Από τις αρχές του καλοκαιριού του 1941, με κατεστραμμένες σχεδόν ολοκληρωτικά τις υποδομές της από τους βομβαρδισμών των γερμανικών αεροπλάνων, η Κρήτη αρχίζει να μετατρέπεται σε φρούριο με την κατασκευή μιας σειράς στρατιωτικών έργων, οχυρωματικών εγκαταστάσεων, δρόμων, αποθηκών καυσίμων και άλλων έργων υποδομής σε λιμάνια και αεροδρόμια, ώστε το νησί να καταστεί ένα προγεφύρωμα στην Αν. Μεσόγειο. Οι ναζιστικές αρχές προγραμματίζουν την δημιουργία ενός σύγχρονου πολεμικού αεροδρομίου με σκοπό την στήριξη των πολεμικών επιχειρήσεων και τον ανεφοδιασμό του γερμανικού στρατού στην Β .Αφρική, αλλά και μία στρατιωτική βάση ικανή στο να μην επιτρέψει την απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στο νησί. Στους σχεδιασμούς των γερμανικών επιτελείων υπήρχε η ιδέα για μόνιμη κατοχή της Κρήτης λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής και στρατηγικής της θέσης στην Αν. Μεσόγειο. Επιλέχθηκε η θέση νότια του Τυμπακίου στον κόλπο της Μεσαράς, στη ίδια τοποθεσία όπου προϋπήρχε ένα μικρό πρόχειρο αεροδρόμιο που είχε κατασκευασθεί από τους Βρετανούς την περίοδο πριν την μάχη της Κρήτης (20/5/41-31/5/41).
Ο Γερμανός διοικητής Φρουρίου Κρήτης εξέδωσε στις 17/6/1941 διάταγμα με την ονομασία <<ΥΠΟΧΡΕΩΣΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ>> το οποίο αφορούσε τους κατοίκους όλου του νησιού. Η εργασία ήταν υποχρεωτική, κατόπιν διαταγής των ελληνικών κοινοτικών αρχών, χωρίς διάκριση ηλικίας, φύλου και επαγγέλματος. Η άρνηση θεωρούνταν σαμποτάζ με ποινή φυλάκισης, ακόμη και με εκτέλεση. Τα μεταφορικά μέσα, ζώα και κάρα, ετίθεντο στην υπηρεσία των δυνάμεων κατοχής.
Κατά την απογραφή του 1940 το Τυμπάκι αριθμούσε 2.456 κατοίκους, τα κατασκευαστικά του αεροδρομίου άρχισαν από τον Σεπτέμβρη του 1941. Οι γερμανικές αρχές τον Φεβρουάριο του1942 διέταξαν την εκκένωση του οικισμού εντός δεκαπέντε ημερών. Κατεδάφισαν τα περισσότερα σπίτια και οι πέτρες χρησιμοποιήθηκαν από τους Έλληνες εργολάβους ως δομικά υλικά για το σκυρόστρωμα των αεροδιαδρόμων. Υπήρξαν περιπτώσεις κατοίκων που εξαναγκάστηκαν να ξεθεμελιώσουν οι ίδιοι τις οικίες τους. Οι Ναζί με βιαιότητες υποχρέωσαν το πληθυσμό του οικισμού να εγκαταλείψει τις εστίες του και το τόπο πού ζούσε και να αναζητήσει φιλοξενία στα χωριά της περιοχής όπου και εγκαταστάθηκε σε παραπήγματα κάτω από άθλιες συνθήκες, και αδυνατώντας να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για την επιβίωση. Τα στρατεύματα κατοχής επιτάσσουν και λεηλατούν την αγροτική παραγωγή για τις δικές τους ανάγκες. Οι κατακτητές ισοπέδωσαν μια έκταση χιλιάδων στρεμμάτων, κατέστρεψαν όλα τα καλλιεργήσιμα χωράφια για να επεκταθεί το αεροδρόμιο και έκοψαν τα δένδρα ώστε η ξυλεία να χρησιμοποιηθεί στο εργοτάξιο. Σύμφωνα με την Έκθεση της Κεντρικής Επιτροπής Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη, η οποία συστάθηκε το καλοκαίρι του 1945 για την καταγραφή των εγκλημάτων και καταστροφών, κατεδαφίσθηκαν 1312 οικίες απέμειναν δε μόνο 74 και κόπηκαν περί τα 8.000 ελαιόδεντρα.
