Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ζώνη του λιμανιού του Ρεθύμνου (ενετικού και νέου) χρήζει ουσιαστικής αναβάθμισης. Στα πλαίσια αυτά η κατάθεση προς διαβούλευση από το λιμενικό ταμείο ενός σχεδίου στρατηγικής ανάπτυξης (Master Plan) για τη λιμενική ζώνη μπορεί να θεωρηθεί ως μια καλή αρχή να συζητήσουμε οι ρεθυμνιώτες για το τι μέλλον θέλουμε γι αυτό που είναι η καρδιά της πόλης μας. Πέρα όμως κάποια σημαντικά θετικά σημεία που προβλέπει το σχέδιο στρατηγικής ανάπτυξης φαίνεται ότι έχει πολλά σημεία που τουλάχιστον προβληματίζουν αν όχι ξενίζουν τον κάθε ρεθυμνιώτη αλλά και το σύνολο του τεχνικού κόσμου (ΤΕΕ, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων, ΣΠΜΕ).
Στη γενική του φιλοσοφία δεν είναι ξεκάθαρο ποια πολιτική κατεύθυνση υπηρετεί. Μέσα στην ίδια λιμενολεκάνη που όλοι ξέρουμε, συνωστίζονται όλες οι χρήσεις που θα μπορούσε να έχει ένα οποιοδήποτε λιμάνι οπουδήποτε στον κόσμο. Ποίος είναι ο χαρακτήρας που θέλουμε να έχει πόλη μας? Λίγο από όλα ή έμφαση σε κάποιες συγκεκριμένες δραστηριότητες? Στην ίδια λιμενολεκάνη, αυτή που βλέπουμε κάθε μέρα δίπλα μας, το MasterPlan προβλέπει Επιβατηγό πλοίο, Εμπορικό πλοίο, υδροπλάνα, ελικοδρόμιο, κρουαζιερόπλοια, πάνω από 60 σκάφη επαγγελματιών αλιέων, 95 σκάφη ερασιτεχνών αλιέων, πάνω από 170(!) yachts και ιστιοπλοϊκά σκάφη, 17 super/megayachts, πάνω από 5000 τ.μ. εμπορικών και άλλων καταστημάτων, στέγαστρα, κιόσκια, ψυγειοθαλάμους, εστιατόρια, ισόγεια και διώροφα garage αυτοκινήτων και σίγουρα αρκετά τεχνικά μέσα στη θάλασσα για την κατασκευή των νέων κρηπιδωμάτων. Είναι όλες αυτές οι χρήσεις στο είδος και στην ποσότητα που τις προβλέπει ο μελετητής συμβατές με το χαρακτήρα της πόλης μας? Γιατί αρχικά, στα δικά μου μάτια, μοιάζει να υπάρχει και ως προς δύο -χρήσεις και ποσότητες - ένας υπερσχεδιασμός που μάλιστα δεν τεκμηριώνεται (εκτός από την κρουαζιέρα) στην τεχνική έκθεση. Μοιάζει το λιμάνι να λειτουργεί ανταγωνιστικά και να υπερβαίνει έως και να προκαλεί την πόλη. Ένα σχέδιο εκτός κλίμακας.
Αν ξεπεράσουμε το θέμα της πολιτικής κατεύθυνσης – σχεδιαστικής φιλοσοφίας μπορούμε να αρχίσουμε να συζητάμε και για επιμέρους θέματα. Στα θετικά η σημαντική ανάδειξη του αραβικού φάρου που προβλέπεται με τη δημιουργία ενός αύλακα που θα τον εμφανίσει στη Βόρεια πλευρά του, αλλά και η ενίσχυση του προσήνεμου μόλου που κυρίως θα δεχτεί την κρουαζιέρα.
Στα σημεία προβληματισμού πολλά. Θα μπορούσαν ίσως για την οικονομία του άρθρου να ομαδοποιηθούν τα σημαντικότερα σε δύο βασικές κατηγορίες.
