Έχουν περάσει 50 ακριβώς χρόνια από τον Φεβρουάριο του ΄74, όταν η γεώτρηση που εκτελέστηκε στην θαλάσσια περιοχή του Πρίνου Καβάλας, ανέδειξε τα πρώτα έστω και περιορισμένα ενεργειακά κοιτάσματα της χώρας μας. Όμως από τότε τα επόμενα βήματά μας, ήταν μάλλον…. σημειωτόν! Το Αγαιακό αρχιπέλαγος και η περιβαλλοντική πίεση Σε ολόκληρο τον Αιγαιακό χώρο, που περικλείεται από τη Νότια Πελοπόνησο, τη Κρήτη, τη Κάσσο και τη Κάρπαθο, το Καστελόριζο και τη Ρόδο,και ακόμη όλα τα υπόλοιπα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ως την Ίμβρο και τη Τένεδο, υπάρχει ένα σοβαρό περιβαλλοντικό ερώτημα. Μήπως ολόκληρη αυτή η περίκλειστη θαλάσσια λεκάνη, θα πρέπει να εξαιρεθεί από τις οποιεσδήποτε έρευνες για ενεργειακά αποθέματα; Και βέβαια σε καμία των περιπτώσεων δεν θα πρέπει να αναληφθεί το οποιοδήποτε ρίσκο για τέτοιες ερευνητικές και εξορυκτικές δραστηριότητες σε αυτόν τον θαλάσσιο και υποθαλάσσιο χώρο, οι οποίες μάλιστα θεωρούνται ως μέγιστης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Το ρίσκο για ένα περιβαλλοντικό ατύχημα από τέτοιες βιομηχανικές εγκαταστάσεις ,που θα προκαλέσει θαλάσσια ρύπανση, είναι πάντα πολύ υψηλό. Σε μια τέτοια περίπτωση τόσο τα νησιωτικά συμπλέγματα του Αιγαιακού Αρχιπελάγους στο σύνολό τους , όσο και οι παραλιακές ζώνες της Ηπειρωρικής Ελλάδας αλλά και της γείτονος Τουρκίας, θα κινδύνευαν σε υψηλό βαθμό από ανεπανόρθωτη ρύπανση. Αυτές οι δραστηριότητες δυστυχώς εγκυμονούν τον κίνδυνο πολύ μεγάλων περιβαλλοντικών μολύνσεων. Εκτιμούμε ότι το 70 % του Ελληνικού τουρισμού , αλλά ίσως παρόμοιο ποσοστό και εκείνου της Τουρκίας, στηρίζεται στις περιοχές αυτές. Θα ήταν λοιπόν απόλυτα εγκληματικό να δημιουργηθεί μια τέτοια περιβαλλοντική πίεση και μάλιστα τόσο υψηλού ρίσκου στους χώρους αυτούς! Ακόμη και έναντι του οποιοδήποτε οικονομικού οφελους!
Για ένα πρωτόκολλο ‘’μη ερευνών’’
Προς τούτο λοιπόν, θεωρούμε πως πρέπει να συμφωνήσουμε , ότι ο Αιγαιακός χώρος , τόσο από την πλευρά της Ελλάδας ,όσο και από τη πλευρά της Τουρκίας, πρέπει να μείνει προστατευμένος περιβαλλοντικά, και εκτός των οποιαδήποτε ερευνών για ενεργειακά αποθέματα. Αυτή η απόφαση η οποία θα πρέπει να αποφασιστεί έπειτα από διμερείς συζητήσεις , θα αποτελέσει και ένα παραπάνω παράγοντα στα πλαίσια των ‘’ενεργειών οικοδόμησης εμπιστοσύνης’’ ανάμεσα στις δύο χώρες και στους δύο λαούς μας. Θα είναι μια απόφαση, και ίσως και η μοναδική ως σήμερα,όπου θα μπορούσαν να συμφωνήσουν τα δύο μέρη! Σαν επισφράγιση αυτήςτης συμφωνίας τους, Ελλάδα και Τουρκία θα μπορούσαν να προχωρήσουν και στην υπογραφή ενός ’’Πρωτοκόλλου μή ερευνών στον Αιγαιακό χώρο’’. Θα ήταν ένα πρωτόκολλο ‘’περιβαλλοντικής διπλωματίας’’ το οποίο θα δέσμευε και τις δύο χώρες. Για τον συντονισμό της ισχύος του, θα ιδρύονταν ένα ’’ Ειδικό διμερές Συμβούλιο’’ με ενεργή κοινή γραμματεία , στο οποίο θα συμμετείχαν ισότιμα και οι δύο χώρες σε επίπεδο διπλωματών. Ως έδρα του Συμβουλίου θα ορίζονταν η Αθήνα κατ΄αρχήν , και με μεταβατική έδρα την Κωνσταντινούπολη για την πρώτη τριετία. Ανά τριετία η έδρα και η μεταβατική έδρα θα μετακινούνταν στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα αντίστοιχα. Το ‘’Συμβούλιο ‘’ αυτό, θα επέβλεπε και θα επιτηρούσε συγχρόνως, και τα ‘’μείζονος σημασίας περιβαλλοντικά θέματα του Αρχιπελάγους’’ ! Εκτιμούμε ότι η κίνηση αυτή,θα ήταν μια μέγιστη διπλωματική επιτυχία, στα πλαίσια των στενότερων σχέσεων των δύο χωρών!
