Κύριο και καθοριστικό γνώρισμα της ανθρώπινης φύσης είναι ο εγωισμός

Του Εμμανουήλ Ακουμιανάκη

Πολιτικού Επιστήμονα

E-mail: [email protected]

http://soixantedix.blogspot.com/

«Φονιάδες είδα κι ένα πλήθος μνήματα, μου λείπει θάρρος μα όχι και συμπόνια, και φώναξα αντικρίζοντας τα τόσα μνήματα, «καλά τους κάνουν για του έθνους την ομόνοια». Να φτάνουν είδα δολοφόνων στρατιές κι ήθελα να φωνάξω «σταματήστε», όμως γνωρίζοντας πως κρυφοκοίταζε ο χαφιές, με άκουσα να φωνάζω «ζήτω, προχωρήστε». Δεν μου αρέσει η φτήνια κι η κακομοιριά, γι’ αυτό κι έχει στερέψει η έμπνευσή μου, αλλά στου ρυπαρού σας κόσμου τη βρωμιά, ταιριάζει -βέβαια το ξέρω- κι ή έγκρισή μου».

[Berthold Brecht: 1898-1956]

Κύριο και καθοριστικό γνώρισμα της ανθρώπινης φύσης είναι ο εγωισμός και η ορμή της αυτοσυντήρησης, η οποία αποτελεί μια απλή και αυτόνομη αρχή για την εξήγηση όλων των βουλητικών εκδηλώσεων. Η ορμή της αυτοσυντήρησης είναι προσανατολισμένη στη διατήρηση και την προαγωγή της ατομικής ύπαρξης. Όλα τα υπόλοιπα είναι απλώς μέσα, που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη του ανώτατου υλικού σκοπού. Τα παραπάνω είχε διατυπώσει από τα μέσα του 17ου αιώνα ο Άγγλος πολιτικός στοχαστής του ρεαλισμού και φιλόσοφος Thomas Hobbes (1588-1679).  Κάθε άνθρωπος σύμφωνα με τον Hobbes δεν έχει άλλη επιλογή, εκτός από το να συσσωρεύει δύναμη για να διασφαλίζει την αυτοσυντήρησή του, εξαιτίας του φόβου, ότι αν δεν το κάνει ο ίδιος, θα το κάνει κάποιος άλλος, και έτσι θα βρεθεί στο έλεος του άλλου. Η φύση βέβαια έχει κάνει τους ανθρώπους ίσους ως προς τις ικανότητες του σώματος και του νου, γιατί και ο πιο αδύναμος έχει τη δύναμη να σκοτώσει τον δυνατότερο, είτε με δόλο, είτε κάνοντας συνασπισμό με άλλους.

Η αυτοσυντήρηση στη λατινική της εκδοχή ονομάζεται «conatus»: δηλαδή  ορμή και συγχρόνως αγώνας. Αυτό υπάρχει στη φύση κάθε ανθρώπου ως λανθάνουσα ιδιότητα. Υπάρχουν όμως άνθρωποι που προσαρμόζονται με εκπληκτική ευχέρεια και άνεση στις αξιώσεις της πολιτικής και της οικονομικής εξουσίας. Οσφυοκάμπτες που αλλάζουν με ευκολία τα πιστεύω τους και πολλές φορές γίνονται βασιλικότεροι του βασιλέως, υπερασπιζόμενοι το  καινούριο και ακριβοπληρωμένο τους δόγμα. Η τάση προς επίκυψη είναι ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του «Homo Osfyokamptis Flexibilis».  Είναι εκείνο το ιδιαίτερο είδος επίκυψης στο οποίο αυτός επιδίδεται κάθε φορά που θα συναντηθεί με οποιονδήποτε εκπρόσωπο εξουσίας με θέση μεγαλύτερη από τη δική του. Μπροστά σε όσους αισθάνεται κατώτερος, ξεκινά μια επίκυψη που ξεκινά από τους τελευταίους 5 σπονδύλους και εκτείνεται σε όλο τον κορμό του σώματος. Μάλιστα συχνά χαμηλώνει ή και κλείνει τα μάτια δίνοντας την εικόνα πλήρους αφοσίωσης, δουλοπρέπειας και υποταγής. Η τάση αυτή μεταφέρεται σε όλα τα επίπεδα και κυρίως σε επίπεδο αρχών. Ο άνθρωπος που έχει μάθει να φέρεται κατά τον παραπάνω τρόπο δεν έχει κανένα απολύτως πρόβλημα να κάμπτει τις αρχές του δικαίου με τον ίδιο τρόπο που κάμπτει την οσφυϊκή μοίρα του σπονδύλου του.

Αντίθετα, όσοι πηγαίνουν ενάντια στο ρεύμα τραυματίζονται από πέτρες, ξύλα και φερτά υλικά που κατεβάζει ο ποταμός προς τη θάλασσα. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν μια εγγενή δυσκαμψία στο σβέρκο και στη μέση. Δεν θεωρούν την ελεύθερη έκφραση της σκέψης τους έγκλημα γνώμης. Δεν υποκύπτουν στις πιέσεις και επωμίζονται το κόστος. Είναι όμως εκείνοι που έχουν τη μοναδική πιθανότητα ή δυνατότητα να πετύχουν αυτό που δεν πρόκειται να πετύχουν ποτέ όσοι συνειδητά κολυμπούν κατά τη ροή του νερού: να φτάσουν στην πηγή και να πιουν καθαρό νερό.