Στα λίγα σπίτια που δεν κατεδαφίστηκαν στεγάστηκαν ο γερμανικός στρατός και οι εργολάβοι κατασκευαστές του αεροδρομίου, ορισμένα κτίρια χρησιμοποιήθηκαν για διοικητήριο, νοσοκομείο, γραφεία και αποθήκες. Δεν γκρεμίσθηκαν το παλιό δημοτικό σχολείο και οι τρείς εκκλησίες του χωριού. Ο νέος ναός του Αγίου Τίτου λειτούργησε ως θέατρο ενώ οι άλλες δύο έγιναν αποθήκες πυρομαχικών.
Γερμανοί στρατιώτες μαζί με βαρυποινίτες των φυλακών ενταγμένους στην υπηρεσία των ναζιστών επιτηρούσαν τα έργα με ξυλοδαρμούς και βρισιές , το φαγητό ήταν λίγο και κακής ποιότητας. Η ανυπακοή εθεωρείτο παράπτωμα, οι απείθαρχοι κλείνονταν στο συρματόπλεγμα όπου τους βασάνιζαν και έμεναν νηστικοί και χωρίς νερό, ενώ υπήρχε και ο φόβος της εκτέλεσης. Η επιλογή των εργατών γίνονταν με διαταγή των κατακτητών προς τους κοινοτάρχες και σε περίπτωση που δεν παρουσιάζονταν, οδηγούνταν σε καταναγκαστική εργασία οι γυναίκες τους. Καθημερινά φορτηγά ακόμη και Κυριακές, μετέφεραν από τα χωριά εργάτες της αγγαρείας στα έργα του αεροδρομίου και το βράδυ τους επέστρεφαν. Εξαιρέθηκαν ονομαστικά από την υποχρεωτική εργασία οι συνεργάτες των ναζιστών και οι οικογένειες των. Παρά τις συνεχείς απειλές υπήρξε άρνηση των εργαζομένων στις αγγαρείες και αντίσταση, όπως καθυστερήσεις στην αποπεράτωση των εργασιών και δολιοφθορές ,δίκτυο πληροφοριών που αφορούσαν τις εγκαταστάσεις, ακόμη και αρκετές αποδράσεις. Οι τοπικές γερμανόφιλες εφημερίδες τούς χαρακτηρίζουν τεμπέληδες και χαρτοπαίχτες που είναι όλη μέρα στα καφενεία, τα οποία κλείνουν με διάταγμα των κατακτητών, καθημερινά μέχρι τις επτά το απόγευμα και ως τις δύο το μεσημέρι τις Κυριακές.
Η βρετανική αεροπορία βομβάρδιζε συχνά το αεροδρόμιο και τη γύρω περιοχή ενώ οι κάτοικοι στο άκουσμα του ήχου των αεροσκαφών εγκατέλειπαν τις αγροτικές εργασίες και έτρεχαν στις ρεματιές να κρυφτούν. Για την προστασία του αεροδρομίου οι δυνάμεις κατοχής προχώρησαν στην κατασκευή οχυρωματικών έργων. Ηλεκτροφόρα καλώδια, αντιαεροπορικά πυροβόλα, πολυβολεία και ναρκοθέτηση των ακτών του κόλπου της Μεσαράς. Τέλος με αντιαεροπορικά όπλα προστάτευαν το αεροδρόμιο, από το λιμάνι της Αγ. Γαλήνης το οποίο οχυρώθηκε όπως και αυτό του Κόκκινου Πύργου
μέχρι τα Μάταλα, κατασκευάσθηκαν υπόγειες αποθήκες πυρομαχικών οι λεγόμενες <<Μπούγκες>> οι οποίες υφίστανται μέχρι σήμερα .Το καλοκαίρι του 1942 τα αεροπλάνα του αεροδρομίου είχαν αποσυρθεί λόγω των σφοδρών βομβαρδισμών των συμμαχικών αεροσκαφών . Η μάχη στο Ελ Αλαμέιν (23/10/42-5/11/42) σήμανε το τέλος του γερμανικού επεκτατισμού στην Β. Αφρική.
