Η εύρεση και παρουσίαση σήμερα των νέων ιστορικών τεκμηρίων αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής και απείρου σεβασμούστα πρόσωπα των Αγίων της γενέτειρας μουΜέλαμπες, Μανουήλ, Αγγελή,Γεωργίου και Νικολάου, ενόψει μάλιστα και της εορτήςτους στις 28 του τρέχοντος μήνα.
Στη διάρκεια της πολυετούς έρευνας για τον εντοπισμό στοιχείων που αφορούν στην ιστορία της επαρχίας Αγίου Βασιλείου κατά την Οθωμανική περίοδο, προσπαθούσα να εντοπίσω -μεταξύ των άλλων- και στοιχεία σχετικά με τους Αγίους ΤέσσεριςΜάρτυρες.
Σήμερα λοιπόν αισθάνομαι την προσπάθειααυτή να δικαιώνεται, αφού φέρνει στο φως σημαντικάευρήματα, και άγνωστα ιστορικά στοιχεία.
Το πρώτο εύρημα έχει ήδη δημοσιευθεί στον τοπικό τύπο, στις 19/3/2021, με τίτλο:«Η συμβολή κορυφαίων οπλαρχηγών της Κρητικής Επανάστασης, στην ανέγερση του Ναού των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων στην γενέτειρά τους».Πρόκειται γιαμια ευχαριστήρια επιστολή,πουσυντάχθηκε στις Μέλαμπες την 29η Ιανουαρίου του έτους 1886, και απευθύνεται στον Ηλία Ιωάννου Βλατάκη, κάτοικο Αθηνών, στον οποίο υποβάλλεται η παράκληση να μεταφέρει ευχαριστίες στα εν Αθήναις μέλη μιας Επιτροπής, που είχε αναλάβει την πρωτοβουλία συγκέντρωσης χρημάτων, προκειμένου να κτιστεί η πρώτη εκκλησία των Αγίων στη γενέτειράτους.Μέλη της Επιτροπήςήσαν οι: Χατζημιχάλης Γιάνναρης, αρχηγός της κρητικής επανάστασης του 1866, ο ΜαθιόςΜυλωνογιαννάκης, αρχηγός της περιοχής του Αποκόρωνα, ο Νικόλαος Νικολούδης οπλαρχηγός από τους Λάκκους Χανίων, ο Παπα-Μαρουλιανός κατά κόσμον Εμμανουήλ Ανδρεδάκης, αρχηγός της περιοχής Ρεθύμνου, και η μοναχή Θεονύμφη Σταματάκη, αγνώστων λοιπών στοιχείων.
Ηιστορική έρευναόμωςσυνεχίστηκεμεεπισκέψεις σε βιβλιοθήκες, μουσεία, ιστορικούς και θρησκευτικούς χώρους,αλλά καιμε μελέτη αρχείων και συλλογών.Με πολλή ικανοποίηση,θέλω να πω, ότι εντόπισα και πάλι σε ιστορική πηγή, εκτός Κρήτης,και δεύτερο,άγνωστο,σημαντικόέγγραφο με σαφή αναφορά στους Αγίους Τέσσερις Μάρτυρες,
Πρόκειται για πιστοποιητικό,με χρονολογία 14η Ιουνίου 1865,το οποίο εκδόθηκε μετά από αίτηση του Ιωάννη Βλατάκη, υιού του αγίου Μάρτυρα Εμμανουήλ, και υποβάλλεται στηνεν Αθήναις εξεταστική Επιτροπή αγώνος.
