ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
MENOY
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ιδεολογία και Φιλοσοφία της Δημοκρατίας στην Αρχαία Ελλάδα

0

«Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες διανοητές του 20ού αιώνα»

Ο Θανάσης Θ. Παπαδόπουλος, (1921-1985),  γεννήθηκε στη Ραιδεστό της  Ανατολικής  Θράκης και μεγάλωσε σε συνθήκες φτώχειας  και προσφυγιάς. Ο πατέρας του, που ήταν δάσκαλος, του μεταλαμπάδευσε τη φλόγα της μάθησης. Παρά τα τεράστια εμπόδια της εποχής, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή της Θεσσαλονίκης, έχοντας, παράλληλα, έντονη πολιτική και πολιτιστική δράση. Αποφοίτησε το 1945  και την ίδια χρονιά βρέθηκε για μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι, με υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου, που έδινε φτερά σε πολλούς προοδευτικούς επιστήμονες!   Σχεδόν αμέσως μετά το διδακτορικό του στη Σορβόννη, με θέμα  “Ο Σοφιστής  του Πλάτωνα”,  αναχώρησε για τη Βουδαπέστη, προσπαθώντας, από το δικό του μετερίζι, να συντρέξει τους αριστερούς της Ελλάδας. Το 1953 εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι, όπου εντατικοποίησε τις έρευνες και μελέτες του, και εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες διανοητές του 20ού αιώνα, συνδυάζοντας  το πλούσιο ερευνητικό και ακαδημαϊκό έργο του στην ιστορία της φιλοσοφίας, με μια ζωή έντονης πολιτικής δραστηριότητας και μεγάλης αυταπάρνησης.

Διακρίθηκε στο μεταφραστικό και συγγραφικό έργο του, στα ελληνικά, τα γαλλικά και ρουμανικά. Συμμετείχε στην ελληνική έκδοση των έργων του Μαρξ και του Λένιν, συνεργάστηκε με το Ινστιτούτο Φιλοσοφίας της Ρουμανικής Ακαδημίας, ερεύνησε την ιστορία της αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας, καθώς και το πλούσιο ρουμανικό αρχείο σχετικά με το Βυζάντιο και την Τουρκοκρατία.  Έτσι, εξέδωσε  το βιβλίο Η Φιλοσοφία του Ηράκλειτου  (1966), την πρώτη έκδοση του Δημόκριτου (1969) κ.ά. Το 1970 μετεγκαταστάθηκε στη Σουηδία, όπου ανέλαβε τη θέση καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της  Στοκχόλμης, ενώ παράλληλα στήριξε τις αντιδικτατορικές   οργανώσεις του εξωτερικού.  Το 1971 εξέδωσε την πρώτη μετάφραση στη δημοτική των Θεοφράστου Χαρακτήρων.  Εκείνη την περίοδο επιδόθηκε και στον διαφωτισμό των Ελλήνων της ξενιτιάς, με πλήθος διαλέξεων για θέματα γλώσσας, ιστορίας και φιλοσοφίας.  Το 1978 εξέδωσε το παρουσιαζόμενο βιβλίο Ιδεολογία και Φιλοσοφία της δημοκρατίας στην αρχαία Ελλάδα κ.ά. Τον τελευταίο χρόνο της ζωής του κυκλοφόρησε Η νεοελληνική φιλοσοφία από τον 16ο  έως τον 18ο αιώνα.