Οι πέραν του Αιγαίου υποθαλάσσιοι χώροι ερευνών
Ωστόσο, πέραν του Αιγαίου τόσο Ανατολικά όσο και Νότια αλλά και Δυτικά, σε ολόκληρη την Κεντρική και Ανατολική Μεσόγειο, σε ότι φυσικά αφορά τα συμφέροντα του ευρύτερου Ελληνισμού , δηλαδή της Ελλάδας και της Κύπρου, καταθέτουμε τα παρακάτω : Τόσο από συστηματικές έρευνες όσο όμως και από την εκτέλεση γεωτρήσεων στην Κυπριακή ΑΟΖ (Αποκλειστική οικονομική ζώνη) αλλά και από τις προκαταρκτικές έρευνες Νότια και Νοτιοδυτικά της Κρήτης, αλλά και στη θαλάσσια περιοχή του Κατάκoλου διαπιστώθηκε η ύπαρξη πολύ μεγάλων ποσοτήτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αναλυτικότερα:
- Στην Κύπρο έχουν βεβαιωθεί τα κοιτάσματα , Αφροδίτη, Γλαύκος, Καλυψώ, Κρόνος και Ζεύς , με εκτιμώμενες ποσότητες συνολικά της τάξης των 410 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου τουλάχιστον, αλλά και ικανών ποσοτήτων ρευστών υδρογονανθράκων.
- Στην Κρήτη, και Νότια και Νοτιοδυτικά , έχουν διαπιστωθεί με αρχική εκτίμηση πολύ μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου.
- Το ίδιο και στο Ιόνιο στην θαλάσσια περιοχή του Κατάκoλου, με αρχικές εκτιμήσεις, πολύ σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου.
Στον ευρύτερο δε χώρο της Ανατολικής Μεσογείου έχουν ακόμη ανακαλυφθεί και ήδη τυχαίνουν εκμετάλλευσης:
- Στην μεν ΑΟΖ του Ισραήλ, τα κοιτάσματα, Λεβιάθαν, Καρίς, Βόρειο Καρίς, Τανίν, Όλυμπος, Αθηνά και Ζεύς με βεβαιωμένα αποθέματα της τάξης των 750 δις. κυβ. μέτρων φυσικού αερίου.
- Στην δε ΑΟΖ της Αιγύπτου, το γιγαντιαίο κοίτασμα Ζορ, και το νεότερο Ναργκίς, με συνολικά βεβαιωμένα αποθέματα τουλάχιστον 950 δις. Κυβ. μέτρων φυσικού αερίου.
