκοτάδι. Και το καλό και το κακό. Ανάλογα πως θα χρησιμοποιηθεί. Συνήθως καλά καμουφλαρισμένη βρίσκεται στην υπηρεσία και υπηρετεί την άρχουσα τάξη.
Έχει απεριόριστες δυνατότητες, επειδή οδηγεί τον παρατηρητή να υπερβεί τον αισθητό κόσμο και να περιπλανηθεί στη σφαίρα της φαντασίας και του ονείρου. Παράδειγμα, τα εμβατήρια που αναπτερώνουν το ηθικό του στρατιώτη, ή το μεγαλοπρεπές οικοδόμημα της εκκλησίας που υποβάλει και προκαλεί δέος στον πιστό.
Εγώ εστιάζω, σε κείνο που παίζει σημαντικό ρόλο, δηλαδή την παιδεία του θεατή. Να χρησιμοποιεί κριτική σκέψη όταν προσλαμβάνει ερεθίσματα από έργα τέχνης. Πολλές φορές η παρατήρηση του, χρειάζεται κι αυτή τέχνη και γνώσεις για να ξεχωρίσει τα έργα τέχνης από άλλα, που υπηρετούν τον πνευματικό τσαρλατανισμό».
Το 2019 είχατε παρουσιάσει μια έκθεση στο Σπίτι του Πολιτισμού, στην Παλιά Πόλη, μόλις για τέσσερις μέρες. Θα ξαναδούμε έκθεση σας σύντομα;
«Το 2019 εκτέθηκα διπλά στην πόλη μας, (γέλια). Από τη μια επειδή συμμετείχα σε ένα ψηφοδέλτιο, διεκδικώντας την ψήφο των συμπολιτών μας στις δημοτικές εκλογές και από την άλλη, επειδή εκμεταλλεύτηκα τέσσερις μέρες που ήταν ελεύθερη η αίθουσα στο σπίτι του πολιτισμού και εξέθεσα τότε εκεί τα έργα μου.
Επειδή οι τέσσερις μέρες ήταν λίγες, έχω πρόθεση το φθινόπωρο να κάνω ξανά, ίσως, στον ίδιο χώρο έκθεση με περισσότερες μέρες αυτή τη φορά».
Πέρα από τη ζωγραφική και τη γλυπτική είστε ο συγγραφέας ενός ιδιαίτερου βιβλίου με τίτλο: «Με τα δικά μου μάτια… Η οδύσσεια μιας αναπαλαίωσης», μέσα στο οποίο παρουσιάζονται οι δυσκολίες αναπαλαίωσης ενός ιδιωτικού Χαμάμ στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου. Μιλήστε μας για την απόφαση σας να γράψετε αυτό το βιβλίο, αλλά και για την «πρωταγωνίστρια» γάτα που περιγράφει ότι βλέπει, με τα δικά της μάτια…
«Η πρόθεση να γράψω αυτό το βιβλίο γεννήθηκε όταν ένας συμπολίτης, μου μετέφερε τον διάλογο που άκουσε στο γραφείο μιας υπηρεσίας και αφορούσε το άτομό μου. Συζητούσαν εκεί ότι είχαν ακούσει από κάποιον άλλο ότι έχω κάνει πολλές παράνομες επεμβάσεις (δηλαδή καταστροφές) στο κτίριο που αναπαλαίωνα, δουλεύοντας καθημερινά επί δώδεκα σχεδόν χρόνια, στην οδό Νικηφόρου Φωκά 86.
Τότε γεννήθηκε η ιδέα, ότι η καλύτερη απάντηση από τη δική μου πλευρά θα ήταν να εκθέσω τη διαδρομή της αναπαλαίωσης, μέσω ενός βιβλίου.
Τη διαδικασία και τα εμπόδια που αντιμετώπισα, τα περιγράφει μια γάτα που γεννήθηκε μέσα σ αυτό το χάλασμα.
Με το διαπεραστικό της βλέμμα, με παρακολουθούσε καθημερινά να καταστρέφω κατά τη γνώμη της το ερειπωμένο παλάτι της, καθώς το απάλλασσα από τα μπάζα αναπαλαιώνοντάς το. Περιγράφοντας τη ζωή μέσα στο παλάτι της, δεν παραλείπει να εξιστορεί και τις περιπέτειες που βίωσε ο κυρ Αντώνης, με την Τράπεζα, την Αρχαιολογία, την Πολεοδομία και τη Δικαιοσύνη της πόλης μας».
Το βιβλίο αυτό, είναι για σας η ανάγκη να μοιραστείτε την αγωνία και την περιπέτεια σας με το αναγνωστικό κοινό ή ένα «κατηγορώ» για τα πολλαπλά προβλήματα που προέκυψαν από τις υπηρεσίες της πόλης τα οποία κληθήκατε ν’ αντιμετωπίσετε με ιώβεια υπομονή μέχρι να δικαιωθείτε;
Το βιβλίο το αφιέρωσα «στους υπαλλήλους που αντιμετωπίζουν ισότιμα όλους τους πολίτες» (η λέξη προκύπτει από συγχώνευση της φράσης υπό αλλήλους). Η πρόθεση του βιβλίου δεν είναι να κατηγορήσει (αν και αυτό γίνεται αναπόφευκτα), αλλά να τονίσει το αυτονόητο. Ότι είναι δηλαδή απαραίτητο να επιμένουμε διεκδικώντας όλοι οι πολίτες, ίση μεταχείριση από τις υπηρεσίες.
Όσο για τη δικαίωση που λέτε, δεν έχει ακόμα υπάρξει για κανένα μας, επειδή εκκρεμεί μία δίκη που θα γίνει στις 10/6/2023.
Την παρουσίαση του βιβλίου θα ήθελα να την κάνω το φθινόπωρο, έτσι ώστε να γνωρίζουμε την εξέλιξη αυτής της δίκης και επίσης να έχουν τη δυνατότητα να διαβάσουν το βιβλίο όσοι νομίζουν ότι εμπλέκονται, ή τους ενδιαφέρει να εκφέρουν τη γνώμη τους, στα γεγονότα που διηγείται η γάτα».
Πιστεύετε πώς υπάρχει κάποιος συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην ιδιότητά σας ως εκπαιδευτικού με την ζωγραφική, τη γλυπτική αλλά και τη συγγραφική σας δράση;
«Επειδή έχω χαρακτήρα ανήσυχο και δεν μένω ήρεμος για πολλή ώρα, ασχολούμαι με πάρα πολλά. Το αποτέλεσμα είναι να μην είμαι σε κανέναν τομέα των ασχολιών μου, τόσο καλός όσο θα ήθελα. Διαπίστωσα ότι συνετέλεσε καθοριστικά στην όποια πολυπραγμοσύνη μου, ο ελεύθερος χρόνος, που μου χάρισε απλόχερα το επάγγελμα του δασκάλου που υπηρέτησα. Ήταν ο κρίκος που ένωνε τις ασχολίες μου.
Στην απρογραμμάτιστη και αναπάντεχη ενασχόληση μας με τη συγγραφή, η γάτα και εγώ ζητούμε την επιείκεια σας, επειδή δε διεκδικούμε λογοτεχνικές περγαμηνές».