Αρχικά οι χρήσεις. Στην κατηγορία αυτή αυτό που προκαλεί τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι η διατήρηση του εμπορικού λιμένα περίπου στη θέση που βρίσκεται και σήμερα αλλά ανάμεσα στην κρουαζιέρα και το υδροπλάνο. Οι τουρίστες που θα καταφτάνουν στην πόλη με το κρουαζιερόπλοιο το πρώτο πράγμα που θα βλέπουν μπροστά τους είναι κοντέινερς, γερανοί, φορτηγά κλπ οχήματα και μηχανήματα σχετιζόμενα με τη φορτοεκφόρτωση των εμπορικών πλοίων. Το εμπορικό λιμάνι δε χωράει αμφιβολία ότι είναι η πρώτη χρήση που πρέπει να αποχωρήσει μέσα από την πόλη. Το γεγονός αυτό και θα αποσυμφορήσει κυκλοφοριακά το Ρέθυμνο αλλά και θα δώσει πλέον χαρακτήρα στο λιμάνι. Δεύτερο σημαντικό σημείο η χωροθέτηση στο αμμώδες τμήμα της λιμενολεκάνης (προκυμαία) δύο νέων προβλητών (O.T. 3) για τη φιλοξενία των επαγγελματιών και των ερασιτεχνών αλιέων. Οι δύο νέες αυτές προβλήτες ουσιαστικά μειώνουν σημαντικά το μήκος του αμμώδους τμήματος όπως το ξέρουμε σήμερα καθώς εκτείνονται σχεδόν ως την Καλλέργη σε προβολή και αν συνυπολογίσει κανείς και το οπτικό εμπόδιο από την επέκταση της μαρίνας τότε το οπτικό πεδίο από το αμμώδες τμήμα μειώνεται έως και στο μισό. Αυτό σίγουρα δε συνάδει με την ιστορικότητα της πόλης μας και με την ανάγκη ανάδειξης κι όχι εξαφάνισης της προκυμαίας. Αν όντως απαιτούνται τόσες πολλές θέσεις για το yachting τότε θα πρέπει να εξεταστεί η μεταφορά των επαγγελματιών αλιέων σε νέο λιμάνι (πχ στη Σκαλέτα). Παρολαυτά ίσως μια αναθεωρημένη και με στοιχεία μελέτη ίσως να αποδείξει ότι υπάρχει αρκετός χώρος και για τους επαγγελματίες και για τους ερασιτέχνες αλιείς με τη χρήση χώρου από το yachting και την κατασκευή μόνο της ανατολικής (πρ.4 -Σκάφη αναψυχής δημοτών και ερασιτεχνών αλιέων ) εκ των δύο προβλητών.
Δεύτερον το υπέρογκο κτηριολογικό πρόγραμμα που προβλέπεται το οποίο μάλιστα αφήνεται στη σκιά του master plan και κατά συνέπεια των δημοτών κυρίως για τη ζώνη της μαρίνας. Εδώ πρέπει να επιστρέψουμε στη φιλοσοφία του MasterPlan. Η μαρίνα του Ρεθύμνου ας πούμε δεν μπορεί να είναι copy paste στις χρήσεις με αυτή της μαρίνας πχ του Αλίμου ή του Φλοίσβου. Το Ρέθυμνο έχει εμπορική αγορά και ήδη έντονη δραστηριότητα στην καφεστίαση και αυτές οι δραστηριότητες πρακτικά βρίσκονται πάνω στη λιμενική ζώνη. Η κατασκευή 6000 τ.μ. νέων κτηρίων με χρήσεις εμπορικές κι εστίασης ουσιαστικά υποκαθιστά την υφιστάμενη αγορά της πόλης. Ποιος ο λόγος? Στον Φλοίσβο π.χ. απλά δεν υπήρχε αγορά για τους επισκέπτες από τα yachts και την κρουαζιέρα. Ακόμη όμως κι αν στοιχειοθετείται κι απαιτείται από την πολιτική κατεύθυνση η κατασκευή εμπορικών χρήσεων τότε γιατί τόσα πολλά τετραγωνικά μέτρα. Στο χώρο της μαρίνας είναι σα να κατασκευάζουμε 25 διώροφα κτήρια 200 τετραγωνικών το καθένα χωρίς μάλιστα σήμερα να γνωρίζουμε που ακριβώς πρόκειται να κατασκευαστούν και χωρίς να συνοδεύεται η πρόταση της κατασκευής τους από φωτορεαλιστική απεικόνιση των όγκων αυτών ώστε να γίνει σαφές σε όλους ποια θα είναι η εικόνα της πόλης μετά την κατασκευή τους.
