Η παρουσίαση ενός σημαντικού βιβλίου για την ιστορία του Ρεθύμνου πραγματοποιήθηκε την περασμένη Δευτέρα στην αίθουσα Παντελής Πρεβελάκης, στο Ωδείο στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου. Πρόκειται για το νέο βιβλίο του Μανώλη Καρνιωτάκη «Αρμενίων Νόστος - 100 χρόνια μετά» που ρίχνει φως στην άγνωστη ζωή της αρμένικης κοινότητας στο Ρέθυμνο.
Τα λιγοστά και σκόρπια στοιχεία που υπήρχαν για τη ζωή των Αρμενίων στο Ρέθυμνο, έκαναν το συγγραφέα να λειτουργεί ως ο λύτης ενός δύσκολου παζλ που αποτελείται από χιλιάδες κομμάτια, τα οποία έπρεπε πρώτα ν’ ανακαλύψει κι ύστερα να «κουμπώσει» μεταξύ τους.
Μέσω της τεχνολογίας η έρευνα του έφτασε μέχρι το Παρίσι και την Αργεντινή μαζεύοντας στοιχεία, τα οποία επαλήθευσε, συμπλήρωσε και διόρθωσε μέσα από το αρχείο μιας Αρμένισσας ερευνήτριας που ζει στο Ηράκλειο της κ. Τακουί Βακιρτζιάν. Μάλιστα, η έρευνα του Μανώλη Καρνιωτάκη, έδωσε και νέα στοιχεία που συμπλήρωσαν το αρχείο της ερευνήτριας.
Η ξενάγηση της παραμονής
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Ημέρες Ρεθύμνου την παραμονή της παρουσίασης του βιβλίου του Μανώλη Καρνιωτάκη πραγματοποιήθηκε ξενάγηση από το συγγραφέα. Η ξενάγηση ονομάστηκε «Το δρομολόγιο των Αρμένηδων» και το απόγευμα της περασμένης Κυριακής 23 Οκτωβρίου ξεκίνησε από τη Σοχώρα με δεκάδες λάτρεις της τοπικής ιστορίας να ακολουθούν και να παρακολουθούν. Η ξενάγηση λόγω των πολλών και σημαντικών πληροφοριών μετά από 2 ώρες σταμάτησε στη μέση της διαδρομής, δηλαδή στην Κρήνη Ριμόντι, με την υπόσχεση όμως ότι θα οριστεί μια νέα ημερομηνία προκειμένου να συνεχιστεί και να ολοκληρωθεί. Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης αναφέρθηκαν τοπωνύμια άγνωστα και ξεχασμένα όπως «οι τρεις βρύσες», «η τζαμόπορτα» κ.α. Το δεύτερο μέρος της ξενάγησης που θα ξεκινήσει από την Κρήνη Ριμόντι όπως είπε ο κ. Καρνιωτάκης θα φτάσει μέχρι τα βράχια της Σκάρπας, στην περιοχή του Αγνώστου Στρατιώτη.
Ο κ. Καρνιωτάκης μιλώντας για την κοινότητα των Αρμενίων ανέφερε ότι «πρόκειται για ανθρώπους που έχουν υψηλό πνευματικό επίπεδο, πράγμα που επιβεβαιώνει το Ρέθυμνο των γραμμάτων». Και υπογράμμισε ότι για τον ίδιο ήταν μια ευχάριστη έκπληξη η συμμετοχή των νέων ανθρώπων στην ξενάγηση. «Αυτό είναι πραγματικά ελπιδοφόρο γιατί φαίνεται να παίρνουν τα σκήπτρα οι νεότεροι άνθρωποι, που ενδιαφέρονται για την ιστορία του Ρεθύμνου», υπογράμμισε.
Η ξενάγηση αυτή ξύπνησε μνήμες, ο κόσμος άρχισε να θυμάται όπως σημείωσε ο κ. Καρνωτάκης «βρέθηκαν άνθρωποι όπως ο Γρηγόρης ο Παπαδοπετράκης που μας έδειξε που έμεναν οι συγγενείς που είχε». Ο συγγραφέας «καταθέτει» αυτό το βιβλίο με το πρωτογενές υλικό στα χέρια της νεότερης γενιάς προκειμένου να συνεχιστεί η έρευνα από το σημείο που σταμάτησε. «Είμαι σίγουρος ότι τα νέα παιδιά που ενδιαφέρονται για την ιστορία της πόλης μπορούν και θέλουν να ερευνήσουν βαθύτερα», είπε. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η πολυκατοικία των Αρμενίων που βρισκόταν στον αριθμό 17 της οδού Θεοτοκοπούλου. Στο σημείο αυτό σήμερα υπάρχει ένα άδειο οικόπεδο, ανέφερε ο ίδιος.
