Αποφάσισα να γράψω σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα, λόγω του ότι αφενός υπηρέτησα στις ειδικές δυνάμεις του πολεμικού ναυτικού και αφετέρου, πριν από αυτό, εργάστηκα κατά τη διάρκεια του πρώτου μεταπτυχιακού μου στο φημισμένο Κέντρο Εκπαίδευσης Θαλασσίων Θηλαστικών, στο Σαν Ντιέγκο.
Θυμάμαι, λοιπόν, αφηγούμαι και στο τέλος θα τολμήσω απ’ ό,τι φαίνεται να προτείνω:
"Ένα λευκό κτίριο, σαν σκαρφαλωμένο στον μικρό λόφο, δέσποζε στον κόλπο του Σαν Ντιέγκο και οι εγκαταστάσεις του άγγιζαν τον Ειρηνικό Ωκεανό - ήταν Μάιος του 1980. Μπροστά μου βρισκόταν η ναυτική βάση Point Loma. Το συγκρότημα αυτό στεγάζει ακόμα και σήμερα όχι μόνο πολεμικά πλοία, αλλά και δεκάδες δελφίνια, φώκιες και άλλα θαλάσσια θηλαστικά, που εκπαιδεύονται για τον εντοπισμό, τη σήμανση, την ανάκτηση ή και την καταστροφή αντικειμένων σε λιμάνια, παράκτιες περιοχές ακόμα και στην ανοιχτή θάλασσα και όχι μόνο.
Όλοι μας γνωρίζουμε τα σκυλιά της Αστυνομίας, τα οποία έχουν ρόλους περιπολίας και ασφαλείας και πως ορισμένα εξ αυτών χρησιμοποιούνται λόγω της έντονης ικανότητας όσφρησής τους να ανιχνεύουν εκρηκτικά ή ναρκωτικά.
Από το 1959, το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ εκπαιδεύει κυρίως δελφίνια αλλά και φώκιες ως στρατιώτες-hydronauts, για να συνδράμουν με τις εξαιρετικές τους φυσικές ικανότητες στην προστασία από εχθρικά κυρίως κατασκοπευτικά μικροϋποβρύχια, επανδρωμένα ή μη, αλλά και από κομάντος του εχθρού, ναυτικών εγκαταστάσεων ή στρατιωτικών περιοχών, τόσο σε καιρό πολέμου, όσο και σε ειρήνης. Το Ναυτικό "Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Θαλάσσιων Θηλαστικών” συνεχίζεται και εξελίσσεται μέχρι και τώρα, που γράφονται αυτές οι αράδες.
Οι επιτελείς και οι επιστήμονες ανακάλυψαν κάποια στιγμή, πριν χρόνια, πως ειδικά τα δελφίνια θα μπορούσαν να εξελιχθούν στο απόλυτο "μακροβιολογικό” όπλo μάχης, και θα μπορούσαν να προστατεύσουν αποτελεσματικά παραθαλάσσιες στρατιωτικές εγκαταστάσεις, να ανιχνεύσουν, εντοπίσουν και καταστρέψουν εχθρικούς στόχους, να δρουν ως δύναμη αποτροπής στη λαθρομετανάστευση μέσω θαλάσσης, να εντοπίζουν απολεσθέντα αντικείμενα στη θάλασσα, αλλά και να προσφέρουν υπηρεσίες στην έρευνα, καθώς και διάσωση εν καιρώ ειρήνης. Αποτελούν εξαιρετικό πλεονέκτημα για το ναυτικό, λόγω της μεγάλης ταχύτητας που μπορούν να αναπτύξουν, της ευφυΐας, της έφεσης που τα διακρίνει στη συνεργασία με τον άνθρωπο, στην ταχεία διαδικασία εκμάθησης, της προσαρμοστικότητάς τους σε δύσκολες συνθήκες, με το φυσικό σόναρ που διαθέτουν να είναι κατά πολύ ανώτερο των ηλεκτρονικών ή οποιασδήποτε συσκευής εντοπισμού έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος. Τα δελφίνια εκπέμπουν ήχους και στη συνέχεια παρακολουθούν προσεκτικά τον τρόπο με τον οποίο οι ήχοι αυτοί επιστρέφουν, κάτι που τους δίνει μια ακριβή εικόνα και αντίληψη του περιβάλλοντος γύρω τους, και τους επιτρέπει να αντιληφθούν ακόμα και τι είδους μέταλλο ή άλλο υλικό βρίσκεται απέναντί τους, γεγονός που καθιστά τα δελφίνια εξαιρετικά σημαντικά για τον εντοπισμό υποβρύχιων αντικειμένων, όπως νάρκες, υποβρύχια, ακόμα και βατραχάνθρωποι.
