Στο μετερίζι τσ’ ανθρωπιάς
Και τση τιμής το χρέος
Εκειά θα στέκω ν’ απαντώ
Και ας είμαι ο τελευταίος.
Είναι κάποιοι άνθρωποι σε τούτη τη ζήση που όταν τους βλέπεις και τους ακούς, είσαι απόλυτα πεπεισμένος ότι πατούν σε έναν άλλο κόσμο.
Η υπερβατικότητα, η χαρισματικότητα, η προσωπικότητα και η κουλτούρα τους έχουν στοιχεία που δεν αναγνωρίζονται ως γήινα.
Είναι σταλμένοι για να διδάξουν και να προσφέρουν με την συμπεριφορά, τον χαρακτήρα, το ταλέντο, τις γνώσεις, την εμπειρία, την αξιοπρέπεια, την μεγαλοπρέπεια της απλότητάς τους, την ψυχή τους. Να προσφέρουν στον άνθρωπο, στην τέχνη.
Δημιουργούν ανεπανάληπτη συγκίνηση, ρίγος, σεβασμό, θαυμασμό. Μαγεύουν και σε ταξιδεύουν στην τελειότητα. Δημιουργούν συναισθήματα πρωτόγνωρα, δυνατά. Νιώθεις και σιωπάς και ύστερα υποκλίνεσαι. Νιώθεις έκσταση, σιωπάς από πληρότητα και υποκλίνεσαι στο καλλιτεχνικό τους μέγεθος.
Ένας από αυτούς είναι ο δικός μας Βασίλης Σκουλάς. Ο μεγάλος λυράρης, ο τροβαδούρος με το χαρακτηριστικό Ανωγειανό ηχόχρωμα που αποπνέει χρώματα και αρώματα της Κρήτης. Ο θρύλος με τη σεμνή προσωπικότητα.
Η φωνή του μαγεύει και αντιπροσωπεύει το γνήσιο λεβέντη κρητικό, που μετουσιώνεται σε θαλασσινό αγέρα και καλπάζοντας καταλήγει στην κορυφή του Ψηλορείτη και αντηχεί και ξεχύνεται υμνώντας με πάθος τα ανθρώπινα πάθη, με προεξέχοντα τον έρωτα. Τον έρωτα για τον έρωτα και τον έρωτα για τη ζωή.
Ο άξιος πρεσβευτής της παραδοσιακής μουσικής μας σε όλη την οικουμένη.
Ο καλλιτέχνης- δημιουργός που προχώρησε βήματα μπροστά και έπλασε αστέρια στο στερέωμα της κρητικής και έντεχνης μουσικής.
Ο Άνθρωπος, που « άνω θρώσκει» στοχεύοντας επιτυχώς στους ουρανούς της δημιουργίας.
ΣΤΑ ΕΠΤΑ ΤΟΥ ΠΙΑΝΕΙ ΤΗ ΛΥΡΑ
Κάτω από το περήφανο βλέμμα του Ψηλορείτη, κάτω από τους κακοτράχαλους βράχους, τα ριζιμιά χαράκια, τα λημέρια των αγριμιών και τις απρόσιτες φωλιές των σταυραετών, στα ξακουστά Ανώγεια, γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 1946 το όγδοο από τα εννιά παιδιά της οικογένειας Αλκιβιάδη Σκουλά, ο Βασίλης. Ο πατέρας του Αλκιβιάδης ή Γρυλιός ήταν αγρότης, αλλά διατηρούσε και καφενείο στα Ανώγεια. Σε μεγάλη ηλικία ασχολήθηκε με την τέχνη, αφού ως ένας Ανωγειανός «Θεόφιλος», ένας λαϊκός ζωγράφος, δημιούργησε σπουδαία έργα ζωγραφικής και ξυλογλυπτικής.
Ο μικρός Βασίλης ανατράφηκε μέσα στην τέχνη, γιατί εκτός τον ζωγράφο πατέρα του, είχε και τον παππού Μιχάλη Σκουλά και τον προπάππου του που ήταν εξαιρετικοί λυράρηδες.
