Ο μινωικός πολιτισμός, που αναπτύχθηκε κατά την διάρκεια δυο σχεδόν χιλιετιών (2800-1100 πΧ) εκφράστηκε με θαυμάσια κτίρια για την εποχή του, πρωτοποριακά συστήματα νερού και αποχέτευσης, ισότιμη συμμετοχή ανδρών και γυναικών στη θρησκευτική και κοινωνική ζωή και αριστουργήματα τέχνης. Τα ανακτορικά κέντρα ( καθένα από τα οποία κάλυπτε μια μεγάλη κατοικημένη περιοχή της Κρήτης) έπαιξαν ζωτικό ρόλο στην εξέλιξη, ανάπτυξη και διάδοση του μινωικού πολιτισμού με επίδραση στην υπόλοιπη τότε Ελλάδα. τα μινωικά ανάκτορα είναι οι κύριοι μάρτυρες του μινωικού πολιτισμού, μιας μεγάλης θαλάσσιας δύναμης της εποχής του χαλκού, που άσκησε τεράστια επιρροή στους πολιτισμούς (τόσο στους σύγχρονους όσο και στους μεταγενέστερους) της Ανατολικής Μεσογείου, γεγονός που αποδεικνύεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Οι μύθοι που συνδέονται με τα μινωικά ανάκτορα (ο Μινώταυρος και ο Λαβύρινθος, ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος, ο Θησέας και η Αριάδνη)άσκησαν μεγάλη επιρροή στην μυθολογία και τις τέχνες σε όλο τον αρχαίο κόσμο και παραμένουν πηγή έμπνευσης για την Παγκόσμια τέχνη, μουσική και λογοτεχνία σήμερα.
Η μινωική περίοδος χαρακτηρίζεται από εκτεταμένο εμπόριο μεταξύ των οικισμών της Κρήτης ,του Αιγαίου και της Μεσογείου. Μέσω των εμπόρων και των καλλιτεχνών τους , η πολιτιστική επιρροή των Μινωιτών έφθασε, πέρα από την Κρήτη, στις Κυκλάδες, στην Αίγυπτο , στην Κύπρο και στην Ανατολή. Η γραφή των Μινωιτών ήταν η γραμμική Α και τα κρητικά ιερογλυφικά. Οι λόγοι για την αργή παρακμή του μινωικού πολιτισμού που αρχίζει γύρω στο 1550πX είναι αδιευκρίνιστοι. Οι θεωρίες περιλαμβάνουν μυκηναϊκές εισβολές από την ηπειρωτική Ελλάδα και την μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη της Θήρας (αν και για την τελευταία δεν είναι ξεκάθαρο κατά πόσον η έκρηξη προσκάλεσε άμεσα την καταστροφή)
Όταν ο Έβανς έφερε στο φως την Κνωσό, λόγω της έλλειψης οχυρώσεων , θεώρησε ότι οι Μινωίτες ήταν ένας λαός ειρηνικός και γι’ αυτό δημιούργησε τον ορο (μινωική Ειρήνη- pax Minoica). Αυτή η άποψη έχει καταρριφθεί τα τελευταία χρόνια , εξαιτίας της ανακάλυψης οχύρωνε ων οικισμών (λχ Κομμος και Αγία Φωτιά Σητείας), καθώς επίσης και νωπογραφίες με πολεμικό περιεχόμενο, Οι Μινωίτες είχαν δημιουργήσει μια Θαλασσοκρατορία, χάρις στον πανίσχυρο στόλο τους. Αυτός ήταν ο λόγος που τα ανάκτορα τους δεν είχαν τείχη. Αυτό αναφέρει και ο ιστορικός Θουκυδίδης που έζησε μια χιλιετία αργότερα.
Οι Κουρήτες, οι πρώτου κάτοικοι της Κρήτης, λέει ο μύθος ,ήταν οι ιδρυτές των Ολυμπιακών Αγώνων. Τα πέντε αδέλφια σε μια εξόρμηση τους στα δάση της Πελοποννήσου έκαναν ένα αγώνα δρόμου μεταξύ τους και νικητές ανεδείχθησαν ο Παιωναιος και ο Ιδαίος Ηρακλής. Ένας άλλος μύθος αναφέρει ότι είχαν ανακαλύψει τον Πυρριχιο, τον αρχαιότερο ελληνικό πολεμικό χορό. Μπορεί αυτοί οι μύθοι να μην μπορούν να αποδειχθούν από τις από τις ανασκαφές, ωστόσο καταδεικνύουν την σχέση των Μινωιτών με τον αθλητισμό και τον χορό, η οποία διαφαίνεται από πολλά έργα Τέχνης νωπογραφίες που απεικονίζουν σκηνή πυγμαχίας και ταυρομαχίας), τα οποία πιστεύεται ότι έχουν θρησκευτικό χαρακτήρα. Η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως μικρά ειδώλια που χορεύουν, καθώς και το πρώτο επιτραπέζιο παιχνίδι το ζατρικιο (σκάκι)
Μεγάλη ήταν επίσης η διάδοση της Κεραμικής, με τους πολλούς ρυθμούς (Αγίου Ονουφριου, Πύργου, Λεβηνας, Βασιλικής, Καμαραικο, θαλάσσιο και χλωρίδας).Ιδιαίτερη κατηγορία κεραμικών ήταν τα ρυτα και οι πιθοι. Μέσα στα κεραμικά ευρήματα είναι βέβαια και ο δίσκος της Φαιστού που χρονολογείται στη δεύτερη πΧ χιλιετία. Ο δίσκος έχει διάμετρο 15 εκατοστά και καλύπτεται σε κάθε πλευρά με ένα σπειροειδές κείμενο. Πολλές προσπάθειες έγιναν για να αποκρυπτογραφηθεί, χωρίς αποτέλεσμα, μέχρι σήμερα.
