Ο ΟΑΚ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Καθώς η Κρήτη αντιμετωπίζει ολοένα και εντονότερα φαινόμενα ξηρασίας και τα αποθέματα νερού φτάνουν στα όρια τους, η συζήτηση για έναν ενιαίο φορέα διαχείρισης των υδάτων του νησιού επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο. Ο Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης φαίνεται να βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της προοπτικής, με την κυβέρνηση να εξετάζει σοβαρά τη μετεξέλιξή του σε έναν κεντρικό μηχανισμό που θα παρακολουθεί, θα σχεδιάζει και θα διαχειρίζεται το νερό σε επίπεδο Κρήτης.
Ο πρόεδρος του ΟΑΚ, Θοδωρής Νίνος, σε μια εκτενή συνέντευξη, αναλύει την τρέχουσα κατάσταση των υδατικών αποθεμάτων, εξηγεί γιατί η φετινή χρονιά θυμίζει επικίνδυνα το 2018 και τονίζει την ανάγκη για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αειφορίας που θα προστατεύσει το νησί από μελλοντικές κρίσεις.
Συνέντευξη: Σταύρος Ρακιντζής
Υπάρχει πρόβλημα σήμερα;
«Πολύ συνοπτικά να πω ότι δεν πρέπει να χαλαρώσουμε. Εξακολουθούμε να είμαστε σε εγρήγορση. Η φετινή χρονιά προσεγγίζει τα δεδομένα του 2018. Δηλαδή, 7 χρόνια μετά, διανύουμε μία χρονιά όμοια με το 2018, κατά την οποία παρουσιάστηκαν τα μεγαλύτερα προβλήματα, καθώς είχαμε καταγράψει τις χαμηλότερες στάθμες, στατιστικά, τουλάχιστον τα τελευταία 15 χρόνια, που έχουμε αξιόπιστα δεδομένα. Οπότε το 2018 είναι χρονιά αναφοράς. Ενδεικτικά θα σας πω ότι το 2018 η Λίμνη Κουρνά είχε φτάσει σε απόλυτο υψόμετρο, 2 μέτρα και 32 εκατοστά. Ήταν η χαμηλότερη στάθμη που καταγράψαμε και αυτή ήταν μέσα στον Οκτώβριο του 2018. Τα αντίστοιχα δεδομένα φέτος, μέχρι σήμερα που μιλάμε, είναι 2 μέτρα και 41 εκατοστά. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε πολύ κοντά στα δεδομένα του 2018. Αντίστοιχη εικόνα είναι και στο Φράγμα των Ποταμών. Στο φράγμα Αποσελέμη πάλι δεν είναι βέβαια ακριβώς τα ίδια, γιατί εκεί υπήρχαν τα θέματα και το συγκεκριμένο μοντέλο διαχείρισης που είχε επιλεχθεί στον Αποσελέμη. Οπότε η χωρητικότητα είναι υψηλότερη από το 2018 και αυτό δεν είναι ενδεικτικό της κατάστασης.
Το Φράγμα των Ποταμών είναι στα 16,8 εκατομμύρια χωρητικότητα, από το υψηλότερο σημείο που έφτασε 8 Μάη του 2025. Φέτος δεν υπερχείλισε, παρά το ότι είχαμε κάθε χρόνο υπερχείλιση. Μετά τις βροχές και αρχές του Μαΐου έφτασε στην υψηλότερη στάθμη του. Σήμερα που μιλάμε είναι περίπου στα 16,8 η χωρητικότητα. Το φράγμα είναι εντάξει, δεδομένου ότι λειτούργησε φέτος, σε όλη του την έκταση και το έργο της επέκτασης των αγωγών, στην ευρύτερη περιοχή του Άδελε μέχρι τον Λαντζιμά. Η Αργυρούπολη είχε παρουσιάσει πολύ μεγάλη βύθιση ως προς την παροχή, αλλά αποδείχθηκε ότι υπήρχαν «παρεμβάσεις» στη ροή του νερού. Τελικά αυτό αποκαταστάθηκε σε συνεργασία με τη ΔΕΥΑΡ και ήδη από τα τέλη Ιουλίου είχαμε μια ομαλότητα, έστω και χαμηλότερη σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.
Αυτό το οποίο είναι αξιοσημείωτο είναι ότι ακόμα και τώρα που είναι Οκτώβριος, συνεχίζουν να επικρατούν συνθήκες ακραίας ξηρασίας, ιδιαίτερα στην ανατολική και στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού.