Από μικρός είχε μεράκι για τη λύρα. Η πρώτη του επαφή μαζί της ήταν στα επτά του χρόνια. Αυτοδίδακτος. Παρακολουθούσε τους λυράρηδες πως έπαιζαν και μάθαινε.
Την πρώτη του λύρα την παρήγγειλε ο πατέρας του σε ένα μαραγκό, επειδή δεν υπήρχε η δυνατότητα να του αγοράσει. Φυσικά η λύρα είχε κακοτεχνίες και όχι μόνο, αφού και οι χορδές τις ήταν από έντερα . Σε ηλικία έντεκα με δώδεκα ετών έκανε το ντεμπούτο του, παίζοντας σε παρέες στο καφενείο του πατέρα του, ενώ στα δώδεκά του έπαιξε πρώτη φορά σε γάμο. Σε αυτό το γάμο από το συνεχές παίξιμο της λύρας, για τρία μερόνυχτα, έσπασαν τα νύχια του και υπέφερε.
Έπειτα έφυγε στο Ηράκλειο αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο. Μέχρι να κληθεί για να υπηρετήσει ως στρατιώτης είχε παίξει σε όλη την Κρήτη, στην Αθήνα και στην Λειβαδιά. Έπαιξε σε εκδήλωση στο Καλλιμάρμαρο και στο Α΄ παμβαλκανικό φεστιβάλ αποσπώντας το Α΄ βραβείο μαζί με τους Κρήτες χορευτές.
Μετά την στρατιωτική του θητεία δούλεψε πολύ σκληρά για είκοσι πέντε χρόνια, επτά μήνες το χρόνο, χωρίς καθόλου ρεπό. Όλο αυτό το διάστημα δημιουργεί γνωριμίες και εμπλουτίζει τις μουσικές γνώσεις του.
ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ
Τον πρώτο του δίσκο ηχογράφησε το 1965, ο οποίος περιείχε κοντυλιές με τον Θανάση Σταυρακάκη και τον Νίκο Ξυλούρη, ακολούθησε ο πρώτος προσωπικός δίσκος 33 στροφών το 1969 με τον τίτλο «Ντελίνα».
Ο Βασίλης Σκουλάς όμως έκανε τη σημαντικότερη δισκογραφική του δουλειά και άρχισε να συνεργάζεται με έντεχνους Έλληνες συνθέτες από το 1980, με το δίσκο "Σεργιάνισμα στην Κρήτη". Ακολούθησαν η "Κρητική ανθολογία", "Τα τραγούδια του σίδερου και του νερού" σε μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου, και πολλοί άλλοι.
Την περίοδο 1981-85 είχε πραγματοποιήσει μια σειρά, από εμφανίσεις στην Αθήνα στο θέατρο Παρκ, στο έργο "Καφενείον η Ελλάς" και στο θίασο του Γιάννη Βόγλη, στη θεατρική παράσταση του έργου του Νίκου Καζαντζάκη "Καπετάν Μιχάλης", στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Η πορεία του Βασίλη Σκουλά θα αλλάξει όταν το 1995 συμμετείχε σε δύο τραγούδια στο μουσικό έργο "Αιολία" του Μιχάλη Νικολούδη, ερμηνείες οι οποίες τον έκαναν να στραφεί και στο έντεχνο Ελληνικό τραγούδι.
Το 2002 κυκλοφόρησε διπλός δίσκος με μερικές από τις πιο γνωστές επιτυχίες του και διασκευές σε διάφορα κλασσικά Κρητικά τραγούδια και χορούς.