Οι δήθεν έρευνες της Τουρκίας
Στον αντίποδα των πολύ καλά επιστημονικά και επιχειρησιακά οργανωμένων αυτών ερευνών, στις προαναφερόμενες χώρες, η Τουρκία, ακολουθεί μια εντελώς ανορθόδοξη μεθοδολογία των ανάλογων δήθεν ερευνών της . Ήδη από την δεκαετία του ΄70 με το κρατικό σεισμογραφικό πλοίο, Χόρα και αργότερα Σισμίκ ξεκίνησε τις δήθεν πετρελαϊκές της έρευνες. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα αναβάθμισε τις προσπάθειές της, αφού πλέον έχει αγοράσει 4 πολύ μεγάλα πλωτά γεωτρύπανα, το Ορούτς Ρέϊς, το Φατίχ, το Γιαβούζ, και το πολύ νεότερο Αμντουλχαμιντ Χαν, με τα οποία εκτελεί υποθαλάσσιες ερευνητικές γεωτρήσεις. Τις γεωτρήσεις αυτές, τις τοποθετεί σε περιοχές όπου θέλει να σηματοδοτήσει συγκεκριμένα μηνύματα για τα δήθεν κυριαρχικά της δικαιώματα στους χώρους αυτούς. Κάποιες μάλιστα τέτοιες θέσεις βρίσκονται και εκτός των συνόρων των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Εκτιμούμε πως οι θέσεις των γεωτρήσεων αυτών, ουδόλως επιλέγονται με επιστημονικά γεωλογικά κριτήρια, τα δε πλωτά γεωτρύπανα, πάντα συνοδεύονται από πολεμικά πλοία. Με τις κινήσεις της αυτές, η Τουρκία, θέλει να δημιουργήσει ένα κλίμα αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου πρωτίστως, αλλά και με κάποια αφορμή δεν θα δίσταζε να το πράξει αυτό και κατά της Ελλάδας. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που οι έρευνές της αυτές, δεν ανατίθενται σε μεγάλες ερευνητικές εταιρείες ενεργειακών αποθεμάτων, όπως το πράττει το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Ελλάδα και η Κύπρος, αλλά τις διενεργεί μόνη της με κρατικά μέσα και κατά την άποψή μας με επιστημονικό προσωπικό κατευθυνόμενης γνωμοδότησης. Εξ άλλου δεν πιστεύουμε ότι διαθέτει , και τα αντίστοιχα τεχνικά δεδομένα της πολύ υψηλής τεχνολογίας που σήμερα απαιτούνται για τέτοιες έρευνες. Δυστυχώς βέβαια για την Τουρκία, που οι μέχρις σήμερα έρευνές της δεν της έχουν επιφέρει κάποια θετικά αποτελέσματα!
Η ανασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο
Ωστόσο οι διενεργούμενες αυτές ενέργειες της Τουρκίας , οι οποίες μάλιστα καταμαρτυρούν και τις προθέσεις της, δημιουργούν μια ρευστότητα όσον αφορά το κλίμα ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή. Το ότι για παράδειγμα συνοδεύονται τα πλωτά γεωτρύπανα από πολεμικά πλοία, όταν εκτελούν τις εργασίες τους , συνηγορεί σε αυτή την εκδοχή. Αυτή μάλιστα ενισχύεται και από το απαράδεκτο περιστατικό του 2018 , της παρεμπόδισης από Τουρκικά πολεμικά πλοία των ερευνητικών εργασιών της Ιταλικής εταιρείας ΕΝΙ, που είχε αναλάβει τις έρευνες στο οικόπεδο 3 στην Κυπριακή ΑΟΖ. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, την αναβολή των εργασιών της ΕΝΙ για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ωστόσο πολύ αργότερα, οι εργασίες συνεχίστηκαν με την προστασία του πλωτού γεωτρυπάνου από Ιταλικά πολεμικά πλοία. Σίγουρα οι ενέργειες αυτές της Τουρκίας, σχετίζονται αφ΄ενός με την μη επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, και αφ΄ετέρου με την αμφισβήτηση του καθορισμού των ορίων της Ελληνικής ΑΟΖ.
Η μεγάλη χρονοκαθυστέρηση ερευνών και εκμετάλλευσης
Σήμερα πια παρατηρούμε, ότι υπάρχει μια διστακτικότητα από τις μεγάλες Ενεργειακές εταιρείες κολοσσούς να αναλάβουν, και πολύ περισσότερο να προχωρήσουν τις ενέργειες εκμετάλλευσης των βεβαιωμένων Κυπριακών αποθεμάτων φυσικού αερίου. Αυτό κρίνεται ότι αποτελεί μια ορθολογική αντιμετώπιση του ζητήματος από πλευράς των εταιρειών.
Στην πραγματικότητα, αυτές δυσκολεύνται να αποφασίσουν στο αν θα πρέπει να επενδύσουν τα τεράστια ποσά που απαιτούνται, εφόσον το τοπίο παραμένει αρκετά θολό εξ αιτίας των απειλών της Τουρκίας ,που δημιουργούν κλίμα ανασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή. Εδώ οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η επένδυση της εταιρίας εκμετάλλευσης του κοιτάσματος ‘’Λεβιάθαν’’ του Ισραήλ για αυτό το σκοπό, ήταν αρχικά της τάξης των 3,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ανάλογη αντιμετώπιση με πολλές επιφυλάξεις δείχνουν και οι εταιρείες , στις αρχικές απαιτούμενες έρευνες στα Ελληνικά blocks της Κρήτης και του Κατάκολου. Ακόμη μια ένδειξη για τη χρονοκαθυστέρηση που ισχυριζόμαστε αποτελεί και η αδυναμία του να αποφασιστεί , η κατασκευή του αγωγού East-med . Ο αγωγός αυτός αναφέρεται εδώ και 10 τουλάχιστον χρόνια, και οποίος κατά τους σχεδιασμούς , θα μεταφέρει ποσότητες φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα του Ισραήλ της Κύπρου, και πιθανώς της Αιγύπτου στην Ευρώπη, μέσω Κρήτης και Ιταλίας.