Τα θαλάσσια θηλαστικά, με πρώτα τα δελφίνια, αποτελούν μέρος του Προγράμματος Εκπαίδευσης Θαλάσσιων Θηλαστικών για το Πολεμικό Ναυτικό τόσο των ΗΠΑ, όσο και της Ρωσίας, αφού οι βιολόγοι διαπίστωσαν ότι τα δελφίνια είναι σε θέση εύκολα να δέχονται και να στέλνουν μηνύματα, να εντοπίζουν απειλές και να τις εξουδετερώνουν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ή στην επιφάνεια. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, δελφίνια μάχης του Ναυτικού μεταφέρθηκαν στον κόλπο Cam Ranh, στα νοτιοανατολικά της χώρας, για να αποθαρρύνουν τα εχθρικα μικροϋποβρύχια να επιτεθούν σε στρατηγικής σημασίας παραθαλάσσιες αποθήκες πυρομαχικών που βρίσκονταν εκεί. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και το 2000, όταν δελφίνια προστάτευαν αμερικανικό αεροπλανοφόρο που ήταν αγκυροβολημένο στο Κουβέιτ.
Για να αποφύγουν τους φυσικούς θηρευτές τους και να εντοπίσουν την τροφή τους, τα δελφίνια έχουν αναπτύξει εξαιρετικές ικανότητες αναγνώρισης ήχων. Ενώ αξιολογούν τα υποβρύχια περιβάλλοντα στα οποία κολυμπούν, εκπέμπουν ισχυρούς παλμούς-ριπές ευρέος φάσματος, που μπορούν να ακουστούν από τους ανθρώπους ως κλικς. Ακούγοντας τον απόηχο αυτών των κλικς, τα δελφίνια μπορούν να ανιχνεύσουν μια σφαιρική κατασκευή 4-5 εκατοστών από απόσταση περίπου 200 μέτρων. Για να γίνει κατανοητό, πρόκειται για ένα σφαιρικό αντικείμενο, μεγέθους μπάλας του τένις, σε απόσταση δύο γηπέδων ποδοσφαίρου και τα δελφίνια είναι σε θέση να διακρίνουν με ακρίβεια, μεταξύ ίδιου μεγέθους μικροαντικειμένων μεγέθους μικρότερου των 2 εκατοστών από απόσταση 20-50 μέτρων. Μπορούν επίσης να διακρίνουν τέτοιες λεπτές διαφορές ακόμη και σε λιμάνια με κακή ηχητική, όπου το τεχνητό σόναρ δυσκολεύεται να διακρίνει μεταξύ της ηχούς που επιστρέφουν και των ήχων των σκαφών, των κυμάτων που χτυπούν την ακτή, καθώς και πολλών και άλλων περιβαλλοντικών θορύβων.
Αυτά τα "φυσικά ταλέντα”, τα οποία οι επιστήμονες αγωνίζονται να κατανοήσουν πλήρως, έχουν ήδη συνδράμει το Αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό και εν γένει τον Αμερικάνικο Στρατό, σε πρόσφατους πολέμους. Το 2003, το Αμερικανικό Ναυτικό ανέθεσε σε μοίρα δελφινιών-hydronauts να εντοπίσουν ποντισμένες νάρκες στο Umm Qasr, ένα ιρακινό λιμάνι στον Περσικό Κόλπο - καθιστώντας τα τα πρώτα θαλάσσια θηλαστικά που εντοπίζουν και συμβάλλουν στην απενεργοποίηση ναρκών σε μια εμπόλεμη ζώνη.
Πριν τα δελφίνια αναλάβουν υπηρεσία στα σκοτεινά νερά, το Αμερικανικό Ναυτικό χρησιμοποιούσε μη επανδρωμένα αεροσκάφη σόναρ για να ελέγχουν και πολλές φορές ακόμα και να χαρτογραφούν τον πυθμένα της θάλασσας, αλλά αδυνατούσαν να κάνουν διάκριση μεταξύ απειλητικών αντικειμένων και αβλαβών.
Για να προσδιορίσει επικίνδυνα ποντισμένα αντικείμενα, το Πολεμικό Ναυτικό βασίστηκε στα δελφίνια της ομάδας Special Clearance Team One κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Κόλπου. Ενώ οι εκπαιδευτές-επικεφαλής τους έπλεαν δίπλα τους με ταχύπλοα σκάφη, τα δελφίνια-hydronauts μέσα στο νερό αναζητούσαν νάρκες που είχαν ποντιστεί από τις δυνάμεις του Σαντάμ Χουσεΐν.
