Διάλεξη συνοδευόμενη από προβολή διαφανειών πραγματοποιείται το επόμενο Σάββατο 18 Μαΐου στα Καλλεργιανά Κισάμου. Διοργανωτής της είναι ο δραστήριος Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος «Η Βάρδια» και ομιλητής ο συγγραφέας και πρώην Σχολικός Σύμβουλος της Β΄ Περιφέρειας Χανίων Χάρης Στρατιδάκης.
Η διάλεξη έχει ως θέμα της την ιστορία, το περιεχόμενο και τις αξίες του διατροφικού πολιτισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε στην Κρήτη κατά τα νεότερα χρόνια (17ος 20ος αιώνας). Η διαπραγμάτευση του θέματος θα γίνει από τη σκοπιά της πολιτισμικής ανθρωπολογίας και ειδικότερα από εκείνη της ανθρωπολογίας της διατροφής. Σύμφωνα μ’ αυτή, η τροφή και οι διαδικασίες γύρω από αυτήν (προμήθεια πρώτων υλών, προετοιμασία φαγητού, σερβίρισμα, κατανάλωση, ανταλλαγή διατροφικών αγαθών ή τραπεζωμάτων) αποτελούν κοινωνικές επιλογές, υπάγονται σε κανόνες, ακολουθούν συγκεκριμένο τελετουργικό και εκπέμπουν συγκεκριμένα μηνύματα
Η υπόθεση την οποία κάνει ο ομιλητής και θα επιχειρήσει να αποδείξει είναι ότι οι κάτοικοι της κρητικής υπαίθρου τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα μπορούν να έχουν ισορροπημένη και ασφαλή διατροφή και να ευωχούνται, να τρώνε δηλαδή σαν άρχοντες. Κι αυτά, ως προς την ποιότητα, την ποικιλία και την ποσότητα των πρώτων υλών, ως προς τους τρόπους παρασκευής της τροφής, ως προς τις κοινωνικές διαδικασίες κατανάλωσής της και ως προς τους τρόπους διαχείρισης των πλεονασμάτων.
Συστατικό στοιχείο της ευωχίας είναι ο κρητικός μαγατζές που έχει σήμερα μετατραπεί σε καταψύκτη. Προϋπόθεση για τη λειτουργία του είναι η ύπαρξη παραγωγής και μάλιστα πλεονασματικής. Οι προϋποθέσεις διατήρησης του μαγατζέ είναι η τάξη, το κουμάντο και η ρέγουλα, η λογική δηλαδή διαχείριση, χωρίς ακρότητες. Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι σημαντικό τμήμα των διατροφικών υλών στην Κρήτη καταλάμβανε μέχρι πρότινος και καταλαμβάνει ακόμη και σήμερα για σημαντικό τμήμα των κατοίκων της υπαίθρου η συλλογή φαγώσιμων ειδών, περισσότερων από σαράντα, μεταξύ των οποίων τα χόρτα κατέχουν τη δεσπόζουσα θέση. Απ’ αυτή την άποψη είναι χαρακτηριστική η παρατήρηση περιηγητή του 17ου αιώνα, ότι οι Κρητικοί επιβιώνουν εκεί που ψοφάνε ακόμη και τα γαϊδούρια, γιατί αυτά τρώνε ότι υπάρχει επάνω από τη γη, ακόμη και τ’ αγκάθια, ενώ τα αφεντικά τους τρώνε και τις ρίζες που αναπτύσσονται μέσα στο χώμα! Προφανώς είχε συναντήσει στην πορεία του Κρητικούς που κατανάλωναν όχι μόνο γιαλοράδικο (σταμναγκάθι) αλλά και ασκολύμπρους, τους επονομαζόμενες στα Χανιώτικα και γούλες.
