ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΝΟΥΚΑΚΗ
Το όνομα Μοσχοβίτης δηλώνει καταγωγή, ο προερχόμενος από την Μόσχα. Για τη συγκεκριμένη οικογένεια το προσωνύμιο αυτό απέκτησε ο παππούς του Διογένη Γεώργιος από το Πετροχώρι τότε Αποσέτι καθώς είχε ταξιδέψει στη Ρωσία και στη Μόσχα. Είναι η περίοδος προ του 1770 που έζησε ο Γεώργιος, κατά την οποία αναπτύσσονται στενές σχέσεις Κρητώνκαι ιδιαίτερα των Σφακιανών με την Ρωσία της Μ. Αικατερίνης. Κορυφαίο γεγονός αυτών των σχέσεων είναι η επανάσταση Δασκαλογιάννη.
-Κάθε Λαμπροχριστούγενναήβανε το καπέρο (καπελο)
κι΄ήλεγε του Πρωτόπαπα: «το Μόσκοβη θα φέρω»- ( τραγούδι Δασκαλογιάννη).
Γιοί του Γεώργιου Μοσχοβίτη ήταν ο Ιωάννης ο Ιάκωβος και οηγούμενος Νείλος 1823-1862της Μονής Πρέβεληκατά κόσμο Νικόλαος, . Το 1830 η Αιγυπτιακή διοίκηση χορηγεί γενική αμνηστία και καλεί όλους τους κατοίκους της Κρήτης να παραδώσουντα όπλα. Πολλοί δυσπιστούντες, αρνήθηκαν και κατέφυγαν στην άλλη Ελλάδα. (Ιστορία Κρήτης Θ.Δετοράκη.) Ο Ιωάννης Μοσχοβίτης με έντονη συμμετοχή σε επαναστατικές δραστηριότητες, κατέφυγε στην Μεθώνη, εκεί απέθανε.Εκεί γεννήθηκαν ο Διογένης και ο Δημήτριος από μάνα Τουρκάλα. Ο Διογένης μετέχει της Ελληνικής παιδείας κατά τις επικρατούσες συνθήκες στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος, το όνομα του, Διογένης Μοσχοβίτης, αναφέρεται σε κατάλογο μελών φοιτητικής λέσχης στην Ερμούπολη .
Στο Ρέθυμνοο Διογένης φθάνει το 1859 και διορίζεται γραμματέας της νεοσύστατης τότε Χριστιανικής Δημογεροντίαςκαι κατόπιν Ελληνοδιδάσκαλος. Σε έρευνα της Εύας Λαδιά διαβάζουμε: Ελληνοδιδάσκαλοι στο Ρέθεμνος προ του 1866 αναφέρονται ένας Στ. Κορωναίος που και ο πατέρας του ήταν έφορος σχολείων. Δίδασκε στη Β΄ τάξη του ελληνικού σχολείου ως διευθυντής και στην Α΄ ο Διογένης Μοσχοβίτης ως βοηθός.Στην επανάσταση του 1866 παρά το νεαρό της ηλικίας του, εκλέχθηκε αρχηγός των Αμαριωτών και οδήγησε σε πολλές μάχες τους συνεπαρχιώτες του. ΤονΑύγουστο του1866 σε μάχη στοΡουσσοσπίτι Ρεθύμνου, επικεφαλής των επαναστατών ήταν ο παπά-Μαρουλιανός και ο Διογένης Μοσχοβίτης, ο οποίος έπεσε στη μάχη. Σύμφωνα με αναφορά στο ιστορικό αρχείοΚρήτηςδεν έπεσεν από εχθρικό βόλι, δολοφονήθηκε από αντίζηλο του ονόματι Καλοειδά..
. Μετά τον θάνατο του την αρχηγία των Αμαριωτών ανέλαβε ο Εμμανουήλ Πορτάλιος από την Παντάνασσα .
Η πόλη του Ρεθύμνου τιμά τον Διογένη Μοσχοβίτη με την ονομασία οδού. Με το όνομα του Διογένη υπάρχει οδός και στο Ηράκλειο.
Εκτός του Διογένη ως οπλαρχηγοί και διακεκριμένοι αγωνιστές έχουν καταγραφεί, ο αδελφό του Δημήτριος Μοσχοβίτης οπλαρχηγός της επανάστασης 1866-69 και ο πρωτεξάδελφος του Νικόλαος Ιάκωβου Μοσχοβίτης Σε άρθρο της Ευας Λαδιά στα «Ρεθεμιώτικα Νέα» Γεναριάτικο οδοιπορικό του 1909 διαβάζουμε.«Το πρώτο δεκαήμερο του 1909 πέθανε κι άλλος ένας αγωνιστής. Ο Νικόλαος Ι. Μοσχοβίτης πρωτοξάδελφος του περίφημου οπλαρχηγού του Αμαρίου Διογένη Μοσχοβίτη. Από το 1866 έπαιρνε μέρος σε όλες τις επαναστάσεις και τον είχαν κατατάξει με τη δράση του στην Α τάξη των αγωνιστών».Από αυτόν τον Νικόλαο προέρχονται οι απόγονοι της οικογένειας Μοσχοβίτη στο Πετροχώρι. Ο Νικόλαος είχε δυο κόρες, την Δέσποινα σύζυγο Δημήτρη Βαρούχα στοΠετροχώρι, την Ευαγγελία σύζυγο Χαρίδημου Πλατύρραχου στις Κουρούτες, και δύο γιούς, τονΜιχαλάκηκαι τον Γιωργάκη. Ο Μιχαλάκης μετανάστευσε στην Αμερική με τη σύζυγο του Κατερίνη το γένος Ψαρουδάκη και τους τέσσερις γιούς του. Ο Γιωργάκης μετά από σύντομη δραστηριότητα στην Αφρική, επέστρεψε στο Πετροχώρι. Με σύζυγο την Χρυσή το γένος Καραμπασάκη απέκτησε δύο κόρες, την Μαρία σύζυγο ΝίκουΒιανητάκη και την ΚλεονίκησύζυγοΜαρίνου Πατρικαλάκη και ένα γιο τον Μανώλη που απέθανε νέος. Έτσι εξέλειπε το όνομα Μοσχοβίτης στο Πετροχώρι
Ο Διογένης Μοσχοβίτης ανήκει σε μια ιδιαίτερη κατηγορία αγωνιστών σε μια εξέχουσα κατηγορία ηρώων.Ενώ διέθετε ευνοϊκές προϋποθέσεις ένταξης του στη ζωή της ελεύθερης Ελλάδας,προτίμησε μαζί με τον αδερφό του Δημήτριο την επιστροφή στην ιδιαίτερη πατρίδα προσφέροντας τις ικανότητες του την ίδια την ζωή και τα νιάτα του, στον αγώνα της ανεξαρτησίας της.Μια προτομή σε προβεβλημένο δημόσιο χώρο στο Πετροχώρι αποτελεί ένα ελάχιστο χρέος τιμής που αναμένει την εκπλήρωση του.