Όταν εντόπιζαν νάρκη, ειδοποιούσαν τους εκπαιδευτές τους, επιστρέφοντας πίσω στο σκάφος και αγγίζοντας ένα λαστιχένιο δίσκο με τις μύτες τους.
Στη συνέχεια, τα δελφίνια επέστρεφαν στο ύποπτο υποβρύχιο σημείο και το σημάδευαν με ένα σχοινί ή με ακουστικό πομποδέκτη για να αφοπλιστεί σε δεύτερη φάση, από πυροτεχνουργούς-βατραχανθρώπους. Σε μία μόνο εβδομάδα, τα δελφίνια-hydronauts συνέδραμαν το Αμερικάνικο Πολεμικό Ναυτικό να εντοπίσει και να απενεργοποιήσει πάνω από 200 ποντισμένες νάρκες κατά πλοίων.
Σήμερα, πολλές δεκαετίες μετά, και ύστερα από οργισμένες ενστάσεις και καταγγελίες διεθνών οργανώσεων για τα δικαιώματα των ζώων, όπως ο PETA, που υποστηρίζουν ότι τα δελφίνια δεν μπορούν να κατανοήσουν τον κίνδυνο που συνδέεται με το έργο που τους ανατίθεται, τα θαυμαστά αυτά πλάσματα φαίνεται απίθανο να αντικατασταθούν από μηχανήματα ή από ανθρώπους σύντομα -το αντίθετο θα έλεγα...
Η εκπαίδευση των δελφινιών ακολουθεί το ίδιο μοτίβο με αυτό των σκύλων της αστυνομίας και των σκύλων κυνηγίου. Εκπαιδεύονται για να ανιχνεύουν, εντοπίζουν και στη συνέχεια να αναφέρουν στους χειριστές τους, από τους οποίους θα λάβουν την επόμενη εντολή, παραδείγματος χάριν, για καταστροφή του σκάφους ή θανάτωση του εχθρού-βατραχάνθρωπου και θα επιστρέψουν στο πεδίο μάχης να την εκτελέσουν!
Ας δούμε όμως με περισσότερες λεπτομέρειες αυτό το θανατηφόρο για τον οποιονδήποτε εχθρό στη θάλασσα όπλο:
Στα πρώτα χρόνια του προγράμματος εκπαίδευσης, δοκιμάστηκαν περισσότερα από δώδεκα διαφορετικά είδη θαλάσσιων θηλαστικών, καθώς και καρχαρίες, θαλάσσιες χελώνες και υδρόβια πτηνά και διερευνήθηκαν οι δυνατότητες των αισθήσεων, η θέληση για μάθηση, η προσαρμοστικότητα σε συνθήκες αιχμαλωσίας και, βέβαια, οι φυσικές τους δυνατότητες. Σήμερα, το Αμερικανικό Ναυτικό βασίζεται σε δύο είδη:
* Δελφίνια
* Θαλάσσια λιοντάρια
Και τα δύο είναι γνωστά για την ικανότητα εκπαίδευσης και προσαρμοστικότητάς τους σε ένα ευρύ φάσμα θαλάσσιων περιβαλλόντων και στρατιωτικών αποστολών!
Τα δελφίνια διαθέτουν ένα πολύ εξελιγμένο φυσικό σόναρ που είναι γνωστό από καιρό στην επιστήμη. Υποβρύχια και άλλα δυνητικά θαλάσσια οχήματα στον ωκεανό που είναι δύσκολο να ανιχνευθούν με ηλεκτρονικό σόναρ, ειδικά σε παράκτια ρηχά ή γεμάτα λιμάνια και φυσικούς κόλπους, εύκολα εντοπίζονται από τα δελφίνια με τον πολύ εξελιγμένο εγκέφαλο. Τόσο τα δελφίνια όσο και οι φώκιες έχουν εξαιρετική όραση σε χαμηλό φωτισμό και στοχευμένη ακοή κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, που τους επιτρέπουν να ανιχνεύουν και να παρακολουθούν κινούμενους ή στατικούς υποθαλάσσιους στόχους, ακόμη και σε σκοτεινά νερά, αλλά και επιθαλάσσιους, όπως τα σκάφη επιφανείας. Μπορούν επίσης να καταδυθούν σε εκατοντάδες μέτρα βάθος, χωρίς κίνδυνο ασθένειας αποσυμπίεσης όπως οι δύτες ή οι βατραχάνθρωποι. Κάποια μέρα μπορεί να είναι δυνατή η ολοκλήρωση αυτών των αποστολών με υποβρύχια drone, αλλά προς το παρόν περιοριζόμαστε στα θαλάσσια θηλαστικά γι’ αυτού του είδους τις αποστολές.