Στο έγγραφο αυτό παρουσιάζονται στοιχεία που αφορούν τόσο τον ίδιο τον αιτούντα Ιωάννη Εμμ. Βλατάκη όσο και τον πατέρα του Εμμανουήλ Βλατάκη , Μάρτυρα Μανουήλ,έναν εκ των Αγίων 4 Μαρτύρων.Στο πιστοποιητικό περιγράφεται εν συντομία η αιχμαλωσία του Ιωάννου Εμμ. Βλατάκη και η συμμετοχή του πατρός αυτού Εμμανουήλ στον υπέρ πίστεως και πατρίδος αγώνα του 1821,στοιχεία που βεβαιώνονται από τους5 ιερείς των Μελάμπων, τον Μητροπολίτη Λάμπης και Σφακίων Παϊσιο, τους Προεστούς των Μελάμπων, πολλοί από τους οποίους είχαν ζήσει τα επαναστατικά γεγονότα του 1821. Να σημειώσουμε ότι το κύρος του εγγράφου - πιστοποιητικού αυξάνουν οι υπογραφές των Δημογερόντων του Ρεθύμνου και του Ελληνικού Προξενείου , που το συνοδεύουν.
Το πιστοποιητικόσε ακριβή απόδοση του πρωτοτύπου έχει ως εξής:
Πιστοποιητικόν
Βεβαιοῦμενοἱ ὑπογεγραμμένοι ἐν καθαρᾷ συνειδήσει καί ἀληθείᾳ καί ἒχοντες ὑπ’ ὂψιντάςποινάς, δι’ ὧν ὁ τῆς πολιτείας ὡς καί ὁ θεῖος νόμος τιμωρεῖ τήν ψευδῆ μαρτυρίαν:
Αον) ὃτι ὁ Ἰωάννης Βλατάκης ἐκτοῦ χωρίου Μέλαμπες τῆς ἐπαρχίας τοῦ Ἁγίου Βασιλείου τῆς Κρήτης εἷναιὑιός γνήσιος καί μόνος κληρονόμος τοῦἐνμακαρίᾳτῇ λήξει Ἐμμανουήλ,τοῦἐνἒτει 1824 ἐν Ῥεθύμνῳ ἀθλήσαντος καί ὑποστάντος τόν μαρτυρικόν θάνατον, ἠχμαλωτίσθη κατά τήν ἐπιδρομήν τῶν Αἰγυπτίων ἐν τῇ νήσῳ καί μόλις μετά τινων ἐτῶν πολυπαθῆ καί ἀφόρητον αίχμαλωσίαν ἐλυτρώθη καί ἐπανῆλθενεἰς τήν πατρίδα του.
Βον) ὃτι ὁ πατήρ τοῦ αὐτοῦ Ἰωάννου Βλατάκη, Ἐμμανουήλ, ἐκ γονέων ὀρθοδόξων χριστιανῶν ἐν κρυπτῷ, δράξας καί οὗτος τά ὃπλα κατά τήν Ἑλλην. ἐθνεγερσίαν ἐν ἒτει 1821 καί ἡρωϊκῶς ἀγωνισθείς κατά τόν ὑπέρ πίστεως και πατρίδος ἀγῶνα συνελἠφθη ἐπί τέλους κατά τό ἒτος 1824 παρά τῶν Ὀθωμανῶν μετά τοῦ ἑτέρου ἀδελφοῦ αὑτοῦ Ἀγγελῆ, ὑφ’ ὧν ἐκβιαζόμενος νά ἐξομώσῃ τό πάτριον δόγμα καί ἀσπασθεῖ τό ἲδιον αὑτών, ἀλλά καί τάς κολακευτικάς αὑτῶν ὑποσχέσεις καί τάς ἐπικειμένας δεινοτάτας βασάνους περιφρονῶν καί εἰςτ ήν πάτριονΧριστ. Θρησκείαν ἐμμένων ἀσάλευτος ,παρεδόθηἐπί τέλους εἰς χεῖρας τῶν δημίων ὑποστάςμαρτυρικόν πλήρη βασάνων θάνατον ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος μετά τοῦ μνημονευθέντος ἀδελφοῦ τουἈγγελῆ καί δύο ἑτέρων Γεωργίου καί Νικολάου,ἐξαδέλφων, μεθ’ ὧν δικαίως άπολαύουσιν ἐν τῇ Νήσῳ τιμῶν ἰσαγίων, άνακηρυχθέντες νέοι μάρτυρες καί ἃγιοι ὑπό τῆς Ἐκκλησίας.