Το συγγραφικό έργο του Θανάση Θ. Παπαδόπουλου έχει αναλάβει να επανεκδώσει ο  Εκδοτικός Οίκος Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, σε συνεργασία με το ομώνυμο Ίδρυμα, αναγνωρίζοντας την τεράστια αξία του για τον πολιτισμό της Ελλάδας του 21ου αιώνα

Το βιβλίο,  Ιδεολογία και φιλοσοφία της δημοκρατίας στην αρχαία  Ελλάδα,  είναι από τα τελευταία έργα του Θανάση Θ. Παπαδόπουλου, του μεγάλου στοχαστή και ιστορικού της φιλοσοφίας, όπου τίθενται και εξετάζονται σημαντικά ερωτήματα, όπως: Ποιά είναι τα οφέλη και τα όρια  της ελευθερίας του λόγου; Μπορεί η δημοκρατία  να εφαρμοστεί σε μεγάλα κράτη;  Ποιά ήταν η σχέση της δημοκρατίας με την επεκτατική εξωτερική πολιτική ή τη δουλοκτησία;  Ποιές ήταν οι πολιτικές αντιπαραθέσεις εντός της αθηναϊκής δημοκρατίας;  Τελικά, τι είναι δημοκρατία;  Αυτά και πολλά άλλα σπουδαία ερωτήματα ερευνούνται και μελετούνται στο βιβλίο αυτό. Παράλληλα περιγράφονται οι συνθήκες και τα γεγονότα που σταδιακά οδήγησαν στην ωρίμανση της αρχαιοελληνικής δημοκρατίας. Συγκεντρώνονται και ερμηνεύονται οι αρχαίες  πηγές που αναφέρονται στο πολιτειακό ζήτημα, τις προϋποθέσεις , τους στόχους, τις μεθόδους, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα  των πολιτευμάτων.

Αυτή η συστηματική σύνθεση των πηγών  αποσκοπεί στη σαφέστερη δυνατή παρουσίαση της ιδεολογίας και φιλοσοφίας της αρχαιοελληνικής δημοκρατίας και, μάλιστα, σε αντιπαραβολή με τη μοναρχία, την τυραννίδα  και την ολιγαρχία. Το αποτέλεσμα, δοσμένο με τον χαρακτηριστικό μεθοδικό και εύληπτο τρόπο του μοναδικού "δασκάλου”  Θανάση Θ. Παπαδόπουλου, ικανοποιεί όχι μόνο τον ειδικό ερευνητή  και μελετητή αλλά και κάθε σκεπτόμενο και φιλομαθή αναγνώστη.

Πολύ εύκολα, κάθε φιλαναγνώστης  μπορεί  να ανακαλύψει και να κατανοήσει την αιώνια αντιπαλότητα ανάμεσα στο άτομο και το κράτος, όπου ο κάθε πόλος διεκδικεί χώρο απ’ τον άλλο, με νικητή πότε τη μια πλευρά και πότε την άλλη.  Με ανάλογο τρόπο, ο φιλαναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί και τα επιχειρήματα  που επιστράτευαν σοφιστές, φιλόσοφοι και πολιτικοί άνδρες για να κινητοποιούν δυνάμεις που οδηγούσαν άλλοτε σε δημοκρατικές κατακτήσεις και άλλοτε σε υπαναχωρήσεις ή παλινωδίες.

 Αυτή η ανάλυση αναδεικνύει την αξία που προσέδιδαν οι Αρχαίοι Έλληνες στο άτομο, καθιερώνοντάς το τον ισχυρό  πόλο απέναντι στο κράτος, με στόχο πάντα την αναγνώριση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, ώστε να λειτουργεί   αρμονικά το σύνολο, δηλαδή η Πολιτεία!

Ο φιλαναγνώστης αντιλαμβάνεται εύκολα και την άλλη διάσταση που αναδεικνύει το βιβλίο, την εξελικτική πορεία του πολιτεύματος  προς τη Δημοκρατία, την κατεξοχήν διάσταση που περνά μέσα από το πόνημά του ο συγγραφέας, με την έρευνα και μελέτη της ιδεολογίας και φιλοσοφίας της Δημοκρατίας στην Αρχαία Ελλάδα, που αποτελεί και το θεμέλιο της πολιτικής επιστήμης, ακόμα και τη σημερινή μορφή της!

Μιχάλης Τρούλης

Πρόεδρος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου

0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