Για να δούμε τι ακριβώς μπορούν να κάνουν αυτά τα πανέξυπνα θαλάσσια θηλαστικά;
Ανάκτηση αντικειμένων σε λιμάνια, παράκτιες περιοχές και σε βάθος, στην ανοιχτή θάλασσα, τόσο τα δελφίνια όσο και οι φώκιες εντοπίζουν και ανελκύουν απολεσθέντα εξοπλισμό του Πολεμικού Ναυτικού από τον πυθμένα της θάλασσας. Τα δελφίνια εκπαιδεύονται να αναζητούν και να επισημαίνουν τη θέση των υποθαλάσσιων ναρκών που θα μπορούσαν να απειλήσουν την ασφάλεια αυτών που βρίσκονται σε πολεμικά ή πολιτικά πλοία. Τόσο τα δελφίνια όσο και οι φώκιες βοηθούν επίσης το προσωπικό ασφαλείας στον εντοπισμό και τη σύλληψη κομάντος του εχθρού, που ενδέχεται να προχωρήσουν σε πράξεις δολιοφθοράς, να βλάψουν ανθρώπους, πολεμικά πλοία ή τις λιμενικές εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού.
Για μικρές αποστάσεις, εκπαιδεύονται είτε να κολυμπούν δίπλα σε ένα μικρό σκάφος ή να οδηγούν το ίδιο το σκάφος. Για μεγαλύτερα ταξίδια, τα δελφίνια μπορούν να μεταφέρονται διά θαλάσσης σε ναυτικά σκάφη ή αεροπορικώς σε αεροπλάνα ή ελικόπτερα, ή εξειδικευμένα πλοία μεταφοράς -τύπου Ναυκρατούσα, που έχει στην κατοχή του και το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, και το οποίο διαθέτει βυθιζόμενες πλατφόρμες.
Από την άλλη, οι φώκιες μεταφέρονται σε ειδικά σχεδιασμένα άνετα κλουβιά και διατηρούνται σε δροσερό και υγρό περιβάλλον. Τα δελφίνια τοποθετούνται σε φορεία με επένδυση από αέρα που αιωρούνται σε δοχεία από υαλοβάμβακα γεμάτα με αρκετό νερό για να υποστηρίξουν άνετα το βάρος τους. Ένας εξειδικευμένος κτηνίατρος επιβλέπει τη φροντίδα και την άνεση των πολύτιμων αυτών ζώων, ενώ το καθένα από αυτά συνοδεύεται συνεχώς από τον έμπειρο εκπαιδευτή του.
Η εκπαίδευση, η φροντίδα και η συνεργασία με τα θαλάσσια θηλαστικά του Ναυτικού έχουν ως αποτέλεσμα-παρακαταθήκη μερικές χιλιάδες επιστημονικές δημοσιεύσεις και ανακοινώσεις έως σήμερα, σχετικά με την υγεία, τη φυσιολογία, τα αισθητήρια συστήματα και τη συμπεριφορά τους. Η συνεργασία με εκπαιδευμένα ζώα στην ανοιχτή θάλασσα επέτρεψε στο Ναυτικό και τους επιστήμονες του να αποκομίσουν πολλές και σημαντικές γνώσεις για τα συγκεκριμένα θαλάσσια θηλαστικά, που δεν θα γνωρίζαμε διαφορετικά.
Τα δελφίνια μάχης του Πολεμικού Ναυτικού μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό στρατιωτικό πλεονέκτημα, μιας και τα δελφίνια, γενικά, έχουν πίσω τους εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης ως την εποχή αυτή που ξεκίνησαν να αναλαμβάνουν αποστολές για τον άνθρωπο. Σίγουρα μπορούμε και στην Ελλάδα να εκμεταλλευθούμε αυτά τα φυσικά χαρίσματα και τις ικανότητες αυτών των υπέροχων πλασμάτων, για να θωρακίσουμε ακόμα περισσότερο την άμυνα της χώρας μας... και σίγουρα όχι μόνο. Αν η Ελλάδα, μια χώρα με τόσα προβλήματα με τη γείτονα, δεν αναγνωρίσει την ευκαιρία ενός στρατηγικού πλεονεκτήματος που θα θωρακίσει τις θάλασσές της, απέναντι σε "εχθρούς” και... "ακάλεστους”, ε!... τότε πραγματικά είμαστε άξιοι της μοίρας μας".
*Ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος είναι Μοριακός Βιολόγος-Γενετιστής
email: [email protected], Twitter: @theogiannaros1, FaceBook: Theo Giannaros