Ἐγένετο ὃθενεἰς ἒνδειξιντό παρόν νά χρησιμεύσῃεἰςτόν Κύριον ἸωάννηνἘμμ. Βλατάκηνὃπουδεῖ.
Ἐνχωρίῳ Μέλαμπες τήν 16 Ἰουνίου 1865
Οἱἱερεῖς
π. Μανουήλ Χριστοφοράκης, π. Νικόλαος Αυγουστάκης, π. Γεώργιος Φουτάκης, π. Δημήτριος Μελιδονιώτης, π. ΜιχαήλοςΜελιδονιώτης
Ὁ Λάμπης καίΣφακίωνΠαΐσιοςἐπιβεβαιοί
Οἱπροεστοί
Καπετάν Δημήτριος Φωτάκης, Μανουήλ Γ. Παππαδάκης, Χαρίτος Μελιδονιώτης, ΓιώργιοςΝικολιδάκης, Νικόλαος Παπαδοδημητράκης
ἸωάννηςΦασατάκης, Κωνσταντίνος Μαμαλάκης, ἨλίαςΤρουλινάκης
Δημογεροντία τοῦ τμήματος Ῥεθύμνηςἐπικυροῖτήν γνησιότητα τῶνἐντῷπαρόντιἐγγράφῳ δέκα τριῶνὑπογραφῶν, τῶν πέντε ἱερέωνκαίὀκτώπροεστώτωντοῦ χωρίου Μέλαμπεςβεβαιωθεῖσα περί τῆςταυτότητοςαὐτῶν.
ἘνῬεθύμνῃτήν 18 Ἰουνίου 1865
ἘπιβεβαιούνΟἱ Δημογέροντες
Ν. Μ. Γραμματικάκης, ἈνδρέαςΚαθαράκης, Μανουήλ Κορωνάκης , Γεώργιος Μαραβελάκης
ἘκτοῦπροξενικοῦπράκτοροςτῆςἙλλάδοςεἰςῬέθυμνονἐπικυροῦταιτόγνήσιοντῆςὑπογραφῆς, τοῦἈρχιερέωςῬεθύμνης κ’ Αὐλοποτάμου, τῶνἂνω τεσσάρων ὑπογεγραμμένων Δημογερόντων, καθώς καίτῆςΣφραγῖδοςτῆς Δημογεροντίας
ἘνῬεθύμνῃτήν 18 Ἰουνίου 1865
Ὁ προξενικός πράκτωρτῆςἙλλάδος
(υπογραφή δυσανάγνωστη)
Από το παραπάνω έγγραφο εξάγονται πολλά και άκρως ενδιαφέροντανέα στοιχεία αλλά και συμπεράσματα. Σημαντικότερααυτών είναι τα εξής:
- Καθίσταται απερίφραστα σαφής και ξεκάθαρη η αγωνιστική δράση του Μάρτυρα Εμμανουήλ, αλλά και των υπολοίπων Μαρτύρων, την περίοδο της επανάστασης του 1821, στην οποία συμμετείχαν ενεργά, πολεμήσαντες κατά των Οθωμανών.
- Επιβεβαιώνονται οι εκβιασμοί και οι δελεαστικές προτάσεις των Τούρκων προς τους Αγίους, προκειμένου να αρνηθούν την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη και να επανέλθουν στον Μωαμεθανισμό.
- Προσδιορίζεται το μέγεθος των φρικτών βασανιστηρίων που υπέμειναν οι Άγιοι έως τη στιγμή του αποκεφαλισμού τους, αναδεικνύοντας και τη διττή στόχευση του αγώνα και της θυσίας τους: «υπέρ πίστεως και πατρίδος», που διαχρονικά αποτελούσε το ασίγαστο κίνητροστην αναγέννηση του έθνους μας.
- Αποκαθίσταται η ιστορική ανακρίβεια της άποψης, που σχετίζεται με την πληροφορία το Άγγλου περιηγητή Ρόμπερτ Πάσλεϊ, περί τριών μόνο αποκεφαλισθέντων Μαρτύρων έξω από τη Μεγάλη Πόρτα Ρεθύμνου, συνδέοντας καισυγχέοντας τον τέταρτο Μάρτυρα -Νικόλαο Βλατάκη-με άλλον συνώνυμο του , που σκοτώθηκε μαχόμενος στον Πύργο της Μονής Οδηγήτριας με τονΞωπατέρα, το 1828. Όπως προκύπτει από το πιστοποιητικό, οι αγωνιστές που αποκεφαλίστηκαν στο Ρέθυμνο και την ίδια ημέρα ήταν τέσσερις.