Δηλαδή, σε σχέση με ένα κανονικοποιημένο δείκτη υγρασίας του υπεδάφους διαπιστώνεται ότι είμαστε σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από τα προηγούμενα χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι και οι βροχές του Οκτωβρίου άλλαξαν την εικόνα στο επιφανειακό στρώμα, δηλαδή μέχρι 28- 30 εκατοστά βάθος. Από εκεί και κάτω εξακολουθεί να υπάρχει το πρόβλημα και αυτό δημιουργεί παρατεταμένα προβλήματα στις καλλιέργειες. Διότι πάρα πολλές καλλιέργειες είναι σε παρατεταμένο υδατικό στρες, γιατί δεν υπάρχει η απαιτούμενη υγρασία για να αποδώσουν.»
Άρα οι μέχρι στιγμής βροχές δεν αρκούν.
«Είναι προφανές αυτό. Το υδρολογικό έτος ξεκινάει το Σεπτέμβριο, όπως γνωρίζετε, οπότε ελπίζω αυτό το υδρολογικό έτος που έχει ξεκινήσει να είναι πολύ καλύτερο από τα τρία προηγούμενα και όσον αφορά τα ύψη βροχών και όσον αφορά την ένταση των φαινομένων. Εάν αυτή η χρονιά δεν διορθωθεί, αυτό το οποίο έχει γίνει τα προηγούμενα τρία χρόνια, μπαίνουμε σε πολύ μεγάλη περιπέτεια. Το 2018 το ακολούθησε το 2019, και θυμίζω τις τεράστιες ποσότητες νερού. Εξαιρετικά υψηλά τα ύψη βροχών και τον Οκτώβριο του 2019, η λίμνη Κούρνα ήταν στα 4,5 μέτρα.»
Δηλαδή αν έχουμε άλλη μια τέτοια χρονιά φέτος, όπως την περυσινή, μετά το καλοκαίρι τι μας περιμένει;
«Θα έχουμε πολύ σοβαρό θέμα. Τη λίμνη δεν θα την έχουμε, είναι ξεκάθαρο. Θεωρώ, για να μην κινδυνολογούμε, ότι θα μπορέσει να αναπληρώσει, γιατί η λίμνη στον Κουρνά έχει και πηγές, δεν περιμένει μόνο από τις βροχοπτώσεις, έχει μια μόνιμη τροφοδότηση από πηγές. Απλά, το καλοκαίρι είναι πολύ περισσότερο το εξερχόμενο από το εισερχόμενο. Το χειμώνα λοιπόν πάντα εξομαλύνεται και επουλώνονται οι πληγές. Το θέμα είναι να μπορέσει να αναπληρώσει σε μέγιστο βαθμό, για να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε την επόμενη σεζόν, τον Μάρτιο, με υψηλά αποθέματα. Βέβαια, πλέον, δεν μπορούμε να λειτουργούμε όπως τα προηγούμενα χρόνια. Πρέπει να λειτουργούμε τουλάχιστον σε βάθος τριετίας-τετραετίας.
Είχαμε μια αλλαγή στη διαχείριση των διαθέσιμων ποσοτήτων από τη λίμνη. Νομίζω ότι ο σχεδιασμός πήγε εξαιρετικά, δεδομένων των συνθηκών. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι την επόμενη χρονιά μπορούμε να πετύχουμε το ίδιο, αν υπάρχει χαλάρωση, ιδιαίτερα στο κομμάτι των ΤΟΕΒ. Μπορώ να πω πλέον ότι από τα μέσα του καλοκαιριού και μετά υπήρξε μία συμφωνία και μία αλλαγή στην νοοτροπία, η οποία νομίζω ότι μας εξασφάλισε το να φτάσουμε τον Οκτώβρη και να είμαστε σε καλύτερα επίπεδα από τη χειρότερη χρονιά των τελευταίων ετών που είναι το 2018.»
Πώς μπορούμε πλέον να διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα τα νερά;
«Εγώ αυτό το οποίο έχω κρατήσει είναι, ότι είναι επιτακτική ανάγκη να επιταχυνθεί η διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο Περιφέρειας Κρήτης. Πρέπει να υπάρξει μία απόλυτη καταγραφή των διαθέσιμων ποσοτήτων και της ποιότητας του νερού που υπάρχει προς αξιοποίηση. Να υπάρχει real-time παρακολούθηση και στους υπόγειους υδροφορείς και στα επιφανειακά νερά και πλέον να γίνεται μία, κατανομή των υδατικών πόρων και σχεδιασμός χωροταξικός, τουριστικός, αγροτικός. Δεν μπορείς να κάνεις πολιτική αγροτική ή τουριστική χωρίς τα δεδομένα του τι πόρους έχεις να διαχειριστείς.