Ο δυνητικός ρόλος των ΗΠΑ
Έχουμε συμφωνήσει λοιπόν ότι εάν δεν θα γίνει κατορθωτό να υπάρξουν συνθήκες ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, δεν θα μπορέσουν να τύχουν πλήρους έρευνας και εκμετάλλευσης τα υπολογισθέντα ή και βεβαιωθέντα αποθέματα φυσικού αερίου της περιοχής. Αντί να υπάρχουν οι στρατιωτικές απειλές , οι παραβιάσεις του εναέριου και θαλάσσιου κυριαρχικού χώρου της Ελλάδας, η παράνομη χάραξη της ΑΟΖ Τουρκίας - Λιβύης, θα πρέπει να υπάρξουν συνθήκες ειλικρινούς γειτονίας και συνύπαρξης. Δυστυχώς έως και σήμερα και μετά από πολλές δεκαετίες τα ενδιαφερόμενα μέρη, Ελλάδα Τουρκία και Κύπρος δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν αυτές τις εποικοδομητικές συνθήκες. Εκτίμησή μας λοιπόν είναι ότι η μόνη περίπτωση για να υπάρξουν αυτές , είναι να ενεργηθούν παρεμβάσεις από εξωγενείς ισχυρούς παράγοντες, οι οποίοι συγχρόνως θα είχαν και στρατηγικά και ίσως και οικονομικά οφέλη από την περιοχή. Δυστυχώς η Ε.Ε. που θεωρητικά τουλάχιστον θα μπορούσε να ασκήσει επιρροή ή και σκληρή πίεση προς τα ενδιαφερόμενα μέρη και κυρίως την Τουρκία που παρουσιάζει τη συμπεριφορά αποσταθεροποίησης, δεν έχει καταφέρει ακόμη να δομήσει μια ενιαία εξωτερική πολιτική. Ως εκ τούτου λοιπόν, οι δήθεν παρεμβάσεις της, κρίνονται ως ιδιαίτερα άνευρες και χλιαρές, και σαφέστατα αδυνατούν να φέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Ακόμη πιστεύουμε πως ο Ρωσικός παράγοντας είναι εντελώς αμέτοχος και αδιάφορος σε αυτές τις εξελίξεις. Όμως εκτίμησή μας είναι πως υπάρχει ένας άλλος ισχυρός παράγοντας που πάντα δηλώνει παρόν στην εν λόγω περιοχή, και πάντα διατηρεί ιδιαίτερα στρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Είναι οι ΗΠΑ. Επιπλέον λοιπόν για τις ΗΠΑ στην σημερινή συγκυρία, έχει δημιουργηθεί και περισσότερο ενδιαφέρον και λόγω του ότι στις εταιρείες που έχουν αναλάβει τις έρευνες και την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, είναι και ο Αμερικάνικος κολοσσός EXXON MOBILE!
Ακόμη περισσότερο σήμερα, τα Αμερικάνικα συμφέροντα στη περιοχή ενισχύονται και λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, και την απόφαση των ΗΠΑ για εντονώτερη παρουσία στην εγγύτερη περιοχή!
Το κλειδί των θετικών εξελίξεων
Κλείνοντας λοιπόν την αναφορά μας αυτή, θεωρούμε πως έτσι κι αλλιώς το κλειδί των θετικών εξελίξεων για την κατάκτηση των συνθηκών ασφάλειας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, και συνεπώς και της δυνατότητας οικονομικής εκμετάλλευσης των ενεργειακών αποθεμάτων, βρίσκεται στην Ουάσιγκτον και μόνον! Βέβαια θα είναι απαραίτητες και οι σχετικές αποφασιστικές κινήσεις των κυβερνήσεων και των τριών ενδιαφερόμενων μερών, γιατί και στις ΗΠΑ, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι , δεν πιστεύουμε ότι διατίθενται να μοχθήσουν από μόνοι τους για ζωτικά θέματα που πρωτευόντως αφορούν άλλες χώρες και δευτερευόντως τη δική τους!