Να προσθέσομε,επίσης, ότι για τον έτερο εκ Μελάμπωναγωνιστή Νικόλαο Βλατάκη, εντοπίσαμε, στην ίδια πηγή με το παραπάνω πιστοποιητικό, καιάλλο έγγραφο, της ίδιας περιόδου, που περιγράφει πλήρως τη δράση και τα γεγονότα του θανάτου του ( του Νικολάου Βλατάκη) στη διάρκεια της Μάχης στον Πύργο της Οδηγήτριας με τονΞωπατέρα, με παράθεση πλήθους στοιχείων από τη ζωή και τη δράση του. Στο εν λόγω έγγραφο το οποίο συντάχθηκε το ίδιο έτος 1865, ΟΥΔΕΜΙΑ αναφορά γίνεται για αγιοποίησή του, γεγονός που αν συνέβαινε θα έπρεπε να παρουσιάζεται και να τονίζεται πρωτίστως.
Σημειωτέον ότι το εν λόγω έγγραφο , που αναφέρεται στον Νικόλαο Βλατάκη της Οδηγήτριας, πρόκειται να το δημοσιεύσουμε στο προσεχέςδιάστημα.
- Εκτός των παραπάνω πληροφοριών, όμως, προκύπτουν επίσης σημαντικά ιστορικά στοιχεία σχετικά και με πρόσωπα του κλήρου, της τοπικής διοίκησης και της Δημογεροντίας,σε επίπεδο Ρεθύμνου το 1865.
Ειδικότερα για τον υπογράφοντα Καπετάν Δημήτριο Φωτάκη, να διευκρινίσουμεότι είναι πρόσωπο το όποιο έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Μάχη των Μελάμπων, αφούπρώτοςαντιλήφθηκε τη στρατιά του Χάνιαλη, η οποία προσέγγιζε νύχτα, παραμονή του Πάσχα, με σκοπό να καταστρέψειτις Μέλαμπες, και εγκαίρως ενημέρωσε τους κατοίκους του χωριού, γεγονός που επέσπευσε την εκκένωση του σώζοντας έτσι εκατοντάδες ψυχές. Γι’αυτήν του την πράξη ασφαλώς,στη συνέχεια,αναγνωρίσθηκε ως Καπετάνιος και εκλέχθηκε «προεστώς». - Κοντολογίς, θεωρούμε ότι η σπουδαιότητα του εγγράφου αυτού είναι εξόχωςσημαντική,αφού παρέχει πολλά ιστορικά νέα στοιχεία από την συγκεκριμένη εποχή, και κυρίως γιατί αποτελεί την πρώτη γραπτή αναφορά του μαρτυρίου των εκ Μελάμπων Αγίων 4 Μαρτύρων,μετά φυσικά από τοΣυναξάρι τους. Οι αναφορές στο Συναξάρι των Αγίων επιβεβαιώνονται πλήρως από τα στοιχεία που περιέχονται στο Πιστοποιητικό, για το βίο και το μαρτύριό τους.
Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση του άγνωστου έως τώραιστορικού αυτού εγγράφου, και με αφορμή την εορτή των Αγίων Τεσσάρων Εμμανουήλ, Αγγελή, Γεωργίου και Νικολάου, καυχημάτων των Μελάμπων, του Ρεθύμνου αλλά και ολόκληρης της Κρήτης,να ευχηθούμε οι Άγιοι ναείναι βοήθειά μας, να παραμείνουν αιώνια Ελληνοχριστιανικά σύμβολάμας και να συνεχίσουν να εμπνέουν και να καθοδηγούν όλους τους ΕλληνόψυχουςΧριστιανούς.
Χρόνια Πολλά !!