Άλλες τέχνες που καλλιεργήθηκαν ήταν η Σφραγιδογλυφια και η μέταλλοτεχνια( χαρακτηριστικό παράδειγμα το κόσμημα με τις μέλισσες)
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την μουσική, οπού χρησιμοποιούσαν ως όργανα το σείστρο, την λύρα και τον αυλό.
Όπως φαίνεται επίσης, από αρχαιολογικά ευρήματα (υπολογιστής Παλαικαστρου Σητείας), οι Μινωίτες χρησιμοποιούσαν υπολογιστές στην ναυτιλία , αλλά και στην Γεωργία , για το υπολογισμό των καιρικών συνθηκών με αστρονομικές μεθόδους.
Τα μεγαλοπρεπή ανάκτορα μπορεί να χαρακτηρίσουν ως ζωντανά μουσεία, οπου πολύχρωμες τοιχογραφίες αναπαριστούν στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής (ποικίλες ιεροπραξίες, λαϊκές γιορτές, ιερά ζωα και σύμβολα, αθλήματα με ταύρους) και απεικονίζουν σκηνές της φύσης με τολμηρή και υπερβατική εικαστική ελευθερία.
Η επαφή με την Αίγυπτο , με τους λαούς του Αιγαίου και της Ανατολής, επέδρασσαν στην εξέλιξη του μινωικού πολιτισμού, χωρίς να παύσει να είναι αυτόχθων πολιτισμός της Κρήτης. Έχουν βρεθεί στην Αίγυπτο, σπονδικά αγγεία, ανάλογα με τα ευρεθέντα στη Ζακρο.
Οι Έλληνες λογοτέχνες μεταλαμπάδευσαν διεθνώς τον πολιτισμό αυτό. Ο Καζαντζάκης στα ( Παλάτια της Κνωσού) χαρακτηρίζει την Κνωσό ως ένα μεγάλο ρουμπίνι, ενώ την Φαιστό, την Αμνισός, την Κυδώνια ….ως μικρότερα ρουμπίνια. Περιγράφει το Παλάτι σαν μια πολιτεία με δρόμους, πλατείες, ναούς, θέατρα, πάρκα με πλήθος παράξενα λουλούδια και δένδρα, εργαστήρια, σχολεία για εκμάθηση κρητικής γραφής…
Επίσης στην ( Αναφορά στον Γκρέκο επιστροφή στην Κρήτη)αφηγείται την επίσκεψη του στον αρχαιολογικό χώρο…
Ο Οδυσσέας Ελύτης σε ένα από τα τελευταία έργα του( τα δημόσια και τα ιδιωτικά) αναφέρει ότι οι πολιτισμοί πρέπει να αναγεννιούνται και να διαιωνίζονται (όπως το φως εξασφαλίζει στα φυτά την χλωροφύλλη απαραίτητη για να ανανεώνονται).
Πολλά από τα παραπάνω αρχαιολογικά ευρήματα ευρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου
Υπάρχουν πολλοί επιστήμονες που υποστηρίζουν σήμερα ότι τα μινωικά ανάκτορα δεν ήταν μόνο έξι (Κνωσός, Φαιστός, Μαλλιά, Ζακρος, Ζωμινθος και Κυδωνια ) δηλαδή αυτά που χαρακτήρισε η UNESCO την 12/7/2025 ως μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, αλλά περισσότερα με πλέον πιθανά τις Αρχάνες και τον Γάλατα Πεδιάδας.
Επίσης πολλές άλλες Μινωϊκές αρχαιότητες βρίσκονται στην Κρήτη (Αμνισός, Τυλισος, Αγία Τριάδα, Πέτρας κλπ) και πιθανόν οι αρχαιολογικές έρευνες να φέρουν στο φως και άλλες
Ο ιστορικός Γουίλ Ντυραν χαρακτήρισε τον μινωικό πολιτισμό ως ( τον πρώτο κρίκο στην ευρωπαϊκή αλυσίδα)
Δημήτριος Παυλοπουλος
Μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος
πρώην μέλος ΔΕ του ΤΕΕ
Επιτροπή Πρωτοβουλίας (μινωικός πολιτισμός UNESCO)