Εδώ θα αναφέρουμε ενδεικτικά, ένα μέρος της δισκογραφίας του, λόγω οικονομίας χώρου της εφημερίδας μας:
- Σεργιάνισμα στην Κρήτη (1980)
- Κρητική ανθολογία (1981)
- Folk Melodies and Dances from Crete (1981)
- Τραγούδια του σίδερου και του νερού (1983)
- Αναφορά στην Κρήτη (1989)
- Του Βενιζέλου (1992)
- Πότε θα πάω στο χωριό (1994)
- Αναστορούμαι (1998)
- Τα άγρια πουλιά (2000)
- Η ρίζα της φωτιάς (2002)
- Άνθη του χρόνου (2007)
- Άσπρο μαντήλι ανέμιζε (2007)
Ο σπουδαίος λυράρης και ερμηνευτής σε όλη τη διάρκεια της μακρόχρονης πορείας του, έχει συνεργαστεί με πολλούς μεγάλους κρητικούς καλλιτέχνες. Τρέφει όμως μια ξεχωριστή εκτίμηση και συμπάθεια για το Γιάννη Μαρκογιαννάκη για το ήθος και τη δεξιοτεχνία του. Ιδιαίτερα όμως τρέφει μια εξαιρετική εκτίμηση, σεβασμό και αγάπη για τον αείμνηστο Νίκο Μανιά, για τους ίδιους λόγους.
Ο κ. Σκουλάς μας αποκάλυψε ότι έχει ήδη έτοιμες πέντε-έξι αξιόλογες δουλειές, σε συνεργασία με το Μ. Νικολούδη, με κρητικά και έντεχνα τραγούδια και κείμενα του Καζαντζάκη, τα οποία πρόκειται να κυκλοφορήσουν αργότερα.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ
Στα πενήντα και πλέον έτη της καλλιτεχνικής του πορείας ο Βασίλης Σκουλάς, έχει συνεργαστεί με πάρα πολλούς λυράρηδες, λαουτιέρηδες, συνθέτες, στιχουργούς και τραγουδιστές τόσο της κρητικής όσο και της έντεχνης μουσικής.Τραγουδιστές όπως π.χ. Μοσχολιού, Μητροπάνο, Θαλασσινό, Λιδάκη, Ανδρεάτο, Πασχαλίδη, Αηδωνίδη κ.α. Ή όπως μας είπε, με τους περισσότερους τραγουδιστές του ελληνικού πενταγράμμου, εκτός τον Καζαντζίδη και τον Μπιθικώτση.
Τραγούδησε έργα του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Μάριου Τόκα, του Χρήστου Νικολόπουλου, του Κώστα Μουντάκη, του Παντελή Θαλασσινού, του Μιχάλη Νικολούδη, του Πάρι Περισυνάκη, σε ποίηση και στίχους των Δημήτρη Χριστοδούλου, Νικηφόρου Βρεττάκου, Ερίκου Θαλασσινού, Ηλία Κατσούλη, Κώστα Φασουλά, Μιχάλη Σταυρακάκη, αλλά και πολλά στα οποία ήταν ο ίδιος ο δημιουργός τους. Ένας από τους στενούς και αγαπημένους συνεργάτες του είναι και ο Γιώργος Καράτζης, που από το βιβλίο του με τίτλο « Εμινέ» ερμήνευσε ένα εξαιρετικό ποιητικό απόσπασμα.
«.....Εκειά στου ονείρου το πλατύ και απέραντο λιβάδι
ο Γιάγκος με την Εμινέ σμίγουνε κάθε βράδυ.
Θεέ μου παιγνίδια και χαρές και τσα πια ζηλεμένα
μπουμπουκιασμένες αγκαλιές και λόγια μυρισμένα.
Σκορπάει η χαρά και απλώνεται τσ’ αγάπης το κονάκι
ετσά π’ απλώνει το νερό στου περιβολιού τ’ αυλάκι.
Τα πάθη, οι πρίκες κι οι καϋμοί κι θεριεμένοι πόνοι
όλα καταλυθήκανε σαν το κερί όντε λιώνει.
Παίζουν, γελούν και χαίρουνται με γλύκα οι ερωτάροι
ωσάν τα βυζαστάρια αρνιά στου Μάρτη το χορτάρι.
Και γύρου -γύρου τα πουλιά του κόσμου μαζωμένα
φτεροκοπούν και τραγουδούν με τη χαρά πιασμένα.