Οι Γερμανοί με τρομοκρατικές μεθόδους καταστρέφουν τα γύρω χωριά που στηρίζουν τις αντιστασιακές ομάδες και τους Άγγλους εξοντώνοντας δεκάδες κατοίκους. Εγκαταλείπουν το Τυμπάκι μέχρι τον Σεπτέμβρη του 44 ανατινάζοντας τις εγκαταστάσεις του αεροδρομίου. Αρκετοί άνθρωποι έχασαν την ζωή τους από υπερβολική κόπωση λόγω των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας και τις κακουχίες, από τους βομβαρδισμούς των συμμαχικών αεροπλάνων, τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις από τους Ναζί. Επιπλέον υπήρξαν πολλά θύματα νεκροί και τραυματίες, από ατυχήματα στα ναρκοπέδια που είχαν εγκαταστήσει στην περιοχή οι δυνάμεις κατοχής, ακόμη και μεταπολεμικά για αρκετά χρόνια.
Στα κατασκευαστικά έργα του αεροδρομίου πάνω από επτά χιλιάδες κάτοικοι των νοτίων περιοχών των νομών Ηρακλείου και Ρεθύμνης εξαναγκάσθηκαν να συμμετάσχουν. Το Τυμπάκι υπήρξε το μεγαλύτερο κέντρο υποχρεωτικής εργασίας σε ολόκληρη την Κρήτη, όπως και το ημιτελές από τους Βρετανούς αεροδρόμιο στο Καστέλι Πεδιάδος, και του οποίου η κατασκευή ολοκληρώθηκε κάτω από απάνθρωπες συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας χιλιάδων ανθρώπων. Αυτή ήταν και μία από τις αιτίες μίσους των Κρητικών απέναντι στους Ναζί, οι αγγαρείες, στην μνήμη τους παρέμειναν σαν σύμβολα ατίμωσης, σκλαβιάς, ταπείνωσης, εξευτελισμού και καταπίεσης. Οι κατακτητές στόχευαν ακόμη, με τον εξαναγκασμό στην εργασία τον φόβο και την τρομοκράτηση του πληθυσμού , να αποθαρρύνουν την συμμετοχή των πολιτών σε οργανωμένη και μαζική Αντίσταση, και να αποτρέψουν τη στήριξη του πληθυσμού στο ενδεχόμενο συμμαχικής απόβασης.
*Σημείωση : Οι Ναζί εγκατέλειψαν την Κρήτη στις 12/6/ 1945 από το λιμάνι της Σούδας με αγγλικά πλοία. Παρέμειναν στρατός κατοχής στην περιοχή των Χανίων 8 μήνες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας 12/10/44. Ένα στράτευμα με βαρύ οπλισμό ενταγμένο στους στρατηγικούς σχεδιασμούς των Βρετανών στην Αν. Μεσόγειο, οι οποίοι ανέμεναν τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις και σε περίπτωση επικράτησης του ΕΑΜ, θα εμπόδιζαν την ενσωμάτωση της νήσου με την ηπειρωτική Ελλάδα.
ΠΗΓΕΣ
Καζαντζάκης Ν., Κακριδής Ι., Καλιτσουνάκης Ι., Κουτουλάκης Κ., Επιτροπή διαπιστώσεως ωμοτήτων εν Κρήτη, Ηράκλειο 1983
Παντινάκης Μ., Η επαρχία Αγ. Βασιλείου αφηγείται, η κατοχή δεν μας λύγισε, Ρέθυμνο 2006
Σκαλιδάκης Γ., Οι αγγαρείες στην Κρήτη κατά την κατοχή, από το συνέδριο για τα ολοκαυτώματα και τις γερμανικές αποζημειώσεις, Βιάννος, Candia News 13-14/9/2015. Η μάχη και η αντίσταση Εφ.Συντακτών 22/5/2016
Σπυριδάκης Μ., Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο, Ρέθυμνο 2001. Η καταστροφή του Τυμπακίου από τις φασιστικές δυνάμεις, Candia News, 10/9/2013
Σοφουλάκη Μ., Τυμπάκι 1941- 1944,Στοιχεία από το χρονικό μιας μαρτυρικής πόλης Mesara live 21/6/2017
Σταυριανάκης Α. ,Το Τυμπάκι. Αναμνήσεις και βιώματα μια δύσκολη εποχή, Ηράκλειο 1996
Ταβερναράκης Σ., Οι αγώνες των Μεσσαριτών στην Κρήτη, Τόμος Β, Μοίρες 2004
Χαλκιάδακης Ε., Τυμπάκι Ηρακλείου Κρήτης, Ηράκλειο 2015
Φωτογραφία: Κορίτσια σε καταναγκαστικά έργα οδοποιίας (Mamalakis/Karl Meidert Archive).