Νομίζω ότι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη βιωσιμότητα στην Κρήτη οφείλει να περάσει στο επόμενο βήμα στη βιωσιμότητα και την αειφορία στο νησί. Άρα, νομίζω ότι πρέπει να κάνουμε το επόμενο βήμα, ώστε να μπορούμε να υποστηρίξουμε αυτή μας τη θέληση και τη διάθεση με ρεαλιστικό πλάνο και σχέδιο. Αυτό για να γίνει πρέπει να υπάρχει ένας σχεδιασμός στις υποδομές, ώστε να εξασφαλίζει προφανέστατα την αειφορία και την βιωσιμότητα πρωτίστως στους φυσικούς πόρους. Κυρίαρχο την επάρκεια και την ποιότητα στο νερό.»
Δηλαδή χρειάζεται ένας φορέας παγκρήτιος για να διαχειρίζεται τα ύδατα, με μια ενιαία και γενική διαχείριση; Να αναλάβει ένας οργανισμός που να έχει ουσιαστικές αρμοδιότητες; Ωστόσο, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η κυβέρνηση σκέφτεται να προχωρήσει σε ένα φορέα ο οποίος να διαχειρίζεται ενιαία το νερό σε επίπεδο Κρήτης.
«Ξέρετε ότι είμαι ένθερμος υποστηρικτής αυτής της μετεξέλιξης προκειμένου να αρθούν παθογένειες που ταλαιπωρούν και την Κρήτη πολλά χρόνια. Μέχρι τώρα πηγαίναμε λίγο στον αυτόματο και στο περίπου. Δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο, η Κρήτη είναι σε πολύ οριακό σημείο. Πρέπει όσον αφορά τους φυσικούς πόρους πλέον να πηγαίνουμε, με δεδομένα. Πρέπει να είναι συγκεκριμένα και καταγεγραμμένα σε real time και να έχουμε την πληροφορία, η οποία στα πλαίσια των SLAP, που είναι μια ευρωπαϊκή, πολιτική στην οποία η χώρα μας άργησε να ανταποκριθεί, αλλά έχει πλέον SLAP. Στην Κρήτη ήδη έχουμε και την αναθεώρηση των SLAP, των σχεδίων διαχείρισης δηλαδή.
Σε συνδυασμό και με το master plan που έχει εκπονήσει ο Οργανισμός Κρήτης έχουμε τη βάση όσον αφορά το τι πρέπει να γίνει σε υποδομές σε όλο το νησί. Ολιστικά τι πρέπει να γίνει, για την επάρκεια σε ποσότητα και ποιότητα πόσιμου και αρδευτικού νερού.
Για την Κρήτη τα επόμενα χρόνια, ο μεγαλύτερος κίνδυνος που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, είναι προβλήματα και ανεπάρκειες σε αυτά τα θέματα, που σημαίνει ότι κατά την ταπεινή μου άποψη έχουμε καθυστερήσει. Επειδή στην Κρήτη υπάρχει αυτή η μορφή Οργανισμού που μπορεί να διαχειριστεί και να μετεξελιχτεί, γιατί στον ΟΑΚ όπως είναι σήμερα, ο οποίος ασχολείται και με συγκοινωνιακά έργα και με υδραυλικά, υπάρχει έλλειψη προσωπικού.
Θα πρέπει λοιπόν να ληφθούν αποφάσεις να αποσαφηνιστεί τελείως το πλαίσιο το οποίο θα λειτουργήσει και από εκεί και πέρα να μετασχηματιστεί, να μετεξελιχθεί στον φορέα ο οποίος θα μπορούσε να ασχοληθεί, κάνοντας και την παρακολούθηση των υδατικών πόρων, αλλά και εισηγούμενος το σχεδιασμό για την προτεραιοποίηση μεγάλων και μικρών υποδομών που λείπουν από το νησί. Ώστε σταδιακά, τα επόμενα πέντε έως δέκα χρόνια, που θα υπάρξει και μια κορύφωση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής το νησί να έχει θωρακιστεί.»