Όλα τα λούλουδα της γης γονατιστά με χάρη
χαϊδεύουνε και ακροφιλούν το ταιριαστό ζευγάρι.
Και ένας αγέρας απαλός σαν την πνοή τ’ Απρίλη
έρχεται και δροσολογά του ζευγαριού τα χείλη...»
Σταθμό στη μεγάλη διαδρομή του Βασίλη Σκουλά στη μουσική και το τραγούδι, αποτέλεσαν οι δυο συναυλίες του Ηρωδείου, την Κυριακή 23 και το Σάββατο 29 Σεπτεμβρίου 2012, δυο πολυσήμαντες και πολυδιάστατες μουσικές παραστάσεις, αφιερωμένες στον κορυφαίο καλλιτέχνη.
Τέσσερις επίσης εξαιρετικές παραστάσεις έδωσε ο μεγάλος ερμηνευτής, στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο από 21-29 Μαίου 2013, καθώς και στο Μέγαρο Μουσικής.
Ο Βασίλης Σκουλάς έχει παίξει και τραγουδήσει σε μια μεγάλη σειρά, από επιτυχημένες καλλιτεχνικές, κοινωνικές και πολιτιστικές εμφανίσεις, στην Αμερική, στον Καναδά, στην Αυστραλία, στην Ευρώπη και όπου αλλού υπάρχουν Έλληνες και ιδίως Κρητικοί.
ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΗΝ ΚΟΥΒΑΛΑΕΙ Ο ΛΑΟΣ ΤΗΣ
Με τον Βασίλη Σκουλά είχαμε μια πολύωρη κουβέντα. Ρουφούσαμε αδιάκοπα τα λόγια, τις απόψεις του, την εμπειρία, τη σοφία του. Μας καθήλωνε η ηρεμία, η γαλήνη, το ήθος, το μεγαλείο, η σοφία ενός ανθρώπου που παρατηρεί και φιλοσοφεί ότι του προσφέρει η ζωή και βελτιώνεται και εξελίσσεται σαν χαρακτήρας και σαν προσωπικότητα κυνηγώντας την τελειότητα.
Ο Βασίλης Σκουλάς λατρεύει την Κρήτη, τη μουσική, τη λύρα του.
« Την Κρήτη την κουβαλάει ο λαός της και την εκφράζουν οι καλλιτέχνες της. Αν πάψει ο λαός να λειτουργεί με τους μουσικούς ρυθμούς, θα ανησυχήσω.
Ο κάθε καλλιτέχνης εκφράζει τον τόπο του. Παίρνει ερεθίσματα και ηχοχρώματα από τη φύση και έρχεται να τα αποτυπώσει με τη μουσική και το χορό. Η δύναμη της Κρήτης είναι η πολυφωνία και η πολυπροσωπία των καλλιτεχνών της. Αν δεν διατηρηθούν αυτά τα στοιχεία, η παράδοση θα παρασυρθεί και θα βγει κάτι άλλο κάλπικο.»
ΠΑΛΙΑ ΤΑ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ ΞΕΡΑΝΕ ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΜΑΝΙΣΟΥΝ
Και συνεχίζει: «Δεν μπαίνει, δεν φυλακίζεται η μουσική σε τέσσερις τοίχους. Η μουσική θα έπρεπε να παίζεται στη φύση. Αναγκαστικά όμως μεταφέρεται μέσα στα κτίρια, σε διάφορες εκδηλώσεις και εκεί κάποιες φορές δημιουργούνται και έκτροπα, όπως πυροβολισμοί και σπασίματα.» Να τονίσουμε εδώ ότι ο Βασίλης Σκουλάς έχει συνεισφέρει με τον τρόπο του, στην εξάλειψη του φαινομένου της οπλοχρησίας, αφού απεχθάνεται τα παραπάνω έκτροπα και δεν τα επιτρέπει στις εκδηλώσεις που εμφανίζεται. Κάποιες φορές μάλιστα έχει διακόψει τη μουσική και έχει εγκαταλείψει το πάλκο.
