Ως τσιμεντόπλοιο ορίζεται ο τύπος πλοίου το οποίο έχει κατασκευασθεί από οπλισμένο σκυρόδεμα (σίδερο και τσιμέντο). Η πρώτη γνωστή τσιμεντένια πλωτή κατασκευή, διαστάσεων βάρκας, αναφέρεται στην Ν. Γαλλία το 1848. Τις επόμενες δεκαετίες Βρετανοί, Γερμανοί, Ολλανδοί και Αμερικανοί αργότερα, κατασκευάζουν τσιμεντένια πλοία τα οποία χρησιμοποιούνται σε ποτάμιες και θαλάσσιες μεταφορές. Αμερικάνικη εταιρεία αργότερα χτίζει το πρώτο τσιμεντένιο ατμόπλοιο το οποίο ταξιδεύει μεταφέροντας γενικό φορτίο μέχρι το 1921. Είναι το πρώτο πλοίο στην ιστορία το οποίο χρησιμοποιήθηκε σαν κυματοθραύστης σε λιμάνι της Κούβας όπου και πουλήθηκε.
Τα πλεονεκτήματα αυτών των τσιμεντένιων σκαριών ήταν ο μικρός χρόνος κατασκευής τους και το χαμηλό κόστος. Δεν χρειάζονταν ιδιαίτερες ναυπηγικές εγκαταστάσεις ούτε ειδικευμένοι τεχνίτες, επίσης ήταν εύκολο να βρεθούν τα βασικά δομικά. Οι δύο Παγκόσμιοι πόλεμοι οδήγησαν στην έλλειψη μεταλλευμάτων, κάτι το οποίο καθιστούσε δύσκολη την ναυπήγηση μεταλλικών καραβιών, δημιουργώντας έτσι την ανάγκη κατασκευής του συγκεκριμένου τύπου πλωτού μέσου. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην περίοδο του Μεσοπολέμου ελάχιστα τσιμεντένια πλοία χτίστηκαν διότι επαρκούσαν τα αποθέματα μετάλλων, ενώ κατά την διάρκεια του Β’ ΠΠ Αμερικανοί και Γερμανοί χτίζουν αρκετές δεκάδες. Στην κατεχόμενη Ελλάδα (1941-1944) οι γερμανικές αρχές σε συνεργασία με ελληνικές τσιμεντοβιομηχανίες και κατασκευαστικές εταιρείες δημοσίων έργων ναυπηγούν πλοία από τσιμέντο και σίδηρο με σκοπό τον ανεφοδιασμό της Ανατολικής Μεσογείου, των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης. Η κατασκευή αυτού του τύπου πλοίων από οπλισμένο σκυρόδεμα είχε δοκιμαστεί στην Ελλάδα από το 1917, και η τεχνογνωσία των κατασκευαστικών εταιρειών συνέβαλε στην εμπλοκή τους στο πρόγραμμα ναυπήγησης των γερμανικών δυνάμεων κατοχής. Είναι μια εποχή όπου οι ανάγκες της ναζιστικής Γερμανίας σε πλοία είναι αυξημένες προκειμένου να μην διακοπεί ο ανεφοδιασμός των στρατευμάτων τους στην Β. Αφρική.
Το πρόγραμμα ναυπήγησης προέβλεπε την ναυπήγηση 34 πλοίων αξίας 120.000 χρυσών λιρών Αγγλίας. Ήταν μία επικερδής επιχείρηση, οι ναζιστικές αρχές επέβαλλαν τα κονδύλια να τα καταβάλλει η κατεχόμενη χώρα, το ελληνικό κράτος δηλαδή, ως υποχρέωση χρηματοδότησης του γερμανικού στρατού. Τα χρήματα αυτά , πρώτα περνούσαν από τα χέρια των συνεργαζόμενων με τους ναζί ελληνικών εταιρειών, διογκώνοντας το κόστος, και μετά έφθαναν στους κατακτητές. Τελικά κατασκευάστηκαν 25 τσιμεντόπλοια, τα περισσότερα με τεχνικά προβλήματα και αστοχίες. Μεταπολεμικά κάποιες από αυτές τις κατασκευαστικές εταιρείες δικάστηκαν στα ειδικά δικαστήρια δωσίλογων, αλλά ο εμφύλιος πόλεμος (1946-1949,) οι κυβερνήσεις και το κλίμα της εποχής οδήγησαν στην αθώωση τους.
Η ιστορία αυτών των πλεούμενων που ναυπηγήθηκαν στην Ελλάδα ξεκινά από την <<γερμανική σκάλα>> στο Πέραμα το 1942. Ο τρόπος κατασκευής τους ήταν περίπου ο εξής, έφτιαχναν τσιμεντένια καλούπια με την μορφή του πλοίου τα οποία επένδυαν με λεπτή λαμαρίνα. Οι φόρμες αυτές στηρίζονταν πάνω σε τσιμεντένια <<βάζα>>, που στη συνέχεια οι έλληνες εργάτες δούλευαν με τα χέρια το χαρμάνι και τις γέμιζαν τσιμέντο και σίδερο. Σε λίγες μέρες ξεκαλούπωναν και το σκαρί από τσιμεντένια γλίστρα έπεφτε στο νερό. Οι εργάτες των ναυπηγείων αμείβονταν με ένα πιάτο πατάτες νερόβραστες για φαγητό, κάτω από τον φόβο και την απειλή των όπλων των κατακτητών. Από τα τσιμεντόπλοια αυτά κάποια βούλιαζαν αμέσως λόγω κακοτεχνιών, στα αξιόπλοα τοποθετούσαν κινητήρες και τα δρομολογούσαν.