Στη ζώνη της κρουαζιέρας για ποίο λόγο χρειάζεται ένα εμπορικό κέντρο εμβαδού 600 τ.μ. (κτήριο 1α ΟΤ1) . Η αγορά της πόλης το”open mall” του Ρεθύμνου είναι στα 5 λεπτά με τα πόδια. Το Ρέθυμνο δεν είναι μια νεοκατασκευασμένη παράκτια πόλη της Αττικής και δεν πρέπει να γίνει.
Στο κτηριολογικό πρόγραμμα δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφερθούμε στο χώρο του Parking που προβλέπεται βόρεια του κτηρίου “Δελφίνι” και νότια του χώρου της μαρίνας. Στη θέση αυτή και σήμερα υπάρχει ένα ισόγειο υπαίθριο Parking όμως το Master Plan προβλέπει τη μετατροπή του σε διώροφο κι αν και προβλέπει τη βύθιση της πρώτης στάθμης (Τυπ. Διατομή 8) αυτό που στην πραγματικότητα αναμένεται να δημιουργηθεί είναι ένα οπτικό τοίχος ανάμεσα στην ανατολική και δυτική πλευρά της πόλης καθώς το άνω μέρος των σταθμευμένων οχημάτων στην άνω στάθμη του θα είναι σε ύψος περίπου 3 μέτρων από τη σημερινή θέση. Ο χώρος αυτός στάθμευσης εφόσον κρίνεται ότι υπηρετεί το σχέδιο βιώσιμης κινητικότητας της πόλης θα πρέπει να μην προκαλεί καμία απολύτως όχληση στους δημότες και τους επισκέπτες του Ρεθύμνου. Θα ήταν καλό να μετατραπεί εξολοκλήρου σε υπόγειο (με την επιπλέον υποβάθμιση της κάτω στάθμης του και η οροφή του Υπόγειου χώρου στάθμευσης να μην υπερβαίνει το ανατολικό κρηπίδωμα προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σαν ελεύθερος χώρος περιπάτου και ποικίλων δραστηριοτήτων πολιτών και συλλόγων.
Πέρα από τις δύο βασικές αυτές κατηγορίες παρατηρήσεων επί του σχεδίου στρατηγικής ανάπτυξης είναι βέβαια κι άλλα σημαντικά θέματα που ίσως υπερβαίνουν την οικονομία ενός άρθρου τα οποία πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν και για τα οποία πρέπει να δοθούν περισσότερες λεπτομέρειες από τους μελετητές όπως για παράδειγμα οι προσβάσιμοι χώροι από τους δημότες κι επισκέπτες, τα πλάτη των πεζοδρόμων, η πλήρης περιγραφή των αποκλεισμένων χώρων αλλά κυρίως να δοθεί από τον φορέα υλοποίησης του έργου ο στόχος για το πώς προβλέπεται το έργο αυτό να κατασκευαστεί (δημοτικό/δημόσιο έργο, ΣΔΙΤ, παραχώρηση).
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κατάθεση του Master Plan είναι μια καλή αρχή. Όχι όμως για την κατασκευή του λιμανιού όπως το δείχνει αλλά για να προβληματιστούμε όλοι τι πόλη θέλουμε. Είναι μια καλή αρχή να σχεδιάσουμε ένα λιμάνι για το Ρέθυμνο, όχι απλά ένα λιμάνι που θα μπορούσε να βρίσκεται οπουδήποτε.