« Το γλέντι και η διασκέδαση πρέπει να γίνεται με ευγένεια, σεβασμό και μεγαλείο ψυχής. Παλιά τα παλληκάρια ξέρανε πότε να μανίσουν και γιατί να μανίσουν.»
Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στη συμπεριφορά μας και στην εικόνα που δίνουμε προς τα έξω και να είμαστε περήφανοι που είμαστε κρητικοί. « Αλλοίμονο στον άνθρωπο που δεν αισθάνεται υπερηφάνεια για τον τόπο του. Μα η υπερηφάνεια πρέπει να συνοδεύεται με σεμνότητα, ευγένεια και φιλοξενία, έτσι όπως μας τα παρέδωσαν οι παλαιότεροι. Έτσι όπως προστάζει η παράδοση.»
ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ ΚΑΙ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ
Ο Βασίλης Σκουλάς έχει ταξιδέψει πολύ και σχεδόν παντού. Όπου υπάρχουν Κρητικοί, Έλληνες και φιλέλληνες. Σε θέατρα, σε Πανεπιστήμια και άλλες αίθουσες, όπως στην Βοστώνη, στο Μανχάταν, στην Ελβετία όπου και τον υποδέχτηκαν 400 Ελβετοί φιλέλληνες που γνώριζαν την μουσική μας.
« Υπάρχει τόση συγκίνηση, τόση νοσταλγία, τόση λαχτάρα για την πατρίδα. Οι ομογενείς μας, περιμένουν φρέσκα μηνύματα από την πατρίδα. Υπάρχει τόση αγάπη και ενθουσιασμός...... Αλλά και οι ξένοι εκφράζουν ενθουσιασμό και αγάπη. Μαγνητίζονται. Και αυτό μας τιμά και θα πρέπει να μας κάνει υπεύθυνους και προσεκτικούς.»
ΠΙΣΤΕΥΩ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ
Σε σχετική ερώτηση για την πορεία της κρητικής μουσικής και τις δημιουργίες των νέων καλλιτεχνών ο κ. Σκουλάς μας είπε: « Πιστεύω στα νέα παιδιά. Πιστεύω στα νέα ακούσματα. Θέλω να βοηθώ τα νέα παιδιά, να κουβεντιάζω μαζί τους. Να καταθέτω τις εμπειρίες μου. Οι νέοι σήμερα είναι καταρτισμένοι, υπάρχουν τα μέσα και τα εργαλεία. Όμως αυτό κρύβει και κινδύνους. Θέλουν τη γρήγορη επικοινωνία. Θέλουν να αποδείξουν ότι ξέρουν να παίζουν. Μαθαίνουν πρώτα τη δεξιοτεχνία, την πρόσθεση, δηλ. τη μουσική φλυαρία. Βιάζονται να προσθέσουν πράγματα, που δεν έχουν την ωριμότητα να ξεχωρίσουν αν είναι καλά ή κακά. Το σωστό είναι η αφαίρεση, δηλ. απλά πράγματα και κατανοητά, όπως και η επιλογή του καλού στίχου, να έχει ποιότητα.»
«ΛΥΡΑ- ΑΥΤΟ ΤΟ ΑΓΙΟ ΞΥΛΟ»
Μετά τη σύζυγο και σύντροφο της ζωής του που του χάρισε δύο λεβέντες, μας εκμυστηρεύτηκε ο Βασίλης Σκουλάς, η δεύτερη αγαπημένη του και συντρόφισσά του είναι η λύρα του. « Αυτό το άγιο ξύλο είναι η προέκταση της ψυχής μου! Όταν το πιάνεις σου δίνει τέτοια δύναμη! Σε κάνει άλλο άνθρωπο! Ότι αρνητικό ή θετικό έχεις μέσα σου το βγάζει, το εκτονώνει.» Τον ξεκουράζει, τον παρηγορεί, τον ξαλαφρώνει, τον θεραπεύει. Τον κάνει να ξεχνά την πίκρα και τις στενοχώριες της ζωής και να ζει πιο έντονα τις χαρές της. « Αυτό το όργανο είναι μια ιδέα, μια σημαία. Και γι’ αυτό όταν το κρατάμε πρέπει να λειτουργούμε με σεβασμό και αξιοπρέπεια.»