Οι ΔΕΥΑ πως θα λειτουργήσουν σε αυτό το σχέδιο;
«Οι ΔΕΥΑ έχουν ένα πάρα πολύ κρίσιμο ρόλο σε αυτό το σχεδιασμό, ο οποίος αφορά τη συντήρηση των δικτύων. Γνωρίζετε ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι τα πεπαλαιωμένα δίκτυα, οι απώλειες του υδατικού πόρου κατά τη μεταφορά από τις πηγές ή τα φράγματα στους τελικούς χρήστες. Τα δίκτυα των πόλεων, τα δίκτυα των οικισμών και θέματα υγείας υπεισέρχονται σε αυτά τα κομμάτια, αλλά και θέματα τεράστιων απωλειών, που κατά περίπτωση μπορεί να ξεπερνάνε και το 35-40% του πόρου. Αντιλαμβάνεστε ότι και η αντικατάσταση αυτών των δικτύων απαιτείται τα επόμενα χρόνια και μια σοβαρή συντήρηση. Άρα οι ΔΕΥΑ είναι ένας απαραίτητος κρίκος σε μια αλυσίδα ενεργειών που πρέπει να γίνει. Να μετασχηματιστεί συνολικά ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε τους εθνικούς πόρους στην Ελλάδα -προφανέστατα και στην Κρήτη- να έχουμε σαφή περιγράμματα θέσεων και αρμοδιοτήτων και όχι αυτό που γίνεται με τις αλληλοεπικαλύψεις όσον αφορά την αυτοδιοίκηση και την κεντρική πολική σκηνή. Βλέπετε τις καθυστερήσεις, και το μπαλάκι ευθυνών, να είναι ξεκάθαρο τι ευθύνη έχει ο καθένας, ποιος έχει το σχεδιασμό, ποιος έχει τη δυνατότητα προτεραιοποίησης επιλογής των έργων και ποιος έχει τη συντήρηση των δικτύων αυτών τα οποία είναι πάρα πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα σε όλη την Κρήτη.»
Δηλαδή θα μπορούσε ο ΟΑΚ να διαχειρίζεται τους υδατικούς πόρους του νησιού, ενιαία και ουσιαστικά να ελέγχει τις πηγές, τις υποδομές για να γίνεται και η μεταφορά νερού το οποίο θα το δίνει μετά στον τελικό αποδέκτη;
«Στον ΟΑΚ το έχουμε οραματιστεί εδώ και πάρα πολύ καιρό και αυτές είναι και οι εισηγήσεις μας. Θα πρέπει να υπάρχει αυτή η κεντρική διαχείριση σε επίπεδο νησιού, με σκοπό την απόλυτη εικόνα που υπάρχει διαθέσιμη προς όλους και στην περιφέρεια η οποία σχεδιάζει και υλοποιεί έργα και στους δήμους. Ο ρόλος του διαχειριστή αυτού είναι στην ουσία να παρακολουθεί τον πόρο, να παρακολουθεί τις ανάγκες, να προτείνει το σχεδιασμό και να τον υλοποιεί στο μεγαλύτερο του βαθμό. Η διαχείριση έχει τον πόρο και έχει και τα πάγια, έχει τα δίκτυα, έχει τα δηλητήρια, έχει τις εγκαταστάσεις. Εκεί σαφέστατα οι ΔΕΥΑ σε θέματα συντηρήσεων σε τοπικό επίπεδο θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο».
Θα έχει και την αποχέτευση και τους βιολογικούς;
«Εντός των πόλεων και των οικισμών προφανώς και θα είναι αρμοδιότητα των ΔΕΥΑ.»