Απαντώντας στο ερώτημα, γιατί επέλεξε να ασχοληθεί με τους Αρμένιους είπε: «Όπως αναφέρω και στο βιβλίο κι εγώ πρόσφυγας τρίτης γενιάς είμαι, ο παππούς και η γιαγιά μου ήρθαν από το Αϊβαλί και τα Βουρλά. Ήρθαν εδώ ξεριζωμένοι και κυνηγημένοι. Στο αίμα μου υπάρχει ο ξεριζωμός, ο σκοτωμός, η πείνα, η φτώχεια που πέρασαν αυτοί οι άνθρωποι που ήρθαν μαζί με τους Αρμένιους εδώ. Έτσι λόγω της επετείου των 100 χρόνων από την καταστροφή της Σμύρνης θεώρησα, ότι αφού όλοι τώρα θα μιλούν για τους Έλληνες πρόσφυγες, εγώ που είμαι ένας από τους τελευταίους που θυμούνται ακόμα, είναι ευκαιρία να καταγράψω τις μνήμες μου για τους Αρμένιους».
Ο ίδιος ανασύροντας ακόμη περισσότερες μνήμες σημειώνει: «Πίσω από τη Φραγκοκκλησιά στην τότε οδό Κανάρη (Δαμβέργη) ζούσε η γιαγιά μου η Καρνιώταινα. Συγκατοικούσε, (νοίκιαζε ένα δωμάτιο στο σπίτι) με την Αρμένισσα Σιριανού Αρτινιάν, γνωστή ως «πουκαμισού», γιατί έραβε τα πουκάμισα γιατρών, δικηγόρων, έραβε τις λευκές ρόμπες που φορούσαν οι γιατροί και τις γκρι που φορούσαν οι μπακάληδες, οι χασάπηδες, οι εστιάτορες. Λόγω αυτής της συστέγασης όταν εγώ επισκεπτόμουν τη γιαγιά μου βρισκόμουν και στο σπίτι της Σιρανούς που είχε μαθήτριες και τους έδειχνε την τέχνη του ραψίματος πουκάμισων. Εκεί γνώρισα τη μυρωδιά του παστουρμά, δοκίμασα τους αρμένικους ντολμάδες κι άκουσα την παράξενη λαλιά τους, γιατί τα ελληνικά τους δεν ήταν τελειοποιημένα. Έχω πολλές μνήμες, ακόμα θυμάμαι τη γιαγιά μου με φοβερίζει τα μεσημέρια να μη φύγω γιατί θα με αρπάξει ο Μανούκ που ζούσε λίγο παρακάτω σε αυτό που λέγαμε η Στρούγκα του Μανούκ».
Η παρουσίαση του βιβλίου «Αρμενίων Νόστος - 100 χρόνια μετά»
Ομιλητές στην εκδήλωση της παρουσίασης ήταν ο αντιδήμαρχος πολιτισμού Θωμάς Κρεβετζάκης που ασχολήθηκε με τα τεχνικά χαρακτηριστικά του βιβλίου, ενώ αναφέρθηκε και στην κοινή έρευνα που έκανε με το συγγραφέα του βιβλίου. Επόμενος ομιλητής ήταν ο Χάρης Στρατιδάκης που λόγω κορωνοϊού δεν μπόρεσε να παραβρεθεί και η εισήγησή του διαβάστηκε από τον κ. Θωμά Κρεβετζάκη. Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο Σταύρος Ρακιντζής που αναφέρθηκε στο κομμάτι της έρευνας και της ιστορίας της πόλης. Η Όλγα Πλαΐτη αναφέρθηκε στον ανεκπλήρωτο έρωτά του Γιάννη Πολιουδάκη και της Τακουί Μενεξιάν, ενός Ρεθεμνιωτόπουλου με μια μικρή Αρμένισσα, που έφυγε μωρίς με τους δικούς της στην Αρμενία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Γιάννης και η Τακουί κατάφεραν να μιλήσουν τηλεφωνικά περίπου 60 χρόνια μετά. Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο Δημήτρης ο Κορωνάκης.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης προβλήθηκε βίντεο της δημοσιογράφου Εύας Λάδια, που το 2018 είχε πάρει συνέντευξη του Γιάννη Πολιουδάκη για την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου και ένα ακόμα συγκινητικό βίντεο στο οποίο μιλούσε ο Δημήτρης Τζέτζος. Στο τέλος μίλησε η εκπρόσωπος της αρμενικής κοινότητας Τακουί Βακιρτζιάν αλλά και ο δήμαρχος Ρεθύμνου που προλογίζει και το βιβλίο. Αξίζει ν’ αναφερθεί ότι το βιβλίο στήριξαν η Περιφέρεια Κρήτης ο Δήμος Ρεθύμνου και η οικογένεια του Νίκου Βουρβαχάκη.