Όσο για τη μαντινάδα, την πιστή συνοδό της λύρας.... Είναι και αυτή μια ιστορία, ένα μικρό βιβλίο, μια φιλοσοφία.
«ΠΙΣΤΕΥΩ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ. ΘΑ ΞΑΝΑΣΤΑΘΕΙ ΟΡΘΙΟΣ»
Μια κουβέντα εφ’ όλης της ύλης δεν θα μπορούσε βέβαια να μην φτάσει και στο θέμα της κρίσης που απασχολεί όλο τον ελληνικό λαό. Ο κ. Σκουλάς εμφανίστηκε συγκρατημένα αισιόδοξος και με προϋποθέσεις. « Έχουν ναρκώσει τον ελληνικό λαό. Όμως εγώ πιστεύω στον Έλληνα. Θα ξανασταθεί όρθιος. Η ιστορία λέει ότι μόλις φτάσουμε στο χείλος του γκρεμού, ξυπνάμε. Βέβαια φέρουμε ευθύνη και μεις. Υπήρχε πολύς εγωϊσμός, πολύς ατομικισμός, είχαμε γίνει πολύ «δήθεν». Από την άλλη όμως αυτό που έχει τραυματίσει το λαό είναι η έλλειψη δικαιοσύνης, η ατιμωρησία. Δεν τιμωρήθηκαν οι κλέφτες. Ο Έλληνας έχει φιλότιμο. Να στερηθεί, να κάνει θυσίες, να δώσει τη σύνταξή του, αλλά να πιάσει τόπο. Όμως παρ’ όλα αυτά εγώ ελπίζω. Η γειτονιά θα ξαναζήσει. Θα ξαναγίνουν οι βεγγέρες. Θα ξαναβρεθούν οι γείτονες και θα γελάσουν και θα καλαμπουρίσουν. Θα ξαναζήσουμε το σκουτελικό».
« ΕΔΩΣΑ ΚΑΙ ΠΗΡΑ ΣΕΒΑΣΜΟ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ.»
«ΘΕΛΩ ΝΑ ΣΙΩΠΗΣΩ ΜΕ ΝΗΦΑΛΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΗΡΕΜΙΑ.»
Ο Βασίλης Σκουλάς εκτός από την τεράστια προσφορά του στη μουσική, αποπνέει ως άνθρωπος μια αυθεντικότητα, καθαρότητα, ήθος, εντιμότητα και αξιοπρέπεια. Δεν είδε ποτέ τον εαυτό του σαν βεντέτα. Τον ενδιαφέρει μόνο η σωστή και καλή δουλειά. Γι’αυτό και δικαιολογημένα οι θαυμαστές του είναι αμέτρητοι και ειλικρινείς. «Μέχρι σήμερα πήρα και έδωσα σεβασμό και αγάπη. Ευχαριστώ όλο τον κόσμο για την αγάπη και εκτίμηση που μου δείχνει. Όμως για ένα άνθρωπο είναι εξ ίσου σημαντική και η υστεροφημία του. Θέλω να σιωπήσω με νηφαλιότητα και ηρεμία.»
Καταλήγοντας, θεωρούμε ότι οφείλουμε να ευχαριστήσουμε το Βασίλη Σκουλά, γιατί μας προσφέρει μια μοναδική φωνή που μαγεύει, μουσική που ξεσηκώνει και αναταράσσει το τέλμα της ψυχής μας, φιλοσοφημένες μαντινάδες και τραγούδια ποιητικά και χορευτικά που τα ερμηνεύει με τη μελωδική του λύρα και γαργαλάει τα πόδια μας για χορό. Να έχει πάντα υγεία.