Συστατικό στοιχείο του κρητικού διατροφικού πολιτισμού είναι και η θρησκευτική αποτοξινωτική νηστεία, που περιλαμβάνει -με ολικές και μερικές απαγορεύσεις τροφών- περισσότερες από τις μισές ημέρες του ημερολογιακού έτους. Κι ακόμη η παρασκευή εθιμικών φαγητών, στα πλαίσια του απόλυτου διαχωρισμού καθημερινής και σκόλης. Η σκόλη περιλαμβάνει το «επίσημο» κρέας (αμνοερίφιο, χοιρινό και σπανιότατα βοδινό), ενώ η φιλοξενία κατά τις καθημερινές περιλαμβάνει το «ανεπίσημο» κρέας (κότα, κουνέλι, και πετεινό με σούπα αργά το βράδυ).
Τέλος ο κρητικός διατροφικός πολιτισμός ανάγει σε συστατικά στοιχεία του μερικές τροφές, που δεν έχουν την ίδια προνομιακή θέση σε άλλα τοπικά διατροφικά συστήματα. Είναι τα λεγόμενα καλούδια της κρητικής διατροφής: κουκιά, αγριόχορτα, αγκινάρες, χαζιρομπουκιές (ντολμάδες κληματένιοι και λαπαθένιοι), κουνέλι, ντάκοι, κριθοκούλουρα, οξύγαλα, αβρονιές, τσιμούλια κ.ά. Το πιο χαρακτηριστικό, από αυτή την άποψη, προϊόν είναι οι λάθυροι, οι οποίοι στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο (πλην Κύπρου) δεν τυγχάνουν εκτίμησης, ενώ στην Κρήτη θεωρούνται εκλεκτό σαλατικό, όπως και ρακομεζές, διαθέτοντας πληθώρα ονομάτων: παπούλες, ψαρές, καμπλιές κ.ά..
Η διάλεξη θα κλείσει με μία εικοσιπεντάδα κρητικών διατροφικών αρχών, που αναφέρονται στην εθιμοτυπία κατανάλωσης των τροφών και των ποτών, τόσο ως προς τη ποσότητα όσο και ως προς τον χρόνο. Είναι η πέμπτη φορά που πραγματοποιείται, κάθε φορά προσαυξημένη και τροποποιημένη ανάλογα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του ακροατηρίου. Ο ομιλητής έχει αναπτύξει το θέμα για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 2014 στον Μέρωνα Αμαρίου, στα πλαίσια του σεμιναρίου των Α΄ και Β΄ Κέντρων Προστασίας Ηλικιωμένων Ρεθύμνου, με θέμα «Αντιμετωπίζοντας την κρίση με τη σοφία του παρελθόντος». Το θέμα ανέπτυξε για δεύτερη φορά στις 12 Αυγούστου 2013 στο Πνευματικό Κέντρο του Συλλόγου των Κουρουτιανών Αθήνας και του Πολιτιστικού Συλλόγου Κουρουτών, στις Κουρούτες Αμαρίου. Ακολούθησε η ανάπτυξή του επί δύο συνεχείς ημέρες, τον Μάρτιο του 2015, στο Δημοτικό Ελεύθερο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Δήμου Σφακίων. Η τέταρτη ανάπτυξή του έγινε στο Δημοτικό Ελεύθερο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Δήμου Χερσονήσου, στα Μάλια και στις Γούβες, τον Δεκέμβριο του 2017.
Σε όλες τις περιπτώσεις η διάλεξη καταλήγει σε συζήτηση, η οποία προσφέρει τα μέγιστα στον εμπλουτισμό της. Ο ομιλητής έχει την πρόθεση να την προσφέρει και σε άλλες περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε ακαδημαϊκούς και πολιτιστικούς φορείς, που ενδιαφέρονται να ξεπεράσουν τα στερεότυπα της «κρητικής διατροφής» και την εμπορευματοποίησή της και να προχωρήσουν στην κατεύθυνση της ανίχνευσης της ιστορικής διαμόρφωσης του κρητικού διατροφικού πολιτισμού.