Τα πλοία αυτά διαστάσεων 40-57 μ. μήκος και 8,3-9,2 μ. πλάτος ήσαν βαριά και δυσκίνητα με μεταφορική ικανότητα 250-750 τ., ταξίδευαν με ταχύτητα 3-4,5 κόμβους, και για εκτελέσουν την διαδρομή Πειραιάς-Κρήτη χρειάζονταν τετραπλάσιο χρόνο. Στα Λιχαδονήσια, στον Β. Ευβοϊκό κόλπο, βρίσκεται ναυάγιο τσιμεντόπλοιου έπειτα από βομβαρδισμό συμμαχικών αεροπλάνων και αποτελεί σήμερα καταδυτικό προορισμό. Μεταπολεμικά κάποια από αυτά ποντίστηκαν ως τμήματα των λιμανιών της Ραφήνας, Μεθάνων, Σπετσών .
Ένα από αυτά τα πλοία από τσιμέντο χρησίμευσε ως δομικό υλικό θεμελίωσης και κατασκευής του λιμανιού της Αγίας Γαλήνης του νομού Ρεθύμνης. Όπως διηγήθηκε και περιέγραψε στον γράφοντα ο κ. Μανώλης Σαββάκης, ο οποίος βρισκόταν σχεδόν καθημερινά στο χώρο του σημερινού λιμανιού της Αγ. Γαλήνης μαζί με άλλα παιδιά, το καλοκαίρι του 1952 εμφανίσθηκε ρυμουλκούμενο από κάποιο άλλο πλοίο ένα τσιμεντένιο πλεούμενο. Στο βυθό της θέσης που κρίθηκε κατάλληλη, δηλαδή στο σημερινό αρχικό λιμάνι του χωριού, δύτες δημιούργησαν μια ομαλή βάση στρώνοντας τις πέτρες πάνω στην οποία εδραιώθηκε το κύτος. Αφού το τσιμεντόπλοιο ευθυγραμμίστηκε στη σωστή θέση, στα πλαϊνά του τοιχώματα ανοίχτηκαν τρύπες ώστε να βυθιστεί με την εισροή των υδάτων. Το πηδάλιο και τμήμα της πρύμνης ανατινάχθηκαν με δυναμίτιδα, προφανώς για τεχνικούς λόγους. Τα ψηλότερα τμήματα του βυθισμένου σκαριού προεξείχαν αρκετά από την επιφάνεια της θάλασσας. Στην συνέχεια εργάτες γέμισαν το κύτος με σκυρόδεμα και με άλλα ίσως δομικά υλικά. Στην επόμενη φάση στρώθηκε το οδόστρωμα και τοποθετήθηκαν τα ‘’μπλόκια’’ τα οποία κατασκευάσθηκαν στην παραλία του χωριού. Τον μήνα Οκτώβριο του ιδίου έτους (1952 )η κατασκευή του λιμανιού είχε σχεδόν αποπερατωθεί. Ήταν ένα ασφαλές λιμάνι που το επισκεπτόταν διάφορα πλοία, εμπορικά και πολεμικά, διέθετε επίσης ασύρματο. Μία φορά την εβδομάδα ατμόπλοιο έφερνε εμπορεύματα και παραλάμβανε λάδια, σαπούνια, χαρούπια κ.α. Αυτή την περίοδο στην Αγ. Γαλήνη διαμένουν περίπου 300 επισκέπτες, είναι εργολάβοι, εργάτες, μηχανικοί, στρατιωτικοί και περιηγητές. Το λιμάνι έχει μεγάλη στρατιωτική σημασία καθώς στηρίζει το πολεμικό αεροδρόμιο στο Τυμπάκι. Η ελληνική κυβέρνηση το 1952 έχει αποδεχθεί ένα σχέδιο συμφωνία των ΗΠΑ για παραχώρηση αεροπορικών βάσεων της χώρας. Είναι μία περίοδος όπου ο πόλεμος στην Κορέα (1950-1953) μαίνεται. Η Ελλάδα συμμετέχει με εκστρατευτικό σώμα (1950-1955) αρχικά στα πλαίσια του ΟΗΕ και αργότερα από 1952 ως μέλος του ΝΑΤΟ.
ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΗΓΕΣ
Γαβριήλ. Γ περιοδικό εφοπλιστής τσιμεντόπλοια τ.4 Ιούνιος 1993
Μανουσάκης.Β οικονομία και πολιτική στην Ελλάδα του β Παγκ. Πολέμου (1940-1944) διδακτορική διατριβή τμ. πολιτικών επιστημών του ΑΠΘ Θες/νίκη 2014
Εφημ. κρητική επιθεώρηση Αγ. Γαλήνη 12/10/1952
Εφημ. κρητική επιθεώρηση Αγ. Γαλήνη 14/10/1952
Προφορική πηγή Μανώλης Σαββάκης