Αν προχωρήσει αυτό το σχέδιο, θα έχει και τα οδικά έργα και τις άλλες υποδομές ο Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης;
«Η διεύθυνση υδραυλικών έργων πρέπει να μετεξελιχθεί σε αυτό το οποίο είπαμε, ένα φορέα, μια διεύθυνση η οποία θα μπορεί να έχει και τα πάγια και το προσωπικό, τα στελέχη. Ακούω ότι η κυβέρνηση σκέφτεται ο φορέας, όποιος φορέας αναλάβει αυτό το κομμάτι το δύσκολο, να έχει αποκλειστικό αντικείμενο ο σχεδιασμός και τη διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο νησιού. Το ακούω και αυτό. Αν και η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι ο ΟΑΚ μπορεί να μετεξελιχθεί κρατώντας και το σημαντικό κομμάτι των συγκοινωνιακών έργων. Ούτως ή άλλως έχει περιοριστεί πάρα πολύ και είναι μέσα στις δυνατότητες του οργανισμού να ανταποκριθεί, κρατώντας και αυτό. Διότι, ο οργανισμός ασχολείται με τμήματα του οδικού δικτύου της Κρήτης που δυστυχώς είναι παραμελημένα και θα είναι παραμελημένα λόγω των μεγάλων έργων υποδομής που γίνονται. Όταν λέω μεγάλα έργα εννοώ τον ΒΟΑΚ, το αεροδρόμιο, τις συνδέσεις των αεροδρομίων με τον ΒΟΑΚ. Έργα τα οποία προφανώς θα απασχολήσουν κεντρικά το Υπουργείο Υποδομών, είναι και επιλογή του Υπουργείου να γίνουν αυτά υπό την εποπτεία και την επίβλεψη κεντρικά από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, άρα μένουν κομμάτια όπως είναι ο ΝΟΑΚ και διάφορα άλλα τμήματα, ο Περιφερειακός Δρόμος της πόλης του Ρεθύμνου, παρακαμπτήριοι δρόμοι, Χανιά, Ηράκλειο, το κομμάτι του ΒΟΑΚ το οποίο εκτελεί ο οργανισμός ανάπτυξης Κρήτης, την επέκταση δηλαδή του ΒΟΑΚ από τον Άγιο Νικόλαο μέχρι τη Σητεία. Μελέτες που είναι εξαιρετικά σημαντικές και οι οποίες δεν μπορούν να μείνουν στη μέση. Γι' αυτό είμαι λίγο επιφυλακτικός κατά πόσο πρέπει αυτή τη στιγμή να σταματήσει ο ΟΑΚ και το συγκοινωνιακό έργο το οποίο επιτελεί. Η γνώμη μου και άποψή μου είναι ότι θα μπορούσε να μετεξελιχθεί, γιατί προφανέστατα με τη σημερινή μορφή δεν υπάρχει η δυνατότητα να καλυφθεί η Κρήτη με τον τρόπο και με το σχέδιο το οποίο έχουμε και εμείς στο μυαλό μας. Θέλει δομικές αλλαγές, αλλά μπορεί να γίνει.»
Οι πληροφορίες πάντως λένε ότι η κυβέρνηση το σχεδιάζει και έχει σκοπό να το προχωρήσει άμεσα.
«Φαίνεται μια ιδιαίτερη κινητικότητα τους τελευταίους τρεις, τέσσερις μήνες, το οποίο είναι ξαναλέω είναι θετικό. Περιμένουμε και εμείς να ενημερωθούμε από τα αρμόδια Υπουργεία».
Επίσημα δεν έχετε κάποια ενημέρωση δηλαδή;
«Όχι, επίσημα ακόμα. Τουλάχιστον, σχέδιο που να έχουμε στα χέρια μας να το επεξεργαστούμε δεν υπάρχει.»
Συζητήσεις όμως γίνονται;
«Σε κάθε ευκαιρία και σε κάθε συνάντηση που μας δίνει τη δυνατότητα είτε με το εποπτεύων υπουργείο μας και τους υπουργούς τον κύριο Δήμα και τον κύριο Ταχιάο, που τους αφορούν και είναι στην αρμοδιότητα τους αυτά τα θέματα, είναι συνεχής η επικοινωνία. Απλά δεν έχουμε στα χέρια μας, και προφανώς δεν τα έχει ακόμα και το υπουργείο, ούτε καν προσχέδιο για το πώς θα γίνει αυτή η μετεξέλιξη στο φορέα και με ποιο τρόπο και αν περιλαμβάνεται στα χέρια της κυβέρνησης ο ΟΑΚ. Πάντως να θυμίσω ότι είχε αναφερθεί ο ίδιος ο πρωθυπουργός στο μοντέλο, στη μορφή και στην ευελιξία που έχει ο ΟΑΚ και μάλιστα, αξιοποιήθηκε ως πρότυπο και συστήθηκε ο οργανισμός που διαχειρίζεται τους υδατικούς πόρους στη Θεσσαλία. Πάνω στη βάση του ΟΑΚ δημιουργήθηκε αυτός ο δεύτερος οργανισμός με τη μορφή ανωνύμου εταιρείας του Ελληνικού Δημοσίου και νομίζω ότι είναι πάρα πολύ σημαντική αυτή η εμπειρία και αυτή η νομική μορφή και υπόσταση που έχει ο οργανισμός και νομίζω ότι τελικά θα αξιοποιηθεί κιόλας.»